از شعر بانوان تا شاعرانگی عدالتخواه در جشنواره فجر

جشنواره شعر فجر، بزرگ‌ترین رخداد ادبی کشور است؛ همانند سایر جشنواره‌هایی که در ایام فجر برگزار می‌شود یک بخش رقابتی است که تلاش می‌کند جامعه ادبی را به حضور حداکثری دعوت کند تا در یک رقابت سالم ادبی با هم قرار گیرند. طبیعتا برجسته‌ترین آثار که در یک سال منتشر شده‌اند، در این جشنواره دیده و شنیده می‌شوند و از مولفان آن تقدیر و تجلیل به عمل می‌آید. این یکی از محورهای اصلی همه جشنواره‌هاست.

اما رسالت اصلی جشنواره شعر فجر پاسداشت زبان و ادبیات فارسی، تکریم شعر و شاعران، تقویت تعامل بین جامعه ادبی و معرفی استعدادهای جوان است. همچنین این جشنواره فرصت خجسته‌ای برای تعامل و هم‌افزایی هرچه بیشتر جامعه ادبی برای بالندگی و زایندگی بیشتر زبان فارسی به‌عنوان ثروت ملی و معنوی فراهم می‌کند.
تمرکززدایی یکی دیگر از اهداف ما در جشنواره فجر است، تلاش داریم بخشی از شاعرانی که در استان‌ها حاضر هستند و کمتر دیده می‌شوند از طریق بررسی و داوری آثار دیده شوند. در جشنواره امسال آثاری که در سال۱۴۰۰ برای نخستین بار چاپ و منتشر شده‌اند، در بخش‌های پنج‌گانه شعر کلاسیک، شعر نو(نیمایی و سپید)، شعر محاوره‌، کودک و نوجوان و درباره شعر(پژوهش‌های حوزه شعر) مورد داوری قرار می‌گیرند. در این خصوص ۳۱۰۰اثری که امسال چاپ شده بودند از سه کانال دریافت کردیم. کانال اول، طبق فراخوان است که از ناشران و شاعران درخواست کردیم آثارشان را برای ما ارسال کنند.
در کانال دوم، خانه کتاب فهرستی از کتاب‌های منتشره در حوزه شعر را در اختیار دبیرخانه قرار داد تا در چرخه کتاب‌ها داوری شوند. سومین راه دریافت آثار، خود داوران هستند. آنها نیز اگر احساس کنند در بین کتاب‌های چاپ شده، کتاب خوبی هست اما به هر علت در فهرست داوری قرار ندارد، اسم کتاب را به دبیر علمی می‌دهند تا این کتاب نیز خریداری و در چرخه داوری قرار گیرند. لذا تمام تلاش‌مان این است همه آثار منتشر شده سال در حوزه شعر، در چرخه داوری قرار گیرند. خوشبختانه درخصوص میزان آثار ارسالی به دبیرخانه نسبت به سال گذشته شاهد رشد ۲۰درصدی هستیم که نشان‌دهنده افزایش استقبال جامعه ادبی و شاعران از این جشنواره ادبی است.
در این خصوص، بخشی نیز با عنوان «درباره شعر» داریم که به نقد و پژوهش ادبی اختصاص دارند در این بخش امسال چه از منظر تعداد و چه از لحاظ کیفیت شاهد آثار پربار و خوبی هستیم. داوران آثار این بخش را به طور مستقل بررسی می‌کنند. در این بخش ۳۲۵عنوان کتاب در چرخه داوری قرار گرفته است. یکی از کارهایی که ما در این بخش انجام دادیم این بود که در برخی دوره‌ها داوران هیچ اثری را برگزیده پژوهش ادبی ندانستند که معتقدیم این شیوه باید اصلاح شود و منتخب داشته باشیم. هرچند بدیهی است برگزیدگان این بخش باید در مقایسه با آثاری که در همان سال منتشر شده‌اند از تشخص بیشتری برخوردار باشند.
در حاشیه رقابتی این جشنواره نیز تلاش داریم محافل ادبی مختلفی با حضور شاعران و نیز دبیران دوره‌های گذشته برگزار کنیم که نخستین محفل ادبی جشنواره ۱۷دی به میزبانی شیراز برگزار شد. همچنین قرار است براساس موضوعات روز یک بخش جنبی نیز برگزار کنیم. ما در این خصوص سه موضوع را مدنظر قرار دادیم که پس از بررسی، یکی را انتخاب خواهیم کرد. یکی، بحث شعر بانوان است که به صورت تخصصی به آن می‌پردازیم. بحث ایران، موضوع دیگری است که مدنظر قرار دادیم تا اگر کتاب مناسبی در این حوزه منتشر شده باشد به صورت تخصصی به آن بپردازیم و بالاخره سومین موضوع نیز بحث شعر عدالتخواهان است. همان‌گونه که می‌دانید یکی از محورهای شعر انقلاب در ادبیات انقلاب اسلامی از آغاز تاکنون، عدالتخواهی است. یکی از کلیدواژه‌های اشعار بزرگانی مثل سلمان هراتی، سیدحسن حسینی، قیصر امین‌پور و...عدالت بود و این موضوع تا امروز در شعر شاعران بوده است و می‌تواند به عنوان یک موضوع خاص در بخش جنبی مدنظر قرار گیرد.
از دیگر برنامه‌های ما در جشنواره این است که نمی‌خواهیم پس از برگزاری مراسم اختتامیه، پرونده اثر برگزیده را ببندیم. برای این منظور از هر بخش دو اثر به عنوان برگزیده انتخاب می‌شود. آثار برگزیده در وهله اول توسط وزارت فرهنگ و ارشاد در فهرست حمایت قرار می‌گیرند. همچنین تلاش داریم در انتهای جشنواره با برگزاری جلسه‌های نقد کتاب و همکاری رسانه‌ها در معرفی نویسندگان و انتشار نقد و نظرها درباره آنها، در فروش‌شان به خالقان اثر کمک کنیم.

رضا اسماعیلی - دبیر علمی هفدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر