ایران در سایه خشکسالی

از اول مهر۱۴۰۱ که شروع سال آبی است تا امروز که هنوز برخی از خانه‌ها در کوهرنگ چهارمحال‌و‌بختیاری در محاصره برف هستند، این استان به همراه سه استان ذکر شده دیگر در منطقه زاگرس خیلی بهتر از متوسط بلند مدت و البته بیشتر از مدت مشابه سال قبل بارش داشته‌اند، طوری که احد وظیفه در گفت‌وگو با ما با خیال راحت اعلام می‌کند که این استان‌ها وضعیت خوبی دارند. او نیمه غربی استان اصفهان و یزد را نیز جزو استان‌هایی می‌داند که بارش‌های خوب در زاگرس، برف و باران خوبی نصیب‌شان کرده به‌گونه‌ای که می‌شود گفت اوضاع این دو استان مخصوصا شهر سمیرم خوب است.

به نیمه‌شمالی کشور اما که می‌رسیم، مسیر عوض می‌شود و پر بارشی جای خود را به کم بارشی می‌دهد، درست مثل تهران که در دامنه جنوبی البرز تا امروز، سال خشک‌تری نسبت به پارسال را تجربه کرده است. اما پایتخت تنها نیست بلکه به گفته وظیفه، حداقل ۱۴استان دیگر نیز در وضعیت مطلوبی به سر نمی‌برند. این اطلاعات زنگ خطری است برای این که فریب باران و برفی را که تا به حال به چشم دیده‌ایم، نخوریم و بدانیم که خشکسالی امسال هم سایه‌به‌سایه‌مان خواهد آمد.

استان‌های درگیر کم‌بارشی

با این که علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط زیست روز گذشته گفت که «خداوند را شاکریم که با بارش‌های اخیر، چند استان از شرایط خشکسالی بیرون آمدند» و نیز تاکید کرد که« اگر این وضعیت تا انتهای سال۱۴۰۱ ادامه داشته باشد، مطمئن باشید که امسال نسبت به میانگین نرمال درازمدت وضعیت مناسب‌تری خواهیم داشت»،اما پیگیری‌های ما از رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی نشان می‌دهد این امیدواری فقط در مورد چهار استان ذکر شده به‌علاوه غرب اصفهان و یزد صادق است، نه در مورد همه استان‌های کشور.

وظیفه می‌گوید: «نیمه شمالی و شرقی کشور تا الان بارش‌های مطلوبی نداشته و استان‌هایی همچون سیستان و بلوچستان، کرمان، هرمزگان، خراسان رضوی، سمنان، تهران، البرز، قزوین، زنجان و آذربایجان‌های شرقی و غربی همراه مازندران، گیلان و گلستان همگی از ۳۰ تا ۵۰درصد کمتر از نرمال بارش داشته‌اند که میزان بارش استان‌های اردبیل، تهران و خراسان رضوی تا ۴۰درصد کمتر از بارش میانگین و حتی بارش‌ها در مدت مشابه سال قبل است».

بنابراین وضعیتی که اکنون با آن مواجهیم این‌گونه است: در غرب و جنوب غرب کشور وضعیت خیلی بهتر از سال۱۴۰۰ است و در مناطق مرکزی وضعیت مشابه سال گذشته است اما در نیمه شمالی کشور خشکسالی‌های دو سال قبل تداوم یافته و وارد سال سوم شده است. به‌عبارت دیگر در نیمه‌شمالی کشور حتی اگر بارش‌ها به حد نرمال برسد نیز در پایان سال با کم‌بارشی چشمگیری مواجه خواهیم بود و با توجه به این که در نیمه اول سال آبی، کم‌بارشی شدیدی این منطقه را درگیر کرده بود، بنابراین کم‌بارشی و خشکسالی جبران نمی‌شود و در تامین آب مناطق شمالی کشور دچار مشکل خواهیم شد.

حال سدها چطور است؟

ماحصل چنین وضعی که به‌خصوص می‌توان آن را توزیع نامتقارن بارش‌ها تفسیر کرد، وضعیت نامطلوب مخازن سدهاست به‌ویژه همه سدهای استان تهران، سد دوستی در خراسان رضوی و سد سفید رود در گیلان به گفته احد وظیفه. او می‌گوید: «میانگین بلند مدت بارش(بازه ۵۰ ساله) در کشورمان ۲۳۵ میلی‌متر در سال است که اکنون به ۱۱۲میلی‌متر رسیده، در حالی که بارش دریافتی در استان تهران۸۰میلی‌متر و برای استان چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویر احمد بیش از ۴۰۰ میلی‌متر ثبت شده» و همین توزیع نامتقارن است که مشکل‌ساز خواهد شد. این در حالی است که به گفته وظیفه، رئیس مرکز ملی اقلیم و مدیریت بحران خشکسالی، شرایط ذخایر آبی کشور نشان می‌دهد ما برای تامین آب نیمه‌شمالی کشور در زمینه‌های شرب، صنعت و کشاورزی با مشکل روبه‌رو و درگیر تنش آبی خواهیم شد که در این میان بیشترین نگرانی برای شرق کشور و سیستان و بلوچستان است که سطح آب چاه‌نیمه‌های آن بسیار پایین آمده و فقط حدود ۹درصد آنها پر است. این را بیفزایید به این حقیقت که «بخش اعظم سد دوستی هم خالی است و این سد فقط ۱۵درصد آب دارد».

امیدواری به بارش‌های بهاری

اما سال آبی همچنان ادامه دارد و آسمان هنوز هم ممکن است سفره کرم خود را برای سرزمین ایران پهن کند. این را مرکز ملی اقلیم و نقشه‌های هواشناسی هم تایید می‌کند به طوری که احد وظیفه به ما توضیح می‌دهد: «به احتمال قوی بارش‌های بهاری نسبت به بهار پارسال تقویت شده و بارش‌های بهتری خواهد بود» هرچند برای تهران پیش‌بینی شده که بارش‌های فصل بهارش کمتر از مدت مشابه سال قبل باشد.

روزنامه جام جم