تراز تجاری، یکی از مهم‌ترین مباحث در اقتصاد کلان است که اهمیت آن برای کشورهای در حال توسعه مانند ایران دو‌‌چندان است. تراز مثبت به این معنی است که میزان صادرات نسبت به میزان واردات پیشی گرفته که پشت این جمله کوتاه، زنجیره‌ای از اتفاق برای رسیدن به این مهم شکل گرفته است. این زنجیره اقدامات را می‌توان در قالب عوامل درونی و بیرونی تجزیه و تحلیل کرد.
در عوامل درونی اقدامات دولت در راستای افزایش تولید کالای با کیفیت به‌منظور حضور در بازارهای بین‌المللی قرار دارد که می‌توان به پرداخت وام به‌منظور عملی کردن ایده‌ها یا اختصاص ارزهای مختلف از صندوق ذخایر ارزی برای واردات مواد اولیه اشاره کرد. بر همین اساس دولت سیزدهم احیای ۱هزار واحد راکد و نیمه تعطیل را در دستور کار قرار داده و تاکنون توانسته ۲۰۰۰واحد را به چرخه تولید برگرداند. علاوه بر افزایش سطح اشتغال با بالا رفتن تولید علاوه بر تامین نیاز داخل شرایط برای افزایش صادرات نیز فراهم خواهد شد.
در صورتی که بستر درونی وضعیت ایده‌آلی برای صادرات مهیا کند، در گام بعدی عوامل بیرونی می‌تواند در افزایش تراز تجاری تاثیر زیادی داشته باشد. در این مرحله نقش رایزن‌های اقتصادی برای افزایش سطح تجارت خارجی اهمیت فراوانی دارد. تقویت دیپلماسی اقتصادی با کشورهای منطقه و همسایگان نیز می‌تواند به جریان تبادل کالا منجر شود.
ایران طی سال‌های گذشته تا امروز درمجموع ۷۵رایزن بازرگانی در کشورهای مختلف داشته است اما با توجه به بروز رخدادهای مختلف همچون تشدید تحریم‌ها، شیوع کرونا و البته بی توجهی به اهمیت نقش رایزنان بازرگانی در توسعه روابط تجاری و اختصاص نیافتن بودجه کافی، تعداد رایزنان به پایین‌ترین حد خود رسید به‌گونه‌ای که در پایان دولت دوازدهم فقط دو رایزن بازرگانی داشتیم. این در حالی است که کشورهای فعال در زمینه دیپلماسی اقتصادی مانند چین و آلمان به ترتیب ۲۲۱ و ۲۱۳ رایزن بازرگانی دارند.
افزایش رایزن‌های بازرگانی
سید احمدرضا علایی طباطبایی، معاون ارتقای کسب‌وکارهای بین‌المللی سازمان توسعه تجارت ایران با اشاره به فراز ونشیب‌های تعداد رایزن‌های بازرگانی می‌گوید:«تعداد رایزنان بازرگانی در سال‌های مختلف متفاوت بوده اما با شروع به کار دولت جدید، تعداد آنها به دو رایزن کاهش یافته بود اما در ادامه با پیگیری‌های انجام شده و حمایت دولت به‌ویژه در حوزه بودجه، تعداد رایزنان در پایان سال۱۴۰۰ به هفت نفر رسید».
وی با بیان این‌که فعلا هدف‌گذاری اعزام ۳۰رایزن است، افزود: در سال۱۴۰۱ نیز تاکنون تعداد رایزنان بازرگانی به ۱۲نفر افزایش یافته که در محل مأموریت خود مستقر شده‌اند و ۱۳رایزن دیگر هم در حال اعزام هستند؛ برآورد این است که تعداد رایزنان تا پایان سال‌جاری به ۲۵نفر برسد.
در کنار افزایش تعداد رایزن‌های بازرگانی، دیپلماسی تجاری نیز تقویت شد تا با استفاده از نقاط قوت داخل از ظرفیت‌های کشور مقصد نیز بهره برد. یکی از مهم‌ترین دستاوردهای حوزه تجارت خارجی را می‌توان در نهایی کردن سند تجارت آزاد ایران و اوراسیا جست‌وجو کرد.
در این سند آمده است ۹۰درصد کالاهای مشخص شده در این توافق برای ۷۵۰۰ قلم تعرفه، صفر در نظر گرفته شده که این تصمیم باعث می‌شود رقابت در این کالاها شکل بگیرد و دوطرف درحد توانایی‌های رقابتی‌شان از بازار همدیگر استفاده می‌کنند. پیش‌بینی می‌شود حضور ایران در این بازار گسترده، تجارت ۳۰میلیارد دلاری را برای ایران به‌دنبال داشته باشد.
شروع تجارت از اواسط سال آینده
علیرضا پیمان پاک، رئیس سازمان توسعه تجارت با بیان این‌که مذاکرات تجارت آزاد با اوراسیا نهایی شد و همچنین متن سند مذاکرات هم نهایی شده است، می‌گوید: «طبق موافقت‌نامه صورت گرفته، تقریبا حدود ۱۰درصد کالاها در لاین قرمز بوده و ۹۰درصد هم در توافق‌نامه منعقد شده با اتحادیه اوراسیا، جزو کالاهایی است که وارد فهرست سبز شده و تعرفه آنها صفر می‌شود.رئیس سازمان توسعه تجارت ایران اضافه کرد: تعدادی کالا در خصوص تعیین سهمیه که عموما مرتبط به حوزه کشاورزی است در مرحله آخر مورد مذاکره قرار گرفته و تا یک‌ماه آینده مذاکرات و اسناد برای تصویب در دولت و مجالس نهایی می‌شود.
وی خاطرنشان کرد: همان‌طور که قول داده بودیم تا اواسط سال۱۴۰۲ این موافقت‌نامه عملیاتی می‌شود و در افزایش تجارت ایران و اتحادیه اوراسیا که متشکل از پنج کشور روسیه، بلاروس، قزاقستان، ارمنستان و قرقیزستان است، اثرگذار خواهد بود.
تراز تجاری مثبت برای ایران
بنا به آمارهای اعلامی از ابتدای فروردین تا ۱۰دی۱۴۰۱ میزان صادرات قطعی کالاهای غیرنفتی کشور به‌استثنای نفت خام، نفت کوره و نفت سفید و همچنین بدون صادرات از محل تجارت چمدانی بالغ بر ۹۷هزار و ۸۴۳ تن و به ارزش ۴۴میلیارد و ۸۷میلیون دلار معادل ۱۵۵۹هزار میلیارد تومان بوده که در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته افزایش ۲.۸۶درصدی در وزن و ۱۹.۰۶درصدی در ارزش دلاری داشته است.
این کشورها سهم ۷۴درصدی وزن و ۷۶.۵درصد ارزش صادرات کشور را به خود تخصیص داده‌اند.
بزرگ‌ترین مقاصد صادراتی کشور
امارات عربی ۶/۴میلیارد دلار
عراق ۸.۶میلیارد دلار
چین ۱۱.۸میلیارد دلار
ترکیه ۶.۴میلیارد دلار
هند ۱.۵میلیارد دلار
روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفتوگو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
