او هرکسی و هر جایی که باشد یک سیگار لای انگشت دارد و پک پشت پک می‌زند، کسی که دیگر لزوما میانسال یا مو سپید کرده نیست، بلکه نوجوان یا جوانی است که آنچنان عمیق و عاشقانه سیگار دود می‌کند که نمی‌دانی از چه زمان این‌طور حرفهای شده است. داستان قلیان هم همین است. قلیان برای بسیاری از خانواده‌ها و دورهمی‌ها وسیله‌ای برای تفریح است که از نظر بعضی‌ها قبح سیگار را هم ندارد، چون قل‌قل قلیان و آبی که با هر کام پر حباب می‌شود آنها را به اشتباه می‌اندازد. اینچنین است که آمارها هر روز نگران‌کننده‌تر از سال قبل و هر دهه دلهره‌آورتر از دهه قبل می‌شود مثل این آمار که تازه تازه است: «مصرف دخانیات در بازه سنی ۱۸ تا ۲۴ سال در زنان حدود ۹۰درصد و در مردان ۳۴درصد افزایش یافته است». منبع این آمار نیز جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت است که آمارهایی تلخ از این دست زیاد دارد از جمله این که «افزایش دخانیات در سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ در گروه سنی بالای ۱۸ سال افزایش داشته که سهم مردان ۳درصد و سهم زنان ۱۱درصد افزایش بوده است».
اما چرا این اتفاقات رخ داده و چرا سن گرایش به دخانیات به مرور زمان کاهش یافته به طوری که در سن نوجوانی نیز دیگر دست رد به سینه سیگار و قلیان زده نمی‌شود.
این زنگ خطر را باید شنید
لطفا به این آمارهای رسمی دقت کنید: «اکنون مصرف قلیان نسبت به سال ۱۳۹۵ در گروه سنی بالای ۱۸سال حدود ۵۴درصد افزایش یافته، بین سال‌های ۱۳۹۵ تا ۱۴۰۰ مصرف روزانه سیگار میان زنان تا۹۰درصد و برای مردان ۴۶درصد افزایش یافته، افزایش مصرف دخانیات در سال‌های ۱۳۸۶ تا ۱۳۹۵ متعلق به گروه سنی ۱۳ تا ۱۵ سال بود و این‌که طبق آخرین بررسی‌ها مصرف سیگار میان نوجوانان ۱۳ تا ۱۵ ساله بیش از ۱۳درصد افزایش داشته که این مصرف میان دختران نوجوان تا ۱۳۳درصد بوده است».
جعفر جندقی، رئیس مرکز سلامت محیط و کار وزارت بهداشت این آمارها را یک زنگ خطر برای سلامتی جامعه می‌داند و علی بهشتی، کارشناس ارشد مشاوره نیز یادآوری می‌کند که دخانیات یکی از علل‌اصلی مرگ‌و‌میر در سراسر جهان است.
درباره مرگ‌های حاصل از دخانیات، چنته جندقی هم پر است با این روایت که «سالانه در جهان حدود هشت‌میلیون نفر بر اثر مصرف دخانیات فرصت زندگی را از دست می‌دهند که حدود یک میلیون نفر از آنها یعنی یک نفر از هر هشت نفر فقط بر اثر مواجهه با دود حاصل از مصرف دیگران جان‌شان را از دست می‌دهند و قربانی دودهای ناخواسته می‌شوند».
اما چرا با این که آمارهای جهانی از مرگ یک علاقه‌مند به سیگار در هر چهار ثانیه حکایت می‌کند سن مصرف همچنان در ایران و جهان در حال کاهش است و جمعیت نوجوان و جوان ایرانی سخت درگیر دخانیات شده است؟ آیا راهی وجود دارد تا این گروه سنی را از دخانیات دور کرد و فاصله‌ای مطمئن میان آنها و مواد دخانی به وجود آورد؟
توصیه‌هایی برای محافظت از فرزندان
از همین شروع بحث بگوییم که والدین سیگاری الگوهای کارآمد و مطلوبی برای فرزندان‌شان نیستند، پس اگر آنها مصرف دخانیات را کنار نگذارند نمی‌توان انتظار داشت که نوجوان یا جوان آنها این کار را بکند. این موضوعی است که محمد‌جواد ربانی‌پارسا، روان‌شناس بر آن تاکید دارد، همان کسی که معتقد است: «ترس، نگرانی، خشم، فریاد زدن و استفاده از کلمات توهین‌آمیز نمی‌تواند نوجوان و جوان را برای ترک سیگار قانع کند». پس باید چه کرد؟ آیا نباید عصبانی یا نگران بود؟
آن‌طور که این روان‌شناس به ایسنا می‌گوید حتما باید دو سؤال را از فرزندی که مصرف‌کننده دخانیات است پرسید، اول این که چه عاملی باعث شده که به این سمت برود و دوم این که چه چیزی سبب می‌شود تا او همچنان به مصرفش ادامه دهد. طرح این دو سؤال نیز با داد و فریاد و دعوا به جایی نمی‌رسد، بلکه چون هدف باید ریشه‌یابی مشکل و حل مسأله باشد والدین باید در فضایی دوستانه و در ارتباطی موثر دنبال پاسخ این سؤالات باشند. البته یادمان نرود که ارتباط دوستانه و صمیمی میان والدین و فرزندان باید از دوران کودکی شکل گرفته باشد تا در این شرایط نوجوان به پدر و مادرش اعتماد کند و به حرف بیاید.
محمد‌جواد ربانی‌پارسا نیز تاکید می‌کند که حل این مشکل باید با حرف‌زدن و گفت‌و‌گو آغاز شود یعنی صحبت درباره عوارض و پیامدهای مصرف دخانیات و تاثیراتی که این مواد بر سلامتی و ظاهر به‌جا می‌گذارد اما صحبت کردن فقط بخشی از راه‌حل تجویزی است، چرا که به گفته او باید دسترسی نوجوان به دخانیات را محدود کرد که یکی از بهترین راه‌های آن قطع پول تو جیبی وی است با این هدف که پدر و مادر نشان دهند پولی را که با زحمت به دست می‌آورند راضی نیستند صرف خرید مواد دخانی شود. به گفته این روان‌شناس صحبت درباره اطرافیان سیگاری و قلیانی که سلامتی‌شان به خطر افتاده نیز یکی از راه‌هایی است که والدین می‌توانند به کمک آن ذهن فرزندشان را روشن و او را در اصلاح مسیر زندگی یاری کند. پس والدین باید هرچه سریع‌تر آستین بالا بزنند چون آمارهای وزارت بهداشت از افزایش ۵۴درصدی مصرف قلیان در افراد بالای ۱۸ سال در هفت سال اخیر حکایت دارد.
بیماری‌های مرتبط با مصرف دخانیات
انواع سرطان
دیابت
بیماری عروق کرونر قلب
سکته مغزی
پوکی استخوان
زایمان زودرس
سقط جنین
ناباروریدر مردان
آسم
عفونت ریه و گوش میانی
مرگ ناگهانی نوزاد
سید رضا صدرالحسینی در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
دانشیار حقوق بینالملل دانشگاه تهران در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح کرد
یک پژوهشگر روابط بینالملل در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
در گفت‌و‌گو با امین شفیعی، دبیر جشنواره «امضای کری تضمین است» بررسی شد
