اگر یکی از مسئولیتهای رسانه را نشان دادن زندگی مردم کوچه و بازار، رشادتها، ایثار و وطندوستی بدانیم این برنامه حول محور اتحاد و همبستگی به خوبی عمل میکند.خانوادههای شهدایی که شاید زمان جوش و خروش جنگ فرصتی برای ابراز اندوه و عزاداری نیافتند؛ اکنون مرحله درد مشترک و سوگ را به خوبی در حال گذران هستند. خانوادههایی که گاهی هنوز در انتظار یک خبر کوچک ماندهاند.
مساله مرز و ایرانیان
چشم و چراغ که به جنبههای انتظار شهادت میپردازد، اسطورهای کهن، به نام اسطوره شهادت و انتظار را دوباره زنده و به روز کرده است. وقتی به داستان سوگ سیاوش در ایران باستان میرسیم، میبینیم ایرانیان همیشه مساله مرز و ایران را داشتند.همانطور که سرداران بزرگی چون سورنا، رستم، بابک خرمدین، آرش کمانگیر، یعقوب لیث صفاری و رئیسعلی دلواری و... تا آخرین لحظه برای حفظ سرزمینمان ایستادند. چه رزمندههایی که سر دادند تا سردارها، سربلند بمانند.زمانی که انسان زندگی غارنشینی را ترک کرد و به زندگی گروهی پرداخت، حفظ سرزمین و سرحد از جنبه فردی به جنبه گروهی مبدل شد. مرز با تاریخ فرهنگ و تمدن بشر برابر است.انسانی ایرانی که هزاران سال قبل فرزندش را به پیکار و نبرد میفرستاد، همین طور خرسند، امیدوار و پرافتخار بودسوال انسان ایرانی مسلمان مدرن امروزی که در بستر تاریخ چند هزار ساله به وجود آمده است که جنگ چرا گریبان ما را رها نمیکند با استفاده از حافظه جمعی و هنر جاودانه کردن روایتها شاید پاسخ داده شود.
همچنین روایت دیدنی و شنیدنی از جوان ۱۵ ساله که بعد از امتحانات مدرسه راهی آموزش نظامی شد، در حمله والفجر ۸ بعد از عبور از اروند در لباس غواص و ایستادن روی اولین بال خاکریز عراقی به شهادت رسید، مادری که جسورانه، با لحن آرام و استوار راجع به نوجوانش صحبت میکند، پدری که بعد از۴۰سال ازجنگ هنوز سر پا و استوار به فرزندش افتخار میکند؛ از این دست روایتهای موجزهرشب درکام مخاطب مینشیند وانسان ایرانی مسلمان صبورومقاوم را ازنوع زن ومرد به ما نشان میدهد عنوان چشم و چراغ که برای این برنامه انتخاب شده، گزینشی خوب و بجاست. چشم مهمترین اعضای بدن انسان است و چراغ در برگیرنده معنای خاص نور است. تا نور نباشد چشم نمیتواند بصیر و بینا باشد. رابطه این دو در ادبیات تعریف شده است. واژه چشم و چراغ کنایه از عزیز و مهم بودن است.
به بیانی دیگر شهدا را چشم و چراغ خانه، کشور و سرزمین دانسته است. تابلویی که نماد شهدای این زادبوم است. پسزمینه و فضای برنامه در ظاهر شهید و شهادت است و نشاندهنده راه و روش زندگی شهدا، اما به عمق و لایههای درونی اثر که بهتر نگاه کنیم درمییابیم این برنامه به شکسته شدن کلیشهها و شعارهای دور از دسترس که برای شهدا آفریدهاند، پرداخته است.
شهدا باید قابل درک و همذاتپنداری برای نسل جدید باشد تا فرهنگ ایستادگی و مقاومت زنده بماند. مانند آیه قرآن که خداوند فرموده است: «پیامبری از جنس خودتان به سویتان آمد که از هر رنج و مشقتی که شما میبرید برای او نیز گران آید.»