کسانی که میکوشند برای مراقبت بیشتر از محیطزیست و مسئولیتپذیری در قبال طبیعت، کمتر از گوشت حیوانات استفاده کنند همواره بر این موضوع تاکید دارند بهدلیل اینکه گیاهان درک احساسی کمتری نسبت به حیوانات دارند برداشتشان بهمنظور تهیه غذا، منطقیتر است اما با کشف تازه محققان درباره تواناییهای گیاهان این ذهنیت در حال تغییر است. اگر گیاهان آنقدر با هوش باشند که رنج جدا شدنشان از ریشه و ساقه را درک کنند و اگر قادر به برقراری ارتباط با همنوعان خود باشند و در مراحل جدا شدنشان از یکدیگر استرس به آنها تحمیل شود، بنابراین تصمیم درست درباره مصرف آنها به عنوان غذا چیست؟
با این شرایط دوراهی اخلاقی خوردن گوشت یا نخوردن آن به چندراهی اخلاقی تبدیل میشود که در آن حتی خوردن گیاهان هم نگرانیهایی در پی دارد. در این مطلب با بررسی نتایج این تحقیقات و یادآوری چند ویژگی مهم گیاهان بهطور اختصار بهجوانب این مسأله میپردازیم.
صرف هر کیلوگرم گوشت گاو معادل تولید ۲۷کیلوگرم گاز است. این در حالی است که مصرف هر کیلوگرم از منابع پروتئین گیاهی دو کیلوگرم دیاکسید کربن تولید میکند. یکی از علتهای رواج گیاهخواری یا رژیم کمگوشت در بین مردم جهان همین موضوع است.
کشف تواناییهایی باور نکردنی
تصور این که گیاهان میتوانند آنچه را در دنیای پیرامونشان رخ میدهد، درک کنند و اطلاعات تازه را یاد بگیرند، واقعا سخت و حتی شاید ناممکن باشد. این که آنها توانایی برقراری ارتباط دارند و میتوانند با گیاهان اطراف خود رابطه داشته باشند برای کسانی که معتقدند گیاهان بهدلیل حواس ضعیفتری که نسبت به حیوانات دارند، گزینههای مناسبتری برای خورده شدن هستند بسیار دردناک است. گویی این کشف به ما یادآوری میکند که گیاهان آنقدرها هم که تصور میکردیم، درکشان از محیط پایین نیست. بر اساس این تحقیقات، گیاهان میتوانند با کمک صداهایی که در محیط وجود دارد، جهت تابش نور را تشخیص بدهند و در مسیر نور قرار بگیرند. آنها میتوانند بر اساس شنیدههایشان از خود محافظت کنند. صدا برای آنها نوعی پیام است که میتواند خطرها و اطلاعات پیرامون را برایشان مشخص کند. گیاهی مثل خار مریم حتی میتواند خطر خرد شدن توسط حشرات را تشخیص دهد. جالب است بدانید گیاهان تمایل بیشتری به برقراری ارتباط با همنوعان خود دارند تا غریبهها، یعنی یک درخت بیشتر دوست دارد با درختی دیگر ارتباط برقرار کند تا حیوانات.
تصمیم سخت دوستداران محیط زیست
دستیابی به این اطلاعات نشان میدهد ما تا چه اندازه درباره این جهان نمیدانیم اما آنچه احتمالا بعضی افراد را بهطور جدی درباره گیاهان دچار عذاب وجدان میکند، این است که با دانستههای فعلیمان از گیاهان واقعا باز هم میتوانیم بهراحتی آنها را بخوریم؟ این که آنها توان برقراری ارتباط با یکدیگر را دارند و احتمالا بابت خطراتی که همنوعانشان را تهدید میکند، دچار استرس میشوند برای کسانی که رژیم گیاهخواری دارند. باعث میشود اخلاقیاتی که درباره مصرف گیاهان بهعنوان غذا وجود داشت، تغییر کند؟ اگر بخواهیم میوه و گیاهان مختلف را استفاده نکنیم آنوقت مصرف آجیل چه میشود؟ آیا با خوردن آجیل سنجابها را از غذای اصلیشان محروم نمیکنیم؟ اینها دغدغههای جدیدی است که ذهن دوستداران محیط زیست را مشغول میکند.
گیاهان، استرس را هم تجربه میکنند
یکی از بخشهای شگفتانگیز این تحقیقات نشان میدهد گیاهان میتوانند استرسهای ناشی از خشکسالی را در محیط اطرافشان درک کنند. سطح برگ گیاهان، منافذ کوچکی دارد که بر اثر خشکسالی محیط به آرامی واکنش نشان میدهد و بسته میشود. بسته شدن این منافذ نشان میدهد گیاه دچار استرس شده است. ارتباطی که گیاهان با هم برقرار میکنند، میتواند حاوی پیامهای استرسآمیزی باشد که از محیط خود گرفتهاند، بنابراین نگرانی بابت افزایش نمک موجود در آبی که به آنها میرسد یا توسعه خشکسالی، زمینهساز تنشهای قابل توجه برای آنها خواهد بود. این موارد با آزمایشهایی که محققان انجام میدهند، مشخص شده است. گرچه تحقیقات در این زمینه همچنان ادامه دارد و شاید بهزودی شگفتیهای تازهای درباره گیاهان کشف شود اما آنچه مسلم است این که ما هنوز بسیاری از ویژگیهای موجودات زنده پیرامونمان را به دقت نمیشناسیم. از سوی دیگر برای بقای خود نیاز به مواد غذایی داریم و این مواد غذایی باید از روشهای مختلف تامین شود. ما نمیتوانیم گیاهان را هم از سبد غذایی خود حذف کنیم، چون در آن صورت زندگی خودمان به خطر میافتد اما میتوانیم با شناخت بهتر آنها نوع مصرفمان را مدیریت کنیم.
یادمان باشد آنها مغز ندارند
واقعیت این است که گیاهان هرقدر هم توانایی داشته باشند، چون مغز ندارند نمیتوانند برای انجام بسیاری از کارها فکر کنند و به نحوی که حیوانات توان تصمیمگیری دارند، عمل کنند. به همین دلیل آنها برای تولید مثل از روشهای مختلفی استفاده میکنند تا حیوانات را به خود جذب کرده و از آنها برای رساندن گردههای خود به نقاط مختلف استفاده کنند. میوههای خوش آبورنگ، شیرین و خوشعطر یکی از همین روشهایی است که گیاهان طی مراحل تکاملی به کار بردند تا بتوانند حشرات و حیوانات بیشتری را به سمت خود بکشانند. به این ترتیب آنها گردههایشان را به حیواناتی که مغز دارند، سپردند تا به نقاط مختلف بروند و گیاهان را در تولید مثل و افزایش تنوع ژنتیک یاری دهند.
روزنامه جام جم
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح شد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
ابراهیم قاسمپور در گفتوگو با جامجم مطرح کرد؛
ضرورت اصلاح سهمیههای کنکور در گفتوگوی «جامجم»با دبیر کمیسیون آموزش دیدبان شفافیت و عدالت