آلودگی‌هوا پس ازاستعمال دخانیات به‌عنوان دومین علت مرگ‌ومیر دردنیا معرفی شده وبراساس آمار وزارت بهداشت،سالانه حدود ۴۵هزارنفردرکشور به همین دلیل جان خودراازدست می‌دهندکه ازاین میزان۹۰۰۰مرگ مربوط به ساکنان پایتخت است.
با گذشت هفتمین سال از تصویب قانون هوای پاک، نه‌تنها هوای پاکی تنفس نمی‌کنیم، بلکه طبق گفته سمیه رفیعی، سخنگوی کمیسیون محیط‌زیست مجلس از ۲۲۸ حکم مندرج در این قانون فقط ۲۸ حکم از آن اجرا شده، ۱۳۸ حکم ناقص اجرا گردیده و ۶۲ حکم نیز اصلا اجرا نشده است. قانونی که درپی ترک فعل بسیاری ازدستگاه‌ها ومدیران از اجرای آن، سالانه خسارت‌های مالی و جانی فراوانی را برای کشور به همراه دارد. البته علی صالحی، دادستان تهران روز پیش اعلام کرد که تخلفات ترک فعل مدیران و دستگاه‌های اجرایی کم‌‌کار در زمینه اجرای قانون هوای پاک را به‌صورت جدی پیگیری خواهد کرد. بااین‌حال، این تمام ماجرا نیست، چراکه بسیاری این مسأله را به‌گردن تحریم‌ها و نداشتن بودجه می‌اندازند، اما محمد درویش، عضو هیات‌علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌وگویش با جام‌جم بر این باور است که از سال ۹۶ تمام تمهیدات بودجه برای این موضوع در نظر گرفته شده و شورای نگهبان هم آن را تصویب کرده است. حالا سؤال اینجاست که در پشت پرده عدم اجرای قانون هوای پاک چه خبر است؟
قانونی که آلودگی را نبرد!
هوا یکی از اساسی‌ترین نیازهای فیزیولوژیک انسان است، به‌طوری‌که تصور ادامه حیات بدون آن حتی برای چند دقیقه هم ممکن نیست؛ اما عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت می‌گوید که عدد غلظت ذرات معلق هوا به‌عنوان یک شاخص از سال ۱۳۹۶، ۳۰ میکروگرم بوده و سال ۱۴۰۲ نیز همان ۳۰میکروگرم بر مترمکعب باقی‌مانده و هیچ تغییری نکرده است. عددی که حکایت از کم‌کاری در این حوزه دارد. محمد درویش، عضو هیات علمی موسسه تحقیقات جنگل‌ها و مراتع کشور در گفت‌وگویی با جام‌جم می‌گوید: «روند آلودگی هوا متاسفانه ادامه دارد و چندین بار تاکنون نهادهای بازرسی، امنیتی، مجلس شورای اسلامی و قوه قضاییه در این موضوع ورود پیدا کردند. حتی دستگاه‌هایی که ترک‌فعل کردند را هم نشان داده‌اند، اما هنوز هم این قانون اجرا نشده و همچنان چشم‌انداز روشنی در اجرای آن دیده نمی‌شود.»
آمار و ارقام تکان‌دهنده از تلفات هوای آلوده!
میزان مرگ‌ومیر و تلفات براثر آلودگی هوا باورکردنی نیست. براساس آخرین گزارش سازمان بهداشت جهانی در سال ۲۰۲۲، آلودگی هوا سالانه به بیش از هفت‌میلیون مرگ زودرس در جهان منجرمی‌شود؛ یعنی از هر۹مرگ یک مرگ منتسب به آلودگی هواست.محمد درویش هم بااشاره به آماروارقامی دراین‌زمینه به ماتوضیح می‌دهد:«طبق گزارش چندسال پیش‌مرکز پژوهش‌های مجلس، از آلودگی هوا ۱۱.۰۲میلیارد دلار در سال خسارت می‌بینیم. یعنی تقریبا یک‌سوم پولی که از نفت به فروش می‌رسانیم، خرج آلودگی هوا می‌شود. سال گذشته هم این مرکز ازخسارت ۲.۰۶میلیارد دلاری در سال به شهروندان تهرانی خبر داده است.» مشکلی که در برخی شهرها حال وخیم‌تری دارد و هوای آلوده در این بین در استان خوزستان و شهر تهران به یک پدیده رایج تبدیل شده وبرنامه‌‌ها برای مهارآن روی کاغذمانده است.آلودگی‌ای که طبق گفته درویش،خسارات جبران‌ناپذیری را به اقتصاد، باروری، هزینه‌های درمان گران‌ترین بیماری‌ها همچون سرطان‌خون و...وارد وکشوررا ازتحقق گام دوم دورتر می‌کند.
هوای پاک، نالان از کسری بودجه
با وجود این‌که عباس شاهسونی، رئیس گروه سلامت هوا و تغییر اقلیم وزارت بهداشت معتقد است که بودجه کشور ردیف مجزایی برای هوای پاک ندارد وسال گذشته اعتباری از سمت دستگاه‌ها برای قانون هوای پاک دیده نشد و اگر بتوان بودجه و اعتبار مشخصی را به این بخش اختصاص داد کسری بودجه دستگاه‌ها برای اجرای قانون جبران خواهد شد. اما محمد درویش می‌گوید که ازسال۹۶ تمام تمهیدات بودجه برای این موضوع در نظر گرفته شده و شورای نگهبان هم آن را تصویب کرده است اما عزم اجرای قانون هم وجود ندارد. این موضوع درحالی‌است که ۲۶ دستگاه در حوزه هوای پاک دارای مسئولیت هستند اما درویش ضمن بیان این‌که بسیاری از دستگاه‌ها به تعهدات خود عمل نمی‌کنند، عنوان می‌کند: «سازمان محیط زیست باید سن فرسودگی خودروها را تعیین کند اما با بهانه تحریم‌ها این کار را انجام نمی‌دهد. ازآن طرف منابع طبیعی باید در سال ۳۰۰هزار هکتار جنگلکاری کرده و طرح‌های مقابله با بیابان‌زدایی را اجراکند. کمیته استاندارد باید حد آلودگی هوا را تعیین کند، اما تعیین نکرده است.» البته سیدجعفر تشکری‌هاشمی، عضو شورای شهر تهران معتقد است که فقط شهرداری تهران مسئول این کار نیست، بلکه نهادهای متعددی مسئول این کار هستند. گویا آلودگی هواوخسارت‌های بی‌پایانش به همین‌جا هم ختم نمی‌شود، چراکه محمد درویش به ما می‌گوید: «طی همین سال‌ها ۳۱۴هکتار از فضای سبز تهران کم شده است و این یعنی با تشدید آلودگی‌هوا، ریزگردها و جزیره گرمایی روبه‌رو خواهیم بود.۶۲۰۰ هکتار ازفضای سبز تهران هم درمعرض تنش خشکی شدید است.»با همه این تفاسیروکش‌وقوس‌هابین نهادها ومتولیان امر،به نظرمی‌رسدکه بایدچشم امیدمان رافقط به بودجه قانون هوای پاک بدوزیم تا تجربه یک تنفس عمیق و بدون دغدغه نصیب‌مان شود. یعنی امسال شاهد جهشی در حل معضل آلودگی هوا هستیم یا نه؟!
