راز کاهش تورم سفره‌ها

مراکز آماری کشورها در ادوار پنج تا ۱۰ساله رفتار مصرفی را مورد بازنگری قرار می‌دهند. برای این‌که اهمیت رفتار مصرفی و تغییراتش و تاثیر آن برمقدار تورم اعلامی نهادهای رسمی کشور را درک کنیم، آن را با یک نمونه توضیح می‌دهم: فرض کنید ۱۰سال پیش در یک کشور مردم برای مراجعه به فروشگاه‌ها از خودروی شخصی استفاده می‌کردند اما امروز ترجیح می‌دهند که خریدهای خود را به شکل اینترنتی انجام دهند. در نتیجه، وزن تورم حمل‌و‌نقل از سبد هزینه‌های زندگی یا همان تورم کل پایین می‌آید. مراکز آماری برای توصیف این کاهش، به رفتار مصرفی مقادیر کمی می‌دهند. در این مورد به‌طور مثال ۱۰سال پیش به تورم حمل‌و‌نقل عدد ۳۰ را می‌دادند اما حالا به‌آن عدد۱۰ را می‌دهند که به معنی کاهش تورم حمل‌و‌نقل است. در ادبیات مراکز آماری به این مقادیر «ضریب اهمیت» می‌گویند. در سال ۱۴۰۲ شاهد تغییر ضرایب اهمیت در مرکز آمار ایران هستیم. از اسفند سال۱۴۰۱ مرکز آمار، تورم سوار شده بر رفتار مصرفی خانوار را که در ضرایب اهمیت درک می‌شود، تغییر داده است؛ البته مرکز آمار، شاخص‌ها یا همان ضرایب اهمیت را اعلام نکرده و بسیاری از اطلاعات کلیدی محاسبه تورم را از گزارش‌های مربوط به تورم اسفند۱۴۰۱ و فروردین و اردیبهشت ۱۴۰۲ حذف کرده است.
تورم ماهانه نان و غلات تا بهمن‌ماه ۱۴۰۱، ۶ تا ۷ درصد بود اما از اردیبهشت امسال به حدود ۱تا۲ درصد رسیده است، در حالی‌که تورم نان و غلات حتی اگر کاهش هم یافته باشد که نیافته است، نمی‌توان آن را به این مقادیر کاهش داد؛ مگر این‌که وزن اهمیت آن کاهش یافته باشد. البته همان‌طور که اشاره شد رفتار مصرفی خانوارها در بازه‌های پنج تا ۱۰ساله تحت عنوان تغییر سال پایه در بیشتر کشورهای جهان مورد بازنگری قرار می‌گیرد اما در نمونه یاد شده در ایران، این تغییر ارتباط معناداری با کاهش یا افزایش مصرف یک کالا یا خدمت از یک بازه زمانی تا یک بازه زمانی دیگر پیدا نمی‌کند. در نتیجه کاهش تورم برای گروه‌های مختلف درآمدی از‌جمله کارگران که به‌طور طبیعی در دهک‌های ۳ و ۴ درآمدی قرار می‌گیرند، ملموس نیست. با این وجود تغییرات غیرملموس تاثیری در نوع احساسات کارگران و سایر مصرف‌کنندگان ایجاد نمی‌کند. تنها راهکار بازگشت به محاسبه واقعی ضرایب اهمیت بر‌اساس آن چیزهایی است که احساس می‌شود. تورم نان و غلات یا آموزش در سبد زندگی یک کارگر با یک مدیر بانک یا تاجر متفاوت است چرا که دهک‌های پایین به مصرف نان و غلات برای تامین کالری مصرفی خود گرایش بیشتری دارند. در نتیجه ضریب اهمیت نان و غلات در سفره کارگر با سفره اشخاص یاد شده متفاوت است. مرکز آمار باید این تفاوت‌ها را بسنجد و اعلام کند تا همه از تورم سفره خود مطلع باشند.