پلاسماتراپی و بهبود سبک زندگی؛ مرهمی بر زخم‌های دیابت

فناوری عصری است که هم نور می‌بخشد، هم زنده و پایدار است و هم به فراوانی اطراف ما هست‌. حتی در اطراف خورشید و محیطی که هرگز نمی‌میرد! راهیابی پلاسما در صنعت، کشاورزی و ازهمه ویژه‌تر، پزشکی قرن حاضر نجات‌بخش جان و حافظ سلامت دردمندانی است که شاید چشم امیدشان به دروازه‌های دارو و درمان خشکیده‌است وبه دنبال کورسوی نجات‌بخشی هستند. برای بیماران دیابتی و سرطانی پلاسما‌تراپی نه‌تنها همان کورسوی امید است، بلکه رهایی‌بخش از درد و رنج نیز هست. در این باره شرکت توسعه فناوری پلاسما راه را فراتررفته وبا برنامه‌ای مدون وتلاشی وافر مسیر پرفرازونشیب درمان و سلامت را هموارساخته است. با رئیس بخش پزشکی، بهداشت و بیوتکنولوژی شرکت توسعه فناوری پلاسما که به دلیل برخی ملاحظات امکان انتشار نام و تصویر ایشان وجود ندارد در ارتباط با بعدی از ابعاد فناوری پلاسما و راهیابی آن به پزشکی امروز به گفت‌وگو نشسته‌ایم. 

سبک‌زندگی‌ای که درحال‌حاضرعامه مردم ازآن پیروی‌می‌کنند،بروزچه بیماری‌هایی رابه دنبال داشته است وعلت آن چیست؟ 
متأسفانه ما در دنیایی زندگی می‌کنیم که آمار بیماری‌ها، چه واگیر وچه غیر‌واگیردار درحال افزایش است که به دلایل متفاوتی اتفاق می‌افتند. از دلایل ژنتیکی که تقریبا غیرقابل کنترل هستند تا عوامل اپی‌ژنتیک که می‌توان گفت قابل کنترل است. مهم‌ترین عامل اپی‌ژنتیکی، سبک زندگی است که تا حدودی کنترلش در دست ماست. اگر نگاهی به بیماری‌های شایع امروز بیندازیم متوجه می‌شویم یکی از بیماری‌هایی که بار اقتصادی و اجتماعی زیادی را به نظام سلامت و جامعه وارد می‌کند، دیابت است. به‌طوری‌که مطالعات اپیدمیولوژیک در دنیا نشان داده‌است دیابت، سومین عامل مرگ‌ومیر پس از بیماری‌های قلبی‌ ــ عروقی و سرطان است.

آمار جهانی در ارتباط با بروز و شیوع دیابت چیست؟ 
مطالعات نشان می‌دهد در کل دنیا ۵۰۰ میلیون نفر درحال حاضر( آمار مربوط به ۲۰۲۲ است) مبتلا به دیابت هستند یعنی از هر ۱۰ نفر یک نفر مبتلا است. با توجه به پیش‌بینی‌هایی که می‌شود و با تأکید بر سرعت رشدی که به‌صورت تصاعدی بالا می‌رود، تا سال ۲۰۴۰ تعداد ۷۵۰ میلیون نفر در جهان، مبتلا به دیابت خواهیم داشت. البته ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. کمااین‌که این آمار در ایران بیشتر هم هست. آمایشی بین سال‌های۱۳۹۵تا۱۴۰۰ انجام شد که نشان داد درسال ۱۳۹۵به میزان ۱۱درصد مبتلا به دیابت بودند یعنی یک درصد بیشتر از آمار جهانی. آمار جهانی ۱۰درصد بود. درسال ۱۴۰۰ این عدد به ۱۴درصد رسید؛ بنابراین طی پنج سال ۳۰درصد افزایش داشته‌ایم. عوامل بسیاری دراین موضوع دخیل هستند؛ ازجمله سبک زندگی شهرنشینی، مصرف زیاد کالری، شیوع چاقی، کم‌تحرکی و...عواملی هستند که باعث بروز دیابت می‌شوند. به‌تبع آن، آمار در شهر و روستا باید متفاوت باشد. این آمار در شهرها ۱۵درصد و درروستا ۱۱درصد است. در خانم‌ها ۱۵درصد و در آقایان ۱۳درصد است. به‌طور کلی توزیع آن در مناطق جغرافیایی مختلف متفاوت است.

چه مناطقی بیشترین آمار را به خود اختصاص داده‌اند؟ 
بیشترین آمار را به ترتیب در مازندران، گیلان، یزد، خوزستان و سمنان داریم. به دلیل شیوع این بیماری و این‌که هرساله در حال افزایش است، سازمان بهداشت جهانی اهداف ۹گانه‌ای برای تمام کشورها تعریف کرده و مقرر شده بر اساس این پروتکل پیش بروند. در نتیجه هدف‌گذاری کرده‌است که تا سال۲۰۲۵ دیابت را متوقف کند. ولی عملا این موضوع امکان‌پذیر نیست. هیچ کشوری تاکنون حتی نتوانسته کنترل هم انجام دهد و این کار محقق نشده‌است.

با توجه به این آمار نگران‌کننده‌، چه بایدکرد؟ 
ما نمی‌توانیم از ابتلای افراد به دیابت پیشگیری کنیم؛ به هر حال عده‌ای مبتلا می‌شوند، اما حداقل می‌توانیم کاری کنیم که عوارض ناشی از آن را کنترل کرده و از بروز عوارض بیشتر پیشگیری کنیم. فرد دیابتی اگر دیابتش کنترل نشود ظرف ۱۵ سال با آن دیابت کنترل نشده شبکیه‌اش درگیر می‌شود که منجر به نابینایی خواهد شد. فرد مبتلا به دیابت به‌تدریج کلیه‌هایش درگیر می‌شود و ناچار به انجام دیالیز خواهد شد. زخم‌های دیابتی از دیگر عوارض مرتبط با دیابت هستند که بار اقتصادی سنگینی را به نظام سلامت و خانواده تحمیل می‌کنند.

در این مرحله راهکار چیست؟ 
ما نیاز به مراکز مراقبتی چندجانبه برای مراقبت از این بیماران داریم؛ چیزی که الان نداریم یا خیلی کم داریم. البته خانه‌های بهداشت هستند که یک حالت غربالگری سطحی انجام می‌دهند، اما یک فرآیند غربالگری که در سطح کشور انجام شود وجود ندارد. متأسفانه از دوران کرونا هم وضعیت بدتر شده‌است. تمام بیماری‌ها اوج گرفتند. بیماری‌های قلبی و عروقی و دیابت آمارش تغییرکرد. همه توجه‌ها به کرونا جلب شد. بنابراین این مراکز نیاز به تأسیس دارند. به این معنی که فرد مبتلا به دیابت وارد مرکزی شود که توسط پزشک عمومی، ارتوپد، غدد و عفونی ویزیت شده و بیماری‌اش کنترل شود و در نتیجه عوارض برایش ایجاد نشود. به هر دلیل از گرانی داروهای دیابت گرفته (داروهای خیلی کمی تحت کنترل بیمه هستند) تا نیاز به پانسمان و داروهای ساختنی که آن هم هزینه‌بر است، دیابتی‌ها ممکن است از ادامه درمان باز داشته شوند. بیماران زمانی که با هزینه روبه‌رو می‌شوند دست از درمان می‌کشند. هدف ما این است که فرد‌، مبتلا به زخم نشود و اگر مبتلا شد، برای ادامه راه درمان به او کمک کنیم.

پلاسما‌تراپی به‌عنوان راهکار قرن جدید تا چه حد به بهبود زخم‌های دیابتی کمک کرد؟ 
به دلایل مختلفی برخی دیابت‌شان کنترل نشده یا در حدی است که کنترلش سخت است و بنابراین بروز زخم در این افراد اجتناب‌ناپذیر است. امروزه در سرتاسر دنیا کلینیک‌های درمان زخم با استفاده از فناوری پلاسمای اتمسفریک سرد احداث و مشغول به کار هستند. متأسفانه با وجود اسناد معتبر علمی مبنی بر اثربخشی این فناوری در حوزه زخم، در ایران این فناوری تاکنون متولی نداشته است. در راستای منویات رهبر معظم انقلاب مبنی بر به‌کارگیری نیروهای جوان و نخبه وطنی به‌منظور بومی‌سازی فناوری در کشور و لزوم عدم خروج ارز از کشور در شرایط تحریم کنونی، شرکت توسعه فناوری پلاسما کاری بزرگ در جهت بومی‌سازی فناوری پلاسمای اتمسفریک سرد در حوزه زخم و سرطان کرده و در همین راستا اقدام به تأسیس کلینیک‌هایی با عنوان مرکز مراقبت‌های دیابت کرده که در این کلینیک‌ها از زمانی که بیمار وارد کلینیک می‌شود باید توسط متخصصانی ویزیت شود و اگر چنانچه زخمی دارد، با پلاسما‌تراپی بهبود یابد.

پس قدم اول را با افتتاح کلینیک‌های پلاسماتراپی برداشته‌اید؟ 
بله اولین کلینیک‌های پلاسمادرمانی زخم در بیمارستان‌های دولتی در حال احداث هستند البته در تهران کلینیک‌هایی هستند که با این هدف به‌صورت خصوصی فعالیت دارند.

ایده اصلی ساخت دستگاه‌ها از کجا ناشی شد؛ برای ساخت و تجهیز دستگاه‌ها چه تخصص‌هایی باید در کنار هم کارکنند؟ 
ایده اصلی ساخت دستگاه‌ها را خانم دکتر بختیاری، مدیرعامل شرکت توسعه فناوری پلاسما ارائه داده‌است. ایشان ایده‌ها را در شرکت دانش‌بنیان دیگری شروع کرده بودند و پس از معرفی به سازمان انرژی اتمی شرکت توسعه فناوری پلاسما با این هدف که مرکزیتی برای شروع درمان با پلاسما و گسترش آن در سطح کشور وجود داشته باشد، پایه‌گذاری شده‌است؛ تخصص‌هایی چون فیزیک پلاسما و رشته‌های مهندسی و بخش پزشکی هم هستند.

در ارتباط با هزینه بفرمایید، پلاسما‌تراپی ازنظر هزینه‌بر بودن چه تفاوتی با روش‌های دیگر درمان دارد؟ 
هزینه پلاسما‌تراپی بسیار کمتر از هزینه سایر درمان‌هاست. زخم‌های دیابتی، بسیار سخت خوب می‌شوند به این دلیل که عروق اطراف زخم از دست رفته‌اند. بنابراین زخم، بسیار دیر بهبود می‌یابد. پانسمان‌های مختلف برای این افراد استفاده می‌شود. این پانسمان‌ها عبارت‌اند از: پانسمان نقره و عسل دو نوع پانسمانی که برای ترمیم زخم در نظر گرفته شده‌است. اولا این پانسمان‌ها آن‌قدرها تأثیر ندارند و یا تأثیرشان بسیار کمتر از پلاسما هستند و ثانیا گران هستند. کسی که دارو استفاده نکرده و به این روز افتاده پس، از عهده پرداخت هزینه پانسمان‌ها هم برنمی‌آید. این پانسمان‌ها در دسترس همه نیست. پلاسما کارایی بالا و هزینه کمی به دنبال دارد.

در جهان اولین پیشروها در پلاسما‌تراپی چه کشورهایی هستند و جایگاه ایران کجاست؟
ازجمله اولین کشورهای پیشرو آلمان است. اولین دستگاه‌ها توسط آلمان‌ها ساخته شده‌است. ما در حوزه‌ خاورمیانه اولین کشور هستیم که به این فناوری دست‌یافته‌ایم و الان در مرحله کلینیک و در حال اجرای آن هستیم. در حوزه‌ سرطان هم دستگاهی که ساخته شده کار شرکت ما است؛ شرکت توسعه فناوری پلاسما. کارهای پیش‌بالینی و سلولی و حیوانی‌اش انجام شده و دستگاهش در بیمارستان شهدای تجریش برای ترمیم زخم‌های سرطانی در حال حاضر استفاده می‌شود.

برای شناساندن این دستگاه‌ها و کاربرد بهینه آنها در درمان زخم‌های ناشی از دیابت و سرطان به عموم مردم، چه تمهیداتی اندیشیده شده‌است؟
تایک سال گذشته روی مطالعات پیش‌کلینیکی کار می‌کردیم. این موضوع ادامه داشت به این دلیل که هر دستگاهی ویژگی‌های خود را دارد و ما ابتدا مراحل آزمایشگاهی را روی سلول سپس روی حیوان انجام می‌دادیم و سنجش ایمنی را نیز داشتیم تا به مرحله اثربخشی رسیدیم.در این مرحله نیاز به اطلاع‌رسانی به مردم نبود. ازیک سال قبل که وارد فاز درمان شده‌ایم تا الان که به کلینیک رسیده‌ایم اولین اطلاع‌رسانی ما از همین کلینیک‌ها آغاز شدند. در ورامین کلینیک راه‌اندازی کردیم و به ترتیب در کرج و قم افتتاح کلینیک داریم. براین واقفیم که مردم بهترین قضاوت‌کننده هستند.درورامین به‌صورت case reporting کار را پیش می‌بریم. روز ابتدای شروع کار در کلینیک ورامین دو بیمار داشتیم، به‌تدریج تعداد مراجعه‌کنندگان با شناختی که بیماران به هم از کلینیک و خدمات آن می‌دادند افزایش یافت تا جایی که در حال حاضر همکاران من در بخش درمان از صبح زود تا ۱۰شب مشغول درمان هستند و به بیماران رسیدگی می‌کنند.

چه پزشکانی باید در کلینیک حضور داشته باشند؟ 
ما یک پروتکل وزارتخانه‌ای برای تأسیس بیماران کلینیک زخم نداریم؛ کسانی که هستند همه مرتبط با دیابتند. پزشک عفونی متخصص غدد، ارتوپد (برای وقتی که زخم‌ها به استخوان می‌رسند)کارشناس زخم، یک پزشکی عمومی هم هستند. درکنار این چند نفر، حضور یک روان‌شناس و متخصص تغذیه هم دیده شده‌است.

در حال حاضر با چه محدودیت‌هایی برای گسترش کارتان مواجه هستید؟ 
مشکل اصلی ما عدم همکاری دانشگاه‌های علوم‌پزشکی برای انجام فازهای بالینی است. به این دلیل که تا به حال متولی دیابت نداشته‌ایم. پس آنها توجیه نشده‌اند. اولین سمپوزیوم با عنوان «سمپوزیوم پلاسماپزشکی ایران» را ۱۱دی‌ماه جاری به این دلیل در سطح ملی برگزار می‌کنیم که گروه پزشکان را برای همکاری بیشتر توجیه کنیم. عملا پزشکی که توجیه شده، بیمار را به سمت‌وسوی درمان با ورود به این کلینیک‌ها و پلاسما‌تراپی سوق می‌دهد.