تغییر اقلیم و بحران آب

در عصر حاضر یکی از چالش‌هایی که حیات زیست‌مندان و امنیت انسانی و بین‌المللی را تهدید می‌کند، کمبود آب است. به‌طور کل منابع آب‌شیرین جهان محدود است؛ تنها ۵/۲درصد از آب‌های موجود در زمین آشامیدنی محسوب می‌شوند. از این مقدار اندک نیز دو‌سوم یخ‌ها و یخچال‌های قطبی هستند. یک‌سوم باقیمانده نیز در مناطق صعب‌العبور وجود دارند که دسترسی به آن‌ها دشوار است. بخش دیگر آب‌های ناشی از بارش باران در زمان‌ها و مکان‌های نامناسب مانند بارش ناشی از باران‌های موسمی و همرفتی و سیل و سیلاب است که نمی‌توان آن‌ها را مدیریت کرد. در مجموع ۰۸/۰درصد از این آب‌ها آشامیدنی هستند که البته از این حجم نیز بخشی به‌واسطه فعالیت‌های انسانی آلوده شده و به‌دلیل تغییر کیفیت قابل‌استفاده نیستند.

مواردی نظیر ضعف در مدیریت منابع آبی، فقدان توجه کافی به محیط‌زیست و مؤلفه‌های حیاتی و اولویت‌بخشی به توسعه به‌ویژه توسعه اقتصادی و تأکید بر جمعیت‌افزایی و اصلاح نشدن الگوی مصرف و در رأس همه موارد مذکور تغییر اقلیم می‌توانند وضعیت کمبود آب را وخیم‌تر کنند.

تغییر اقلیم و پیامدهایش مانند افزایش دما، گرم و خشک‌شدن زمین، تغییرات در الگو‌های بارش و نوسانات بارندگی، افزایش آهنگ تبخیر در حوضه‌های آبریز دامنه جغرافیایی مناطق خشک و بی‌آب را گسترش می‌دهد. براساس پژوهش‌ها در آینده نزدیک، برای مثال تا سال ۲۰۲۵ تعداد ساکنان مناطق کم آب حدود ۵/۳ میلیارد نفر پیش‌بینی می‌شود.

با این اوصاف کشور‌های بسیاری دچار مشکلات عدیده ناشی از کمبود آب اعم از کمبود مطلق آب و کمبود آب اقتصادی خواهند شد. کشور‌هایی مانند ایران نیز در آستانه اتمام منابع آبی خود قرار خواهند گرفت. درهم‌تنیدگی تأثیر تغییر اقلیم بر بحران آب و سوءمدیریت و نداشتن تعادل میان تقاضای آب و وجود منابع آبی مشکلات دیگری را نیز در پی خواهد داشت.

خشکسالی ناشی از تغییر اقلیم و تغییر در روند عادی زندگی ساکنان مناطقی که برای تأمین معاش خود به کشاورزی و دامپروری مشغول هستند، سبب مهاجرت‌های اقلیمی و افزایش جمعیت شهر‌ها می‌شود. ناتوانی در تأمین آب جمعیت شهر‌ها مدیریت شهری را بر استخراج بی‌رویه آب از سفره‌های زیرزمینی وامی‌دارد که به نوبه خود می‌تواند به فرونشست زمین و... منجر شود. از سویی کمبود آب در بسیاری مناطق جهان می‌تواند به بروز مناقشات نوین و تشدید درگیری‌ها و رقابت‌های پیشین و اتکا به آب برای افزایش قدرت منطقه‌ای و هژمونی مبتنی بر آب منجر شود. به‌طور منطقی هر کشوری باید با درنظرگرفتن ملزومات موردنیاز نسل‌های آتی و توسعه پایدار درصدد ارائه الگو‌های صحیح مصرف و آگاه‌سازی افکار عمومی برآید و تدابیر منطقی بیندیشد.