مرور ترانه‌های قدیمی در طربخانه صبا

انسیه شمس اللهی تهیه کننده این برنامه بیان کرد، همانطور که از اسم برنامه مشخص است «طربخانه» با محوریت شادی، خوشی، خوشحالی و شوق همراه مخاطبان می‌شود. در این برنامه در هر قسمت یکی از ترانه‌ها و نغمات طنز قدیمی که بسیاری از شنوندگان با آن خاطره دارند با کارشناسی استاد علیرضا امینی پژوهشگر موسیقی بازخوانی می‌شود، مورد بررسی قرار می‌گیرد.

علیرضا امینی کارشناس مجری «طربخانه» از بازتولید ترانه‌های طنز قدیمی در این برنامه خبر داد و بیان کرد، ۱۲۰ سال از تاریخ ضبط صفحات موسیقی ایران می‌گذرد، که به فاصله کمتر از ۱۰ سال از شروع ضبط اولین صفحه، ما رگه‌های حضور آثار طنز را در صفحات را می‌بینیم، پس به موازات ضبط آثار کلاسیک موسیقی ایران و صفحات موسیقی اصیل دستگاهی شاهد این هستیم که آثار طنز اجتماعی اهمیت پیدا می‌کند، به گونه‌ای که این صفحات در بازار هم مورد توجه مردم قرار می‌گرفت و مردم در کنار خرید صفحات موسیقی، ترانه‌های طنز و تئاتر‌های طنز را هم خریداری می‌کردند. تا مواجه شدیم با بحثی بعد از انقلاب فرهنگی یعنی بعد از سال ۱۳۶۰ که یک سری از این آثار مشمول خطوط قرمز فرهنگی شدند و از دایره آثار پخش موسیقی رسانه‌ای حذف شدند، ولی، چون همچنان در بین خانواده‌ها و مردم جامعه رواج داشتند این آثار مورد استفاده بسیاری از هنرمندان، شاعران و تهیه کنندگان قرار گرفت یعنی اصل اثر پس زده شد و نمونه برداری دست چندم و استفاده از بخش‌هایی از این آثار شروع شد و این باعث شد ما اصل اثر را از دست بدهیم. این پژوهشگر موسیقی درباره این آثار طنز بیان کرد، چون خلق این آثار در ساختار ادبیات و ملودی مخاطبش را ارزیابی کرده بود و برای جامعه شهری ساخته شده بود که اهداف مختلفی را داشت که یا شوخی خانوادگی بود و یا اجتماعی، موضوعات اجتماعی خود به چند دسته تقسیم می‌شد یا با باور‌های مردم در ارتباط و یا مربوط به دولت و مسئولین می‌شد. زمانی که ما بخشی از این آثار را مورد استفاده قرار دادیم سازماندهی و ساختار تشکیل اثر را به هم زدیم. هر کسی بخشی از ملودی یا شعر را استفاده می‌کرد و خود اثر و کارکرد اجتماعی آن مورد توجه نبود و من با تفکری که در حوزه موسیقی طنز شروع کردم، ۱۵ سال سابقه پژوهشگری خود در این حوزه به عنوان یک میراث فرهنگی ناملموس ملی به میراث فرهنگی معرفی کردم که این ترانه‌ها باید به عنوان یک میراث ناملموس فرهنگی ثبت شود و «طنز خوانی با موسیقی ایرانی و کارکرد‌های اجتماعی آن» را ثبت ملی کردم که در برنامه‌های مختلف رادیویی از جمله رادیو ایران به آن پرداخته شد. تا اینکه به پیشنهاد مدیر شبکه رادیویی صبا به عنوان یکی از مراجع طنز رسانه قرار شد، به این سبک موسیقی پرداخته شود و برنامه «طربخانه» شکل گرفت در این برنامه قرار شد با یک سری از آثار موجود برنامه سازی کنیم و بخشی از آثار هم که یا نت و ملودی آن‌ها موجود است یا صفحه آن‌ها موجود است یا از دست رفته را دوباره باز تولید کنیم و به کاروان رسانه‌ای بازگردانیم که مجموع آثار موجود بالغ بر ۳۰۰ اثر است که احتمالاً حدود ۱۰۰ اثر از آن را در فصل اول باز تولید خواهیم کرد و رسانه از این به بعد اثر اصل را پخش خواهد کرد. بسیاری از این آثار نزدیک نیم قرن خوراک برنامه‌هایی مثل «صبح جمعه با شما» بود، همانگونه که در قدیم هم رواج داشت یک ملودی ثابت که به محبوبیت اجتماعی رسیده بود، استفاده می‌شد و ترانه سرا روی آن ترانه می‌گفت، ولی اصل اثر هیچ وقت معرفی نمی‌شد و این ما را در این حوزه برای این محصول فرهنگی دچار یک انقطاع تاریخی می‌کرد. مجری «طربخانه» در ادامه بیان کرد، با باز تولید این آثار می‌خواهیم این اتصال فرهنگی را با گذشته برقرار کنیم و می‌دانیم که همیشه در بازگشت یک محصول فرهنگی حلقه‌های گمشده فرهنگ عامه خود را پیدا کنیم و می‌خواهیم عملاً به جایی برسیم که دوباره آن حلقه‌ها شکل بگیرند که مردم بتوانند به راحتی برای باور‌های اجتماعی‌شان ترانه بخوانند، در مهمانی‌ها، شبنشینی‌ها و زندگی اجتماعی این ترانه‌ها را بخوانند و با فرهنگ اصیل موسیقی ایرانی زندگی کنند.

امینی درباره باز تولید این آثار توضیح داد، این گونه موسیقی یک گونه بیات تهران است، که مثلاً مرحوم استاد مرتضی احمدی متخصص این کار بود نوع بیان، فرم دهان و نوع ادای کلمات استادانه انجام می‌شد که مردم بتوانند با آن ارتباط برقرار کنند. این آثار باید توسط خوانندگانی اجرا شود که به این سبک مسلط هستند باز تولید این آثار قرار است توسط خوانندگانی که قبلاً من باپ آن‌ها سابقه همکاری در اجرای تئاتر و یا خوانندگی در این سبک موسیقی داشته‌ام صورت بگیرد البته بعد از تولید سری اول از خوانندگان دیگری نیز دعوت به همکاری می‌شود که تجربه‌ای عظیم و متفاوت داشته باشند. امینی یادآور شد آثار تولیدی این مجموعه خوراک فرهنگی تمام شبکه‌های رادیویی خواهد شد که در بخش‌های متنوع و مناسبت‌های اجتماعی می‌توانند از آن استفاده کنند. این پژوهشگر موسیقی طنز باز تولید این آثار طنز را فرصتی برای نهاد‌های فرهنگی و اجتماعی و رسانه‌هایی دانست که به دنبال شادی مردم هستند و بیان کرد، اجرا و بازخوانی این اشعار طنز می‌تواند در قالبی بزرگ یا حتی ملی با حمایت صدا و سیما اجرا شود، این اجرا یک فرصتی برای حضور خانواده‌ها در جمعی شاد و اخلاقی است. محتوای این آثار برای گروه‌های مختلف سنی کاربردی است و برای شادی یک جمع خانوادگی کاملاً مناسب است که حاصل آن یک خانواده شاد و در نهایت یک جامعه می‌شود. برنامه طربخانه پنجشنبه و جمعه‌ها ساعت ۲۰ به تهیه کنندگی انسیه شمس اللهی و اجرای علیرضا امینی از رادیو صبا پخش می‌شود.