کلاهبرداری واقعی در فضای‌مجازی

گسترش تکنولوژی ارتباطی و دسترسی به فضای مجازی و اینترنت سبب شده که بسیاری از فعالیت‌ها به فضای مجازی راه پیدا کنند در کنار همه مشاغل و صنوفی که پای‌شان برای خرید و فروش به این فضا باز شده است، کلاهبرداران و مجرمان نیز برای آن‌که از قافله جانمانند راه‌شان را در این فضا باز کرده و می‌کوشند راه‌های جدید و جذابی نیز برای کار‌های خود پیدا کنند. گاهی شگرد‌ها و شیوه‌هایی که این افراد برای کلاهبرداری خود انتخاب می‌کنند بسیار پیچیده و عجیب است و برخی از آن‌ها می‌توانند تا مدت‌ها از دست قانون نیز بگریزند، اما نکته‌ای که در این میان اهمیت دارد این‌که مردم آن‌قدر سواد‌رسانه خود را افزایش دهند تا بتوانند از دام‌هایی که این افراد می‌گسترانند، درامان بمانند. اینترنت با سرعت و شتاب فزاینده رو به جلو حرکت می‌کند و این پویایی سبب شده که این دنیای پیش‌رو، همه جنبه‌های زندگی ما را متوجه خودش کند. در این فضا طبیعی است که سرعت و میزان خطا‌ها و کلاهبرداری‌ها نیز افزایش پیدا کرده است.

افزایش کلاهبرداری اینترنتی
سردار وحید مجید، رئیس پلیس فتای فراجا به افزایش کلاهبرداری اینترنتی اشاره کرده و می‌گوید: «افزایش ۳۷درصدی جرایم مربوط به کلاهبرداری اینترنتی نسبت به پارسال، ناشی از بی‌توجهی کاربران به توصیه‌ها و هشدار‌های پلیس فتا است.»
او توضیح می‌دهد که قدرت کشف پلیس فتا در سال۱۴۰۱ افزایش داشته است و ضریب کشف به موقع پلیس فتا در حدود ۹۴درصد است. رئیس پلیس فتای فراجا همچنین به آماری از اقدامات پلیس فتا در این هشت ماه از سال ۱۴۰۱ اشاره می‌کند و می‌گوید: «از ابتدای سال تا پایان آبان، کشفیات پلیس فتا ۱۵ درصد افزایش داشته است. در حوزه دستگیری نیز شاهد افزایش ۹‌درصدی بودیم. ضریب کشف به موقع هم حدود ۱.۵درصد افزایش داشته است. اولویت‌های ما طبق فراوانی جرایم در فضای مجازی است و بر این اساس کلاهبرداری اینترنتی، برداشت غیرمجاز اینترنتی، هتک حیثیت و نشر اکاذیب در فضای مجازی و دسترسی غیرمجاز به داده‌ها و مزاحمت اینترنتی جزو بیشترین جرایم در فضای مجازی بوده است.»

فضای مجازی پا‌به‌پای زندگی ما در جریان است
دکتر علیرضا چابکرو، استاد دانشگاه و محقق حوزه فضای مجازی به جام‌جم توضیح می‌دهد تا زمانی که به این درک نرسیم، فضای مجازی یک فضای دوم در کنار زندگی ما و زیست دوم به‌شمار می‌رود، دچار پارادوکس خواهیم بود. این استاد دانشگاه به این موضوع اشاره می‌کند که نوع کلاهبرداری‌ها در فضای مجازی کاملا متفاوت شده است و ادامه می‌دهد: «دیگر کلاهبرداری‌ها مانند گذشته نیست که از طریق تلفن یا خرید و فروش باشد و در حال حاضر یک دنیای مجازی موازی با ما در حال شکل گیری و توسعه یافتن است که بخش عظیمی از آن به کسب‌و‌کار اینترنتی اختصاص پیدا کرده و آن‌قدر هم این فضا پیچیده شده که شاید از صد‌ها کلاهبرداری فقط ۲۰ تا ۳۰‌درصد آن قابل رصد باشد، اما وقتی این کلاهبرداری‌ها وارد زنجیره‌های به‌هم پیوسته بلاکچین‌ها شود کار به‌شدت سخت‌تر و پیگیری آن دشوار‌تر می‌شود.»
او در توضیح این نوع کلاهبرداری‌ها می‌گوید: «پیش از این، رصد حساب‌های بانکی می‌توانست دست مجرمان را به‌سرعت رو کند. بررسی حساب‌های فرد کلاهبردار، میزان کلاهبرداری‌ها را نشان می‌داد، اما این روز‌ها با وجود ارز‌های دیجیتال مثل بیت‌کوین رصد این کلاهبرداری‌ها به‌شدت سخت شده و پیگیری را با دشواری روبه‌رو می‌کند.»

زیست دوم ما
چابکرو معتقد است ما یک زیست دوم به موازات زیست فعلی خود داریم که در فضای مجازی شکل گرفته است و تمام جنبه‌های تحصیلی، آموزشی، اجتماعی، فرهنگی، هویت، شخصیت و حتی اقتصاد ما را تحت تاثیر خود قرار می‌دهد. این استاد دانشگاه با تاکید بر این‌که اتفاقا در این بخش کلاهبرداران می‌کوشند از ایده‌های مختلفی برای این کلاهبرداری‌ها استفاده کنند، تاکید می‌کند: «فضای مجازی مدام در حال خلق روش‌های جدید است به این دلیل ما نیز به‌عنوان کسانی که با این فضا در حال زندگی هستیم باید رصدها، مطالعات و راه‌های درست استفاده از این فضا را بیاموزیم.»

باز هم سوادرسانه‌ای
این محقق فضای مجازی به این موضوع اشاره می‌کند که افزایش سوادرسانه و سواد فضای مجازی می‌تواند در شناسایی این موضوع به ما کمک کند و اجازه دهد یاد بگیریم چطور کمتر از کلاهبردارانی که شبانه‌روز و در لحظه در حال پیدا کردن راه‌های مختلف برای چپاول ما هستند، ضربه نخوریم. در این میان، نقش سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف نیز بسیار اهمیت دارد. این را چابک‌رو تاکید و خاطر نشان می‌کند: «نمی‌شود در این فضا زندگی کرد و با تغییر و تحول آن آشنا نشد و این ما را وادار می‌کند تا راه‌های جدیدی بیاموزیم که در برابر ترکش‌های فضای مجازی پاتک بزنیم.»

دینامیک باشیم نه ایستا
چابکرو تاکید می‌کند برای آن‌که از این فضا جا نمانیم باید ما هم مانند فضای مجازی دینامیک باشیم نه ایستا. دوم این‌که با تعامل با فضای مجازی بتوانیم راهکار‌ها را پیدا کنیم و در دام کلاهبرداران نیفتیم. این می‌طلبد که هم مبادلات اقتصادی‌مان را از حالت سنتی خارج و به‌روز کنیم و هم آموزش‌ها را مدام تغییر داده تا از تحولات جا نمانیم.
او معتقد است اصولا وقتی به فکر چاره می‌افتیم که دچار بحران باشیم و این مهم‌ترین اشکال ما در مواجهه با فضای‌مجازی است. چابکرو معتقد است که اصولا روش‌های ما برای حل مسائل، مقطعی است و وقتی از بحران خارج می‌شویم دوباره رویه قبلی را ادامه می‌دهیم و اینجا ضربه بزرگی به ما وارد می‌شود. باید همیشه بااحتیاط این مسیر را در پیش بگیریم و هر اتفاق ولو این‌که برای ما رخ نداده باشد، درسی باشد برای طی مسیر پیش‌روی‌مان.

روزنامه جام جم