مادرانه‌های پرخاطره

مادرانی که گاهی با یک دست، کمک‌خرج زندگی می‌شوند و با یک دست دیگر، مراقب فرزندان‌شان هستند. گاهی برای رسیدگی به این هزاران سودا، دو دست برای‌شان کم است. با بسیاری از این مادران موفق که صحبت می‌کنیم، میان صحبت‌های‌شان می‌شود صدای کودکی را شنید که مادر را صدا می‌کند. در هیچ‌کدام از این گپ‌وگفت‌ها، مادر برآشفته نمی‌شود و کودک را بی‌جواب نمی‌گذارد. کمی صبر می‌کند و جواب هر دو طرف را می‌دهد. مادر بودن تلفیق همین صبوری و استقامت است. شاید قبل‌ترها تنها یک وظیفه مادری بر دوش‌شان بود اما حالا همین مادران هستند که نقش‌های کلیدی جامعه را در کنار مادرانگی ایفا می‌کنند. تلویزیون به‌عنوان یک رسانه‌ملی، تاکنون برنامه‌های بسیاری با محوریت مادران و مادرانگی پخش کرده است. این روزها هم برنامه‌هایی مثل «پریزاد» از تلویزیون پخش می‌شود و قرار است فصل جدید «مهربانو» هم به‌زودی روی آنتن برود. به این بهانه، برخی از برنامه‌های شاخص این روزها و  اخیرا که با محور مادرانگی روی آنتن رفته را مرور کردیم.

همان‌طور که اشاره شد این روزها چند برنامه روی آنتن شبکه‌های مختلف است که از دریچه‌های متفاوت به موضوع مادران و مادر بودن می‌پردازد. پیش از این هم برنامه‎هایی داشتیم که از میان جامعه زنان مادران را به‌عنوان یکی از موثرترین نقش‌ها در خانواده محور قرار دادند و از زوایای گوناگون به دغدغه‌های این قشر، حل مشکلات‌شان، آموزش آنها و... پرداختند. برخی سعی کردند به تصویر مقدس مادر دامن بزنند که گاهی با انتقادهایی از سوی روان‌شناسان و جامعه‌شناسان نسبت به این دیدگاه مواجه شدند که می‌گویند این تصویرسازی اگر از حد بگذرد مسئولیت این قشر را سنگین‌تر می‌کند و گاهی با عواقب روانی همراه است. از طرف دیگر برنامه‌هایی هم هستند که در قالب‌های مختلف مثل گفت‌وگو، مستند و... تلاش دارند نگاه ملموس‌تر و واقعی‌تری به نقش مادر داشته باشند و حرف‌های آنان را بشنوند. در ادامه با تعدادی از سازندگان برنامه‌هایی که این روزها با همین محور روی آنتن هستند گفت‌وگو کردیم و همچنین گپی را  که با دست‌اندرکاران برخی از این آثار که در سال‌های اخیر روی آنتن رفتند داشتیم مرور کردیم.

مادری بدون فیلتر

چراغ‌ها را روشن می‌کند و پرده را کنار می‌زند. تیغ تیز آفتاب اول صبح، خودش را تا میانه اتاق می‌کشاند. کبریتی به کتری می‌زند و چای و صبحانه را روی میز می‌چیند. میان صبحانه‌خوردن بچه‌ها، سرش را توی کامپیوتر شخصی می‌برد و تندتند برخی هماهنگی‌ها را انجام می‌دهد. این تصویر یک مادر موفق است که نقش همسری، مادری و فعال‌بودن در جامعه را به‌صورت همزمان ایفا می‌کند. مجموعه مستند مهربانو که سری دوم آن از ابتدای آذرماه روی آنتن می‌رود، چنین تصویر واقعی و بدون فیلتری را از مادران نشان می‌دهد؛ تصویر یک مادر در میانه میدانی با چند نقش متفاوت. تصویر فردی که این بار چند هندوانه را با هم بلند کرده و همگی را سالم به مقصد رسانده است. باید خودت وسط میدان باشی تا درک کنی سختی‌های قرارگرفتن در نقش‌های مختلف مادری، همسری و فعال‌بودن چقدر زیاد است. این را می‌شود در میان صحبت‌های کارگردان و تهیه‌کننده مهربانو به‌خوبی دید؛ وقتی صدای دختر کوچکش از آن طرف خط می‌آید که در انتظار نشسته تا حرف‌های مادر تمام شود و نقش زن موفق را به مادر مهربان تبدیل کند. زینب پورابراهیم که پیش از این، بیشتر در قامت مجری در شبکه‌های مختلف روی آنتن رفته بود، مدتی است که در ادامه تلاش‌هایش برای ساخت برنامه در حوزه زنان، مهربانو را تولید کرده است. مهربانو، یک روز از زندگی زنان موفقی را نشان می‌دهد که هم مادر هستند و هم زن فعال در جامعه. تصویری بدون فیلتر و واقعی از زنانی که هدف‌شان، چیزی فراتر از دغدغه‌های روزمره است و برای تک‌تک لحظه‌هایشان برنامه دارند. به همین بهانه با زینب پورابراهیم، تهیه‌کننده و کارگردان مهربانو گفت‌وگو کردیم.

زینب پورابراهیم، تهیه‌کننده مهربانو درخصوص دلیل ورودش به حوزه مستند و ساخت مجموعه مهربانو به جام‌جم می‌گوید: من نزدیک به ۱۶ - ۱۵ سال است که کار اجرا می‌کنم و در این مدت طرح‌های زیادی را در حوزه زنان به شبکه‌های مختلف تلویزیون بردم. در واقع دوست داشتم در حوزه زنان کاری انجام دهم و ایده‌های خوبی هم داشتم اما برای این‌که بتوانم ایده‌ها را اجرا کنم باید از یک جا شروع می‌کردم. کارم در حوزه زنان را با مستند شروع کردم و در همان موقع پیشنهاد برنامه «قرار» به من شد که یک برنامه استودیویی و زنده بود. در این برنامه مهمانان بسیاری مثل افرادی که تازه مسلمان شده بودند را روی آنتن می‌آوردیم. بعد از این برنامه هم، ویژه‌برنامه روز زن را روی آنتن بردیم. در این میان دوره‌های آموزشی بسیاری مثل کارگردانی، فیلمنامه‌نویسی و تصویربرداری گذراندم و احساس می‌کردم باید خودم را تقویت کنم.

مخاطب مهربانو تنها زنان نیستند

وی درخصوص دغدغه‌ای که برای انجام فعالیت در حوزه زنان دارد، می‌گوید: بیشتر طرح‌هایی که قبل از مهربانو ارائه می‌کردم، در حوزه زنان بود. خودم ورزشکار حرفه‌ای بودم و در شبکه ورزش اجرا داشتم. یکی از پیشنهادهایی که به من می‌شد در حوزه ورزش بود. خودم هم احساس می‌کردم این حوزه را می‌شناسم و در آن تخصص دارم. قبل از این‌که برنامه مهربانو به من پیشنهاد شود، مدیران شبکه متوجه شدند که من علاقه‌مند به ساخت برنامه‌های تلویزیونی هستم و پیشنهاد اجرای یک برنامه در حوزه زنان موفق را به من دادند. سری اول مهربانو به همین روال ساخته شد و روی آنتن رفت. سری دوم هم از ابتدای آذرماه پخش خواهد شد.

پورابراهیم در پاسخ به این پرسش که «آیا جامعه مخاطب مهربانو لزوما زنان هستند؟» عنوان می‌کند: نه، این‌طور نیست. جامعه مخاطب مهربانو گسترده‌تر از این است که تنها زنان پای آن بنشینند. مثلا یکی از سوژه‌های ما درباره سقط‌جنین و حفظ فرزند بود که در این صورت می‌توان گفت مخاطبان ما همه پدران و مادران هستند. حتی مخاطبان می‌توانند همه آدم‌هایی باشند که یک روزی قرار است بچه‌دار شوند و یک انسانی را زنده نگه‌دارند. یک موضوع دیگر درباره کار کردن زنان بود. با این موضوع تلاش کردیم نشان دهیم مادر شاغل که به بچه‌هایش هم رسیدگی می‌کند، لزوما این‌طور نیست که مادر خوبی نباشد. یا شاید تصور این بود مادری که چند فرزند دارد، نتواند در جامعه فعال باشد.

تهیه‌کننده و کارگردان مهربانو می‌گوید: در این برنامه تلاش کردیم نشان دهیم هر مادری راه خود را پیدا می‌کند. خودم هم متوجه شدم که لازم نیست یک مادر برای فعالیت، کنشگری یا تاثیرگذاری در جامعه، لزوما در بطن جامعه باشد. برخی از سوژه‌های ما مادران کارآفرینی هستند که مسائل کاری را از خانه مدیریت می‌کنند و این‌طور نیست که هر روز زمان زیادی در محل کارشان حضور داشته باشند. در حقیقت مهربانو تلاش می‌کند نشان دهد مادری که چند فرزند دارد و می‌خواهد در کشورش کنشگر باشد، راه خودش را پیدا می‌کند. هر مادری با یک مسیر جلو می‌رود و نقش‌های مختلف را با هم ایفا می‌کند. مهربانو به خودم هم نشان داد که یک مادر در چند سال اول زندگی فرزندش زمان زیادی را صرف او می‌کند اما قرار نیست تا آخر همین‌قدر برایش وقت بگذارد. یعنی مادران اگر قدری صبور باشند، بچه‌های‌شان از آب‌وگل در می‌آیند و با مادر همراهی می‌کنند. مثلا در سری جدید مهربانو سوژه‌ای داشتیم که برای فعالیت در منطقه هرندی، از فرزندش کمک گرفته بود.

چالش‌های کار در حوزه زنان موفق

وی درخصوص ملاک‌های انتخاب مادران در هر قسمت عنوان می‌کند: ما برای هر قسمت سراغ مادرانی می‌رفتیم که چند فرزند دارند و به همین دلیل چالش‌های بیشتری برای حضور در اجتماع داشتند. ملاک دیگرمان این بود که یک فعالیت خاص یا تاثیرگذار انجام داده باشند. یعنی صرفا نمی‌خواستیم شاغل باشند. تلاش کردیم شغل‌های مختلف و قصه‌‌ای متفاوت را از مادرانی روایت کنیم که راه‌شان را پیدا کرده‌اند. ساخت کارهایی که با محوریت مادران است، به این سادگی هم نیست و با چالش‌های بسیاری همراه است. پورابراهیم درخصوص همین چالش‌های کار می‌گوید: قطعا کار چالش‌های زیادی دارد. همین چند روز قبل سر ضبط یک مستند بودیم که فرزند اول خانواده، هشت‌ساله، فرزند دوم چهارساله و فرزند سوم ۴۵روزه بود.

یک جایی برای این‌که مادر بتواند صحبت کند، باید بچه‌داری می‌کردیم. این بچه دو ساعت گریه می‌کرد و مادرش توضیح می‌داد باید روی پای‌مان بخوابانیم تا آرام شود. بچه‌های تیم نوبتی این بچه را نگه می‌داشتند تا بتوانیم ضبط را انجام دهیم. برخی تصاویر پشت صحنه ضبط شده و سندی است که چقدر ضبط این برنامه چالش داشته است. در یک قسمت برنامه، سوژه‌ای داشتیم که بعد از ورشکستگی، دوباره کاری را آغاز کرده و ناخواسته کارآفرین شده بود. این فرد باغبان بود. برای‌مان چالش بود که تجهیزات فیلمبرداری را روی کوه ببریم و ضبط کنیم. آن هم در منجیل با بادهای شدیدی که می‌وزید. گاهی هم این چالش را داریم که وقتی خانه یک مادر می‌رویم که سه یا چهار فرزند دارد، تجهیزات تصویربرداری در امان نیست. بخشی از این چالش‌ها مثل کنجکاو شدن فرزندان سوژه‌های برنامه و آمدن‌شان به پشت دوربین را در قسمت مرتبط نشان می‌دهیم.

 راوی اول مهربانو، خود مادران هستند

چیزی که مهربانو را قابل قبول نشان می‌دهد نبود یک راوی دوم و حضور مادران به‌عنوان روایتگر اول زندگی خودشان است. پورابراهیم در همین رابطه عنوان می‌کند در ابتدای کار خودش اجرا را به عهده داشت ولی بعد از چند قسمت احساس کرد نبود مجری، بهتر می‌تواند روایت واقعی زندگی زنان را نشان دهد. وی عنوان می‌کند: ما تقریبا ۶-۵ قسمت را با حضور مجری ــ که خودم اجرا می‌کردم ــ ضبط کردیم و شبکه هم دستم را باز گذاشته بود. وقتی مستند را دیدم خودم را جای مخاطب گذاشتم و احساس کردم می‌خواهم زندگی واقعی آنها را همان‌طور مستند و واقعی ببینم. احساس کردم وقتی این را می‌توانم با تصویر زندگی خود زنان انجام دهم و قاب واقعی را نشان دهم، نیازی به مجری نیست. من کار تدریس فن بیان می‌کنم و تلاش کردم صحبت و بازی واقعی از این زنان بگیرم. اگر مهربانو را ببینید احساس نمی‌کنید این زنان، مصنوعی صحبت می‌کنند. این تجربه بازی گرفتن را داشتم و البته در این مستند، تجربیاتم هم بیشتر شد. در عین حال دوست داشتم توانمندی‌های خودم را در پشت دوربین بیشتر به کار بگیرم. دوست نداشتم پیام مصنوعی به مخاطب بدهم؛ گاهی با یک قاب ساده پیام مدنظر ما نشان داده می‌شود. ساخت برنامه‌ای درباره زنان موفق طیف تاثیرگذاری وسیعی دارد. یعنی این‌طور نیست که تنها مخاطب، تحت تاثیر مهربانو قرار گیرد. تهیه‌کننده و کارگردان مهربانو معتقد است این برنامه زندگی خودش را هم با تلنگرهایی روبه‌رو کرده است. وی می‌گوید: من در یک برنامه تلویزیونی هم اعلام کرده بودم وقتی فرزند نداشتم، احساس می‌کردم زمان کمی برای کارهایم دارم. وقتی فرزند اولم به دنیا آمد، کمتر گله می‌کردم که زمانم برای انجام کار کم است. فرزند دوم من ۲۰ ماه بعد از فرزند اولم به دنیا آمد و جالب این که راحت‌تر توانستم مقطع ارشد را تمام کنم و عطش آموزش دیدن به جانم افتاده بود. احساس می‌کردم زمانم برکت پیدا کرده است. بعد از دیدن مادران برنامه مهربانو که گاهی چهار فرزند یا بیشتر داشتند و فعالیت‌های زیادی در جامعه انجام می‌دادند، احساس کردم خدا چقدر به زمان این مادران برکت داده است. هر کدام‌شان با داشتن هدف بزرگ‌تر، مسیرشان را پیدا کرده‌اند. شاید خیلی‌ها فکر کنند زنی که مادر شده دیگر نمی‌تواند فعالیت کند و باید خانه بنشیند. بعد از این مستند، بیشتر از قبل به این نکته رسیدم که مادر شدن باعث می‌شود هدف‌های بزرگ‌تری را در زندگی در نظر بگیری.

۲۰ سال انتظار برای مادر شدن

‌مادرانگی به همان میزان که سخت است، گاهی سخت به دست می‌آید. روایت این مادرانگی تاکنون از برنامه‌های مختلف تلویزیون روی آنتن رفته است. پریزاد یکی از همین برنامه‌هاست که به تهیه‌کنندگی و اجرای المیرا سماواتی و کارگردانی میثم محبیان تهیه شده و فصل دوم آن در حال پخش است. این برنامه با رویکرد اصلی تشویق به فرزندآوری و تجربه حس پدر و مادر شدن، روایتی از خانواده‌هایی است که گاهی ۲۰ سال زمان برای‌شان گذشته تا حس والدگری را تجربه کنند اما مسأله مهمی که در خلال این برنامه روایت می‌شود، مادرانگی این مادران است که به‌سختی توانسته‌اند آن را به دست آورند. برنامه پریزاد آیتم‌های مختلفی مثل پزشکی زنان، روان‌شناسی کودک و زوج درمانی دارد. به همین بهانه گفت‌وگویی با المیرا سماواتی، تهیه‌کننده و مجری برنامه پریزاد داشتیم که خودش مادر است و مادرانگی‌هایش را می‌شود از خلال گریه‌های پسرش در حین مصاحبه به خوبی درک کرد.

المیرا سماواتی، تهیه‌کننده و مجری برنامه پریزاد در خصوص رویکرد برنامه نسبت به مادرانگی به جام‌جم می‌گوید: وقتی کار را شروع کردیم و طرح اولیه برنامه نهایی شد، تلاش‌مان از همان ابتدا این بود که حس مادرانگی را از مادرانی بشنویم که سال‌ها چشم انتظار بودند و با مشقت و سختی درمان‌های مختلف را پشت‌سر گذاشته‌اند تا در نهایت صاحب فرزند شوند. شاید مادری که به‌سادگی توانسته صاحب فرزند شود، حس این مادران را درک نکند و نتواند مثل آنها، این حس را منتقل کند. وقتی سراغ این خانواده‌ها می‌رفتیم، یکی از سوال‌های اصلی من از مادران این بود که چرا این‌قدر برای مادری تلاش کرده‌اند؟ موارد زیادی داشتیم که گاهی ۲۰سال چشم انتظار بودند و درمان‌های مختلف را تجربه کرده‌اند. سؤال دیگری که از آنها می‌پرسیدم این بود حالا که مادر شده‌اند، معنای مادری از نظرشان چیست و چه تعریفی دارد؟ همین پرسش‌ها فضای جذابی در برنامه ایجاد می‌کرد. این دو سؤال را مدام از مادرانی که با سختی صاحب فرزند شده بودند، می‌پرسیدم.

یک روز زندگی با زوج‌های نابارور

وی با اشاره به ضبط ۵۲ برنامه طی دو فصل، عنوان می‌کند: طرح اولیه برنامه را مدیر شبکه مطرح کرد و ما دنبال آن رفتیم. احساس کردیم قشر زوج‌های نابارور خیلی کم در برنامه‌های تلویزیون مطرح و با آنها صحبت شده است. در حقیقت احساس می‌کردیم مشابه آن را نداشته‌ایم. شاید قبل از این، برنامه‌ای بوده که به‌صورت تلفنی با زوج‌ها صحبت می‌شده یا چهره‌شان شطرنجی می‌شده اما برنامه ما این بود که به صورت مشخص در خانه این زوج‌ها برویم و من یک روز مهمان خانواده‌ها باشم. در واقع یک روز کامل را با آنها زندگی می‌کردم. نتیجه این یک روز زندگی به یک برنامه صددرصد خودمانی و صمیمانه منجر شد که حس خوبی در برنامه ایجاد می‌کرد.

سماواتی تصریح می‌کند: تلاش من این بود که طی این یک روز تعامل، فضای صمیمی شکل بگیرد. یکی از دلایلی که ما استودیویی برای ضبط انتخاب نکردیم و گفتیم خودمان به زندگی این افراد می‌رویم، راحتی این افراد بود تا در نهایت فضای عینی و واقعی زندگی‌شان را نشان دهیم. به همین دلیل به ما اعتماد می‌کردند و از سال‌ها رنج و تلاش‌شان برای رسیدن به نقطه مادری می‌گفتند. برخی‌شان می‌گفتند برای اولین بار است که این مسائل را روایت می‌کنند و خیلی از نزدیکان‌شان از این مسائل خبر ندارند.

امید زوج‌ها به ادامه درمان

تهیه‌کننده و مجری برنامه پریزاد تاکید می‌کند: یکی از اهداف‌مان در ساخت پریزاد این بود که به چند میلیون زوج نابارور امید بدهیم. بسیاری از این زوج‌ها با ناامیدی از روند درمان، درگیر خیلی از مسائل مثل طلاق و جدایی می‌شوند. بعد از پخش برنامه هم پیام‌های زیادی از زوج‌های دیگر گرفتیم که با دیدن برنامه احساس کرده بودند درد مشترکی با زوج‌های روایت شده دارند و انگیزه گرفته بودند که درمان‌شان را از سر بگیرند.وی درباره نحوه انتخاب زوج‌ها و مادران عنوان می‌کند: پرسش اصلی از این خانواده‎‌ها این بود که چند سال چشم انتظار بودند و چه درمان‌هایی را سپری کرده‌اند و بر اساس آن، انتخاب زوج‌ها صورت می‌گرفت. برخی از خانواده‌ها هم بعد از ۱۵ یا ۲۰ سال به صورت طبیعی باردار شده بودند. اما طول زمانی که برای‌شان سپری شده بود از نظر ما اهمیت داشت. چون خسته نشده بودند و راه‌شان را ادامه داده بودند.

لالایی‌های مادرانه بر بال نسیم

برنامه لالایی با اجرای گیتی خامنه، لالایی‌های مادرانه از چهارگوشه ایران را بهانه‌ای برای گفتن از مادرانگی قرار داده است. این برنامه سه روز پایانی هفته ساعت۲۱ پخش می‌شود. در هر قسمت شاهد حضور اعضایی از سه نسل یک خانواده؛ مادربزرگ، مادر و دختر خواهیم بود تا ضمن شنیدن و گفتن از لالایی‌های محل زندگی‌شان از شیوه تربیت فرزند توسط آنها نیز بشنویم. سیداحسان حسینی، تهیه‌کننده و کارگردان لالایی است. برنامه‌ای که به روایت یکی از مهم‌ترین نشان‌های فرهنگی کهن کشورمان یعنی لالایی در اقوام ایرانی می‌پردازد. حسینی در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: «محور اصلی برنامه روایتگری و قصه‌گویی زنان ایرانی است. ما در هر قسمت از لالایی سه نسل از یک خانواده را می‌بینیم که شامل مادربزرگ، مادر و نوه می‌شود که همراه یکدیگر در برنامه حاضر می‌شوند. ازجمله نکاتی که باید به آن اشاره کنم این که مهمانان ما مردم کاملا عادی هستند و بارزترین ویژگی‌شان مادربودن است. درواقع آنچه موجب می‌شود ما به آدم‌ها ضریب دهیم و شنونده قصه‌های‌شان باشیم مادربودن‌شان است و آنها از مخرج‌مشترک‌ها، شباهت‌ها و تفاوت‌های خود برای ما می‌گویند. این‌که مادربزرگی ۹۰ - ۸۰ ساله، دخترش و دختر او هرکدام چطور بچه‌های خود را بزرگ کرده‌اند و به‌عنوان مخرج‌مشترک چه لالایی‌هایی برای او خوانده‌اند و خرده‌فرهنگ‌های‌شان و مراسمات تولد و پرورش فرزند در شهر‌های گوناگون و بین اقوام مختلف به چه صورت بوده است. ذیل بحث مادرانگی که محور اصلی برنامه است، برخی از این مهمانان قصه‌هایی زیبا برای تعریف ‌کردن دارند که آنها را نیز خواهیم شنید. ما پژوهشی پنج‌ماهه انجام دادیم و طی فراخوان‌هایی داخلی از بین تقریبا ۸۰۰ خانواده از شهرهای گوناگون به انتخاب مهمانان لالایی دست زدیم. در حال ‌حاضر می‌توانم بگویم با هرکدام از مهمانانی که تاکنون جلوی دوربین این برنامه رفته‌اند یا در ادامه قرار است بروند، بالغ بر چندین ساعت مصاحبه تلفنی، تصویری و مکتوب انجام شده است تا به جمع‌بندی نهایی برسیم.»

روایت دغدغه‌های «مامان‌ها»

مادر همان‌قدر که در فرهنگ ما تقدیس شده، گاهی هم عملکردش با نقدهایی روبه‌رو بوده است؛ مخصوصا مادران امروز که نسبت به گذشته ظاهرا با دسترسی به امکانات، زندگی ساده‌تری دارند اما با پیچیدگی‌‎های اجتماعی بیشتری دست به گریبان هستند و به‌واسطه اشتغال در بیرون منزل مسئولیت‌شان صد‌چندان است. به خاطر تو که با این بار سنگین گاهی نیازها و دغدغه‌‎هایتان فراموش می‌شود. ‌برنامه گفت‌وگومحور مامان‌ها که با اجرای عطیه عسگری روی آنتن شبکه سه سیما رفت‌، بستری برای شنیدن دغدغه‌های آنها و پاسخگویی به سؤالات‌شان فراهم آورد. سیدمجتبی حسینی، تهیه‌کننده این برنامه در گفت‌وگو با جام‌جم مطرح کرده بود: ما در مورد بعضی موضوعات نقادانه برخورد می‌کنیم و دیدگاهی انتقادی داریم، بعضی موضوعات را آموزش می‌دهیم و در بعضی موارد از چیزهایی می‌گوییم که عموم مادران با آن احساس همذات‌پنداری می‌کنند و همدلانه به شنیدن تجربیات یکدیگر می‌پردازند. بعضی موضوعات مرتبط با خود مادر و بعضی مرتبط با تولد فرزند است. دسته دیگر موضوعات تربیتی است و بعضی مرتبط با تکنولوژی و‌... در واقع از این دو حیث می‌توان به موضوعات مطرح‌شده در مامان‌ها نگاه کرد.‌ در بسیاری از اوقات مادرها، با توجه به تغییرات بنیادینی که پس از تولد فرزند در زندگی‌شان به‌وجود می‌آید و به‌خصوص به‌واسطه فشاری که در سال‌های آغازین مادری متحمل می‌شوند، اگر مادر دیگری هم دور و برشان نباشد که در زندگی مدرن عموما این‌گونه است، به این نتیجه می‌رسند که این مشکلات منحصر به خودشان است و یکی از کارکردهای مامان‌ها شکستن این تصور و نشان‌ دادن این موضوع است که اینها مسائل مشترک بخش بزرگی از جامعه مادرهاست. پی بردن مادرها به این‌که تنها نیستند، از یک‌سو احساس بهتری در آنها ایجاد می‌کند و از سوی دیگر موجب بهره‌مندی‌شان از احساس همدلی نسبت به یکدیگر می‌شود و همچنین با به ‌اشتراک ‌گذاشتن تجربیات‌شان با یکدیگر، به راهکارهای عملی‌تری می‌رسند و در نهایت این‌که با طرز فکرهای گوناگون در مورد وضعیتی که در آن هستند آشنا می‌شوند که برای تصمیم‌گیری بهتر یاری‌شان خواهد کرد و مجموع این اتفاقات از نظر ما در راستای یاری‌رسانی به مادرها تلقی می‌شود.

نفس به نفس مادران دیروز

یکی دیگر از برنامه‌های تلویزیون که با محوریت مادران به تهیه‌کنندگی مقداد مومن‌نژاد، کارگردانی محمد پیوندی و اجرای یکی از چهره‌ها تلویزیونی یعنی فلورا سام روی آنتن رفت، «نفس» بود. مومن‌نژاد همان زمان در گفت‌وگویی با جام‌جم درباره شکل‌گیری نفس بیان کرد: «ما بر محور مادران شروع به کار کردیم و گفتیم همه افرادی که در برنامه حاضر می‌شوند، مادر باشند. گستردگی این سوژه‌ها به‌قدری است که از زابل و سیستان و بلوچستان گرفته تا جزیره هنگام و مناطق مختلف دیگری که از کل ایران هستند را هم شامل می‌شوند. سوژه‌های ما قهرمانان زندگی‌مان هستند، مادرانی که هم از نظر فضای اجتماعی و هم در فضای زندگی‌شان کاری کردند که وجهه و جلوه‌‌شان با بقیه مادران فرق دارد. مسأله دیگری که در پس برنامه ما اهمیت دارد، این است که در برنامه‌ها و فرهنگ جدید ما مادران و در کل بانوان را کمتر می‌بینیم. به همین دلیل در طول این مجموعه سعی‌مان این است که فضا را به سمت فرهنگ مادرانه دهه ۶۰ و ۷۰ که مادران با همه سختی‌ها فرزندان‌شان را بزرگ می‌کردند، برگردانیم. یعنی یادآوری کنیم که امروز هم همان مادران هستند و با همه تغییراتی که در جامعه رخ داده، مادر همان مادر است، با همان نقش و همان فضا.»

بلوغ مهربانو در سری دوم

 پورابراهیم در‌خصوص سری دوم برنامه مهربانو عنوان می‌کند: سری دوم با مستند یامامورا شروع شد که مادری ژاپنی بود، به ایران آمد و فرزندش شهید شد. از زمان بیماری او تصویربرداری کردیم و دو ماه در لوکیشن‌های مختلف، بخش‌های مختلف زندگی او را روی آنتن بردیم. بعد از آن بود که سری دوم مستند مهربانو را با سوژه‌های مختلف شروع کردیم. سری دوم ۲۶ قسمت است و تفاوت آن با سری اول این است که گزارش‌ها قدری عمیق‌تر و با تصاویر بیشتری است. هر لحظه قصه جدیدی را به مخاطب ارائه کرده و تلاش می‌کنیم این سری مهربانو متفاوت از سری اول باشد. در عین حال، روی تکنیک و سوژه‌یابی بیشتر کار کردیم تا به سمت تلنگرهای بیشتر برویم. امید برای مخاطب در سری دوم بیشتر ملموس است.

آموزش؛ محوریت برنامه

زینب علیپور طهرانی - گروه رسانه: سال‌هاست بخش وسیعی از مخاطبان برنامه «به خانه برمی‌گردیم» زنان هستند. گفت‌وگویی با تهیه‌کننده این برنامه داشتیم و از توجه بخش‌های مختلف به خانه برمی‌گردیم به نیازها و دغدغه‌های بانوان پرسیدیم. میثم محبیان‌مهر، تهیه‌کننده برنامه به خانه برمی‌گردیم که محوریت این برنامه را خانواده و به‌خصوص خانم‌ها و مادران می‌داند، در این‌باره می‌گوید: ما سعی کردیم در سری جدید بخش‌های متنوع و کاربردی‌تری را داشته باشیم که به درد خانم‌ها و مادران بخورد. مثلا مهمان برنامه درباره لوازم خانه صحبت می‌کند. یعنی یک خانم خانه‌دار چگونه از لوازم خانگی‌اش نگهداری کند. دقیقا نکاتی که برای خانم‌های خانه کاربردی باشد.

وی همچنین درباره موضوعات و تقسیم‌بندی آن در روزهای هفته هم توضیح می‌دهد: ما روزها را بر مبنای موضوعات تقسیم کردیم و هر روز را به دو موضوع اختصاص دادیم. به همین ترتیب موضوعات را طبق روزهای هفته چیدیم و برای روز پنجشنبه که متعلق به خانواده است و زمان بیشتری را کنار هم هستند، برایشان برنامه ویژه‌تری طراحی کردیم. یعنی برنامه در این روز جُنگ‌گونه و فضای شاد و مفرحی داشته باشد. البته ماهیت اصلی برنامه حفظ می‌شود و در کنارش فضا را تلطیف می‌کنیم. گرچه قرار است پنجشنبه‌ها را بیشتر به اقوام اختصاص بدهیم و برنامه‌های بسیاری برای این روز داریم. در بخشی از برنامه هم سعی کردیم به‌دلیل وضعیت هوا و لوکیشنی که داریم، از فضای باز هم استفاده کنیم و روزهای پنجشنبه مسابقه ترتیب بدهیم و از حضور خانواده‌ها هم در برنامه استفاده کنیم.

این تهیه‌کننده درباره رویکرد آموزشی برنامه هم توضیح می‌دهد: ماهیت اصلی این برنامه آموزش است. یعنی مهمان پزشک ما دارو تجویز نمی‌کند. بلکه یک سری نکات آموزشی را مطرح می‌کنیم، یا این‌که مخاطب برای پیشگیری از بیماری‌ها چه کارهایی انجام بدهد، یا این‌که در بخش کارشناسی نوجوانان این موضوع را آموزش می‌دهیم که با نوجوان‌هایتان چطور رفتار کنید.

محبیان‌مهر همچنین می‌افزاید: ما در بخش آشپزی هم سعی کردیم غذاها به‌روز بوده و هم مواد اولیه‌اش ارزان و در دسترس باشد. ما این موضوع را در همه بخش‌ها مدنظر داریم؛ ضمن این‌که در برنامه‌های آینده‌مان طرح‌هایی هم برای مخاطبان‌مان داریم و می‌خواهیم این ارتباط را مستحکم‌تر کنیم. از طرفی تعامل‌مان را با آنها بیشتر کنیم.

وی در پایان هم می‌گوید: در بخش هنری مهمان‌هایی که حضور پیدا می‌کنند، به‌طور کامل درباره آن مهارت و بازار کار صحبت می‌کند و راه‌های کسب درآمد را هم آموزش می‌دهد. حتی برخی از مهمان‌های بخش هنر و آشپزی می‌گویند که در سال‌های گذشته خودشان بیننده بودند و به یک حرفه علاقه‌مند شده و آموزش دیده‌اند و حال به‌عنوان کارشناس و مربی در برنامه حضور پیدا کرده‌ اند. همین نشان‌دهنده تاثیر این برنامه در طول این دو دهه است.