بریکس چگونه برای ایران قدرت‌ساز می‌شود؟

به بیان بهتر نام گروهی به رهبری قدرت‌های اقتصادی نوظهور است و کشورهای برزیل، روسیه، هند، چین و آفریقای جنوبی عضو آن هستند. بریکس نمایانگر نیمی از جمعیت جهان است و ۲۸درصد قدرت اقتصادی دنیا را در اختیار دارد. سال۲۰۱۲ ترکیب‌بندی اسمی تولید ناخالص داخلی این گروه، ۱۳.۶تریلیون دلار آمریکا بود، از این‌رو ایران به دنبال عضویت در این گروه است. کشور چین به عنوان یکی از کشورهای علاقه‌مند به ایجاد پیمان‌های چندوجهی، از مزیت‌های این سازمان و بریکس برای توسعه اقتصادی استفاده می‌کند. در این میان بریکس اهمیتی ویژه دارد؛ چرا که ابرقدرت‌های اقتصادی مناطق قاره‌ای (آفریقا، اوراسیا، آسیای شرقی، آمریکای جنوبی و آسیای جنوبی) عضو بریکس هستند. این کشورها ۲۶.۲درصد اقتصاد جهان را در دست دارند. باشگاه کشورهای بریکس در مجموع ۴۱.۵درصد سطح زمین را پوشش داده‌اند. حجم تولید ناخالص داخلی این کشورها به ۲۶ تریلیون دلار می‌رسد. در نتیجه کشورهای عضو این مجموعه می‌توانند با ایجاد مناطق آزاد و ویژه مشترک، پیمان‌های پولی (پول مشترک و...)، تعدیل تعرفه‌های گمرکی، پیمان‌های امنیتی و... منافع مشترک ایجاد و از مزایای فرامنطقه‌ای آن استفاده کنند.

دعوت چین از ایران

جذابیت بریکس به اندازه‌ای است که کشورهای دیگر در تلاش هستند به آن بپیوندند. چین به عنوان کشوری که به پایتخت بریکس تبدیل شده، در سال جاری میلادی از آیت‌ا... ابراهیم رئیسی دعوت کرد دیدگاه‌های ایران در مورد پیوستن به بریکس را ارائه کند. این دیدگاه‌ها مطرح شده‌اند اما تاکنون شرایط پیوستن ایران محقق نشده‌است. به طور کلی پیوستن به بریکس با ملاحظات مختلف فنی مواجه است که کشورها باید اصول و چارچوب‌های حاکمیتی خود را بر اساس رویکردهای عملی ارائه کنند. مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی در ماه جاری گزارشی از ملاحظاتی که برای پیوستن ایران به بریکس وجود دارد، منتشر کرد. بر اساس این گزارش، ایران باید «ملاحظات هم جهت» برای پیوستن به بریکس را داشته‌باشد. بررسی این گزارش نشان می‌دهد کشورهای عضو بریکس باید در زمینه تجارت، سرمایه‌گذاری، قوانین تجاری شرکت‌ها، تامین مالی، تغییرات اقلیمی، انرژی، توسعه زیرساخت، امنیت غذایی و توسعه انسانی صاحب مقررات تسهیل‌کننده و حفاظتی باشند. برای مثال در زمینه توسعه زیرساخت، کشورها باید برای به روز کردن حمل و نقل و ساز و کارهای چند ملیتی حمل و نقل اقدام کنند.

لزوم هماهنگی با قوانین

طبیعتا کشورهایی که رشد تولید ناخالص داخلی بالایی دارند، در بریکس وضعیتی مطلوب‌تر دارند. همچنین جذب سرمایه برای «پروژه‌های اولویت‌دار بریکس» و ایجاد «بانک توسعه مشترک» بر مبنای ارزهای ملی اعضا، موردی است که در بریکس دنبال می‌شود. حتی زمانی کشورهای یاد شده تصمیم می‌گیرند از ارز مشترک برای تبادلات تجاری درون بریکس به مثابه یک پیمان پولی استفاده کنند، کشورهای عضو باید قوانین مناسب داشته‌باشند و زیرساخت‌های خود را آماده کنند؛ هرچند هنوز از پول مشترک خبری نیست.

اعلام مواضع ایران

ایران آمادگی‌های لازم برای حضور در سازمان‌های بین‌المللی را در دولت سیزدهم تعریف کرده‌است از جمله پنجره واحد فرامرزی، تجارت الکترونیک و اتصال زنجیره‌های تامین. میلاد ترابی‌فرد، نویسنده پژوهش یاد شده در مورد الزامات مورد نیاز و آمادگی ایران برای تطبیق با آنها به جام‌جم می‌گوید: اول این‌که باید در نظر داشته‌باشیم بریکس هنوز به عنوان یک گروه جدی اقتصادی در سطح جهان شناخته نمی‌شود و بیشتر کارکرد ایجاد اجماع میان کشورهای عضو را دارد. کشورهای عضو بریکس هنوز نیازمند هماهنگی به الزامات سازمان تجارت جهانی برای ایجاد اجماع هستند. در نتیجه تجارت آزاد هنوز یک مسأله جدی است. در حال حاضر ایران نمی‌تواند به تمام الزامات مورد نیاز عضویت در بریکس پایبند باشد، از جمله در مورد سند ۲۰۳۰ یونسکو که ایران مواضع خود را به صورت قاطع اعلام کرده‌است.

نگرش نوین چین

به گفته ترابی‌فرد، ایران می‌تواند به تمام آن چیزهایی که بریکس می‌خواهد، ملتزم نباشد و از مزایای عضویت در آن استفاده کند؛ چرا که کشورهای عضو مانند هند و چین سیاست‌های خلاف جهت با یکدیگر را اتخاذ کرده‌اند اما اگر ایران بخواهد از بریکس به مثابه یک اهرم قدرت استفاده کند، لازم است به مباحث کلان تجارت جهانی پایبند باشد. بحث پیوستن به بریکس به لحاظ روابط بین‌الملل هم مهم است. سیدجلال ساداتیان، کارشناس مسائل بین‌الملل با اشاره به دیپلماسی چین به عنوان عضو فعال و کلیدی بریکس، به جام‌جم گفت: چین در حال ایجاد تعاریف جدید از ظهور خود در خاورمیانه است. ایران هم می‌تواند نقش مهمی در این منظومه داشته‌باشد. به همین دلیل باید رویکردهای چین را با نقش جدیدی که برای خود تعریف کرده، تحلیل کرد. به گفته وی، فایده بریکس برای ایران، قرار گرفتن در نظام جدیدی از اجماع است که تمایل به شرق دارد. ایران هم قرار گرفتن در چنین نقشی را برای خود قائل است اما توامان باید پیوندهای جدیدی را با چین تعریف کند. چین بازیگری کلیدی در مناسبات تجاری فرامرزی است اما تاکنون نتوانسته‌ایم با رویکردهای نوین چین و چند جانبه‌گرایی درون آن تعامل برقرار کنیم. به همین دلیل هنوز برای پیوستن به بریکس آماده نیستیم.

روزنامه جام جم