گَردِ فراموشی بر گِردِ صنایع دستی

انقلاب صنعتی با صنعتی‌شدن کارخانه‌ها و صنایع در قرن هجدهم میلادی رخ داده است. در این زمان چند موقعیت کلی برای صنایع‌دستی ایران اتفاق افتاد. ابتدا این‌که گروهی از آنها متحول و به‌طورکلی به‌صورت مدرن تولید شدند. دسته‌ای دیگر هم بیش از پیش در زمینه رقابت تاختند و پررونق و مقتدرانه به حرکت خود ادامه دادند و البته تعدادی از آنها به فراموشی سپرده شدند و به بقای خود خاتمه دادند. در این میان عده‌ای با کم‌رونقی روبه‌رو شدند و برخی نیز توانستند اصالت و سنت را حفظ کرده و درعین‌حال تغییرات را پذیرفتند و نگذاشتند عمرشان به پایان برسد. مشکلات صادرات صنایع‌دستی، وجود محصولات صنایع‌دستی تقلبی، نبود استانداردهای مورد نیاز برای تولید، مشکلات مرتبط با بازاریابی و فروش کالا، توجه‌نکردن به صنایع‌دستی به‌عنوان یک صنعت ارزآور، عدم ارائه تسهیلات بانکی مناسب برای افزایش نقدینگی و سرمایه در گردش کارگاه‌های صنایع‌دستی، تجهیزات نامناسب با سطح تکنولوژی پایین، مشکلات مرتبط با بازاریابی و برندسازی، عدم توسعه گردشگری و تاثیر آن بر بازار صنایع‌دستی، مشکلات مربوط به توزیع و فروش، متناسب‌نبودن آموزش‌های صنایع‌دستی با نیازهای بازار، عدم شناسایی بازارهای هدف، مشکلات مرتبط با دولت و سازمان‌های ذی‌ربط، همکاری نکردن سفارتخانه‌ها برای برگزاری نمایشگاه‌های مرتبط با صنایع‌دستی و همچنین مشکلات مربوط به طراحی و تولید ازجمله موانع تولید صنایع‌دستی در ایران هستند. توجه‌نکردن به صنایع‌دستی به‌عنوان یک صنعت ارزآور در کشور مشکلی است که در این زمینه وجود دارد درحالی‌که تجارت صنایع‌دستی می‌تواند سهم قابل‌توجهی در رشد اقتصادی و افزایش درآمد‌های ارزی داشته باشد.

هنرمند، بیمه می‌خواهد
قانون حمایت از هنرمندان در سال ۱۳۹۶ تصویب شد و قرار بود آیین‌نامه اجرایی آن را در مدت سه‌ماه بنویسند که متأسفانه معاونت صنایع‌دستی پیشین کشور این کار را حدود چهار سال طول داد و درنهایت هم به سرانجام نرساند و متأسفانه همچنان این قانون مسکوت باقی‌ مانده است. درصورتی‌که براساس قانون حمایت از هنرمندان، تمام اختیارات اجرایی در حوزه خریدوفروش صنایع‌دستی به دست تشکل‌ها یعنی مردم یا هنرمندان خواهد بود. این درحالی‌است ‌که مسئولین با افزودن تصدی‌گری در دولت، نه‌تنها مسئولیت مجوز به تولیدکنندگان صنایع‌دستی را به‌عهده‌دارند، بلکه مسئولیت‌های حوزه فروش را نیز به عهده گرفته‌اند و به‌این‌ترتیب اتحادیه‌ها را باطل کرده‌اند!
رئیس اتحادیه صنایع‌دستی استان اصفهان با بیان این‌که هیچ بهبودی در وضعیت صنایع‌دستی ایجاد نشده است، می‌گوید: «بی‌توجهی به بیمه هنرمندان صنایع‌دستی، اجرانشدن قانون حمایت از هنرمندان، افزایش تصدی‌گری دولت در حوزه‌های خریدوفروش صنایع‌دستی، بی‌توجهی به اصل ۱۴۲ قانون مالیاتی، عدم حمایت از صنایع‌کوچک و حذف‌نشدن پیمان ارزی در حوزه فرش و صنایع‌دستی، مسائلی است که اگر حل نشود صنایع‌دستی زنده نخواهد ماند.»
عباس شیردلی ادامه می‌دهد: «زمانی‌ که وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی به اصفهان آمده بود بیمه هنرمندان صنایع‌دستی یکی از مباحث مطرح‌شده در حضور ایشان بود اما علی‌رغم این‌که گفته شد این موضوع را پیگیری می‌کنند اما این‌طور نشد و تعداد اندکی که از قبل به‌عنوان سهمیه استان اصفهان برای بیمه قالیبافان تعیین ‌شده بودند، همچنان در حال پرداخت بیمه خود با هزینه آزاد هستند، چراکه گفته‌اند دولت بودجه ندارد و این مورد اعتراض هنرمندان است. درحالی‌که یک‌میلیون و ۲۰۰هزار نفر در حوزه صنایع‌دستی فعالند و فقط ۴۵هزار نفر از آنها بیمه هستند!»

چینی‌ها، بلای جان صنایع ایرانی
دکتر محمدامین سبحانی، استاد دانشگاه با بیان این‌که قبل از آن‌که محصولی بتواند به مرحله صادرات برسد باید آن کالا در داخل کشور تولیدکننده، فروش بالایی داشته باشد، به جام‌جم می‌گوید: «با وجود این‌که ایران جزو سه کشور تولیدکننده بزرگ صنایع‌دستی در کنار کشور‌های چین و هند است اما همچنان چالش‌های صادرات صنایع‌دستی پابرجا هستند و بی‌شک یکی از موانع صادرات صنایع‌دستی ایرانی کشور چین است.»
به گفته این کارشناس حوزه صنایع‌دستی، فرش و گلیم یکی از زیباترین و مهم‌ترین کالاهای صادراتی ایران هستند که به‌خاطر چینی‌ها دیگر آن رشد و ارزش سابق را ندارد. چینی‌ها توانستند فرش دستباف با نقوش و طرح‌های ایرانی تولید کنند. از آنجا که نیروی کار انسانی در چین بیشتر از ایران است مراحل تولید یک فرش در این کشور نسبت به ایران خیلی زودتر به پایان می‌رسد.
وی تاکید می‌کند: «بالابودن قیمت محصولات صنایع‌دستی در رقابت با تولیدات خارجی، مشکلات سیاسی‌ای که باعث عدم ارتباط با بازار‌هایی که قدرت خرید بالایی دارند شده، وجود محصولات کپی‌کاری‌شده‌ و تقلبی با قیمت ارزان، گرایش مصرف‌کنندگان به محصولات خارجی نسبت به نمونه‌های تولیدشده مشابه داخلی‌، نبود رقابت‌پذیری محصولات صنایع‌دستی‌ و استقبال کم گردشگران از محصولات صنایع‌دستی می‌تواند پایانی برای ادامه حیات این بخش مهم از گردشگری باشد.»
مساله حذف پیمان ارزی برای صنایع‌دستی یکی از خواسته‌های فعالان حوزه صنایع‌دستی اصفهان است که از حدود سه سال قبل به حوزه فرش و صنایع‌دستی تحمیل شد اما تاکنون درخصوص رفع این معضل اقدامی صورت نگرفته و وقتی یک صادرکننده صنایع‌دستی می‌خواهد در این بخش صادرات داشته باشد به او می‌گویند باید پیمان‌سپاری کرده و ارز آن را به ارز نیمایی برگرداند، درحالی‌که این موضوعی غیرقانونی است و تجارت B۲B در حوزه صنایع‌دستی را به صفر رسانده است.