شکوفایی اقتصاد خراسان جنوبی با پایانه‌های مرزی

بعد ازتعطیلی چهار پایانه مرزی خراسان‌جنوبی که درسال۱۳۹۳رخ‌داد،حالا مذاکرات در زمینه توسعه صادرات، واردات و تجارت میان ایران و افغانستان آغاز شده است. اتفاقی که با توجه به وضعیت کنونی افغانستان و ظرفیت‌های منحصربه‌فرد خراسان‌جنوبی، می‌تواند آینده بسیار روشنی در جهت توسعه روابط اقتصادی و تجاری میان دو کشور رقم بزند.
شاید اگر امروز کسی به پایانه‌های مرزی خراسان‌جنوبی برود، با دیدن شرایط این مناطق باور نکند که روزگاری این گذرگاه‌ها جزو بازارچه‌های نمونه صادراتی کشور و ازجمله نقاط مهم تجاری ایران محسوب می‌شدند.خراسان‌جنوبی چهار پایانه مرزی مشترک با کشور افغانستان دارد که هرکدام از آنها به نوبه خود، ظرفیت خوبی برای صادرات محسوب می‌شود. اما بیش از ۱۰سال است که سه بازارچه یزدان، دوکوهانه و گلورده بی‌رمق مانده‌اند و بازارچه ماهیرود هم با بخشی از ظرفیت خود کار کرده و با وجود رایزنی‌های دولت‌های قبل با مقامات افغانستان، گشایشی ایجاد نشد.

امکاناتی که بلاتکلیف مانده
درست سه دهه پیش بازارچه‌های مرزی ماهیرود در شهرستان سربیشه، دوکوهانه در شهرستان نهبندان، گلورده در شهرستان درمیان و بازارچه مرزی یزدان در شهرستان زیرکوه راه‌اندازی شدند. این بازارچه‌ها نزدیک به ۲۰ سال فعال بودند و تأثیر آنها بر اشتغال و تأمین معیشت ساکنان مناطق مرزی،کنترل قاچاق کالا،افزایش امنیت مرزها وشکوفایی اقتصادمحلی درمحدوده‌های مرزی خراسان‌جنوبی بر کسی پوشیده نیست.اما دردهه۹۰ و اواخرسال۹۳ بود که افغانستان به‌صورت یک‌طرفه مبادلات مرزی از بازارچه‌های دوکوهانه نهبندان، گلورده درمیان و یزدان زیرکوه را به حال تعلیق درآورد و این معبرهای اقتصادی که معیشت مرزنشینان به‌واسطه داد و ستد بین تجار دو سوی مرز تأمین می‌گردید، بسته شد.تصمیم افغانستان مشکلات زیادی برای مرزنشینان و حتی کل خراسان‌جنوبی و ایران به‌وجود آورد. زیرا این بازارچه‌ها رتبه‌های اول تا سوم را در زمینه صادرات داشته‌اند و توقف داد و ستدها، معیشت خانواده‌های زیادی را تحت‌الشعاع قرار داد.بازگرداندن رونق به مرزهای خراسان‌جنوبی یکی از مهم‌ترین برنامه‌های دولت سیزدهم بود که در همین راستا مهرماه ۱۴۰۰ نشست مسئولان خراسان‌جنوبی با شماری از تجار، فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران کشور افغانستان برگزار شد. در آن نشست افغان‌ها خواستار پیگیری و رفع برخی مشکلات اعم از آسفالت جاده‌های دسترسی به مرزهای استان، افزایش واردات سیمان قائنات و محصولات کشاورزی و باغی، تأمین انرژی و سوخت، توسعه ارتباطات، ایجاد اتاق مشترک ایران و افغانستان در خراسان‌جنوبی و راه‌اندازی دفتررسیدگی به مشکلات قضایی تجار شدند.
با توجه به این‌که فقط در بازارچه دوکوهانه نهبندان، امکاناتی اعم از پنج باب انبار کالا، ۲۰باب غرفه، جایگاه عرضه سوخت، باسکول ۶۰ تنی، ساختمان اداری ومسکونی، پست قرنطینه دام و سامانه جامع گمرکی مستقر و بلاتکلیف مانده بود، در همان زمان احمد وحیدی، وزیر وقت کشور با بیان این‌که فعال‌شدن ظرفیت‌های استان ازجمله مرز جزو برنامه‌های دولت سیزدهم است، گفت: «بازگشایی برخی موارد که قبلا تعطیل بوده از طریق دیپلماسی فعال با کشورهای همسایه باید انجام شود.»
متاسفانه عمر دولت سیزدهم برای به‌نتیجه‌رساندن این کار کفاف نداد و بازهم مذاکرات و رایزنی‌ها نیمه‌تمام ماند.

آغاز تجارت با آماده‌سازی زیرساخت‌ها
حدود یک ماه پیش بود که استاندار خراسان‌جنوبی با بیان این‌که تمام امکانات استان باید برای فعال‌شدن بازارچه‌های مرزی و در صورت ضرورت، ۲۴ساعته شدن بازارچه ماهیرود بسیج شود، گفت: «تقویت تعاونی‌های مرزنشینان در راستای تقویت اقتصاد روستای مرزی و ماندگاری جمعیت باید در اولویت قرار گیرد.»
سیدمحمدرضا هاشمی بر برندسازی محصولات راهبردی بخش کشاورزی استان تاکید کرده و ادامه داد: «به‌عنوان‌مثال از زعفران ۳۲ نوع فرآورده تولید می‌شود و پیگیری‌های لازم برای برندسازی و فرآوری این محصول درحال انجام است.»
به گفته این مسئول،درواردات کالا ازافغانستان نباید خیلی سختگیری صورت گیرد.البته درراستای سلامت مردم موارد قرنطینه‌ای رعایت می‌شود.درهمین راستاچندروز پیش، سفیرجمهوری اسلامی ایران درکابل برای شرکت درنشستی باموضوع«بررسی‌فرصت‌هاو زمینه‌های توسعه روابط اقتصادی و تجاری باافغانستان»به خراسان‌جنوبی سفرکرد. علیرضا بیگدلی، مهم‌ترین موضوع این سفر را توسعه ارتباطات زمینی و ساخت جاده‌های مشترک عنوان کرد و بااشاره به احداث جاده ماهیرود ــ فراه توضیح داد:«تاکنون ۸۵درصد از این مسیر ۱۲۰کیلومتری تکمیل شده است و تلاش‌ها برای اتمام هرچه سریع‌تر آن باهمکاری استان خراسان‌جنوبی و مقامات افغانستان ادامه دارد.»
وی همچنین به موضوع بازگشایی گذرگاه‌های تجاری مسدودشده خراسان‌جنوبی از سوی افغانستان اشاره کرده وادامه داد: «این گذرگاه‌ها حدود یک دهه پیش به‌صورت یک‌طرفه از سوی دولت افغانستان به حال تعلیق درآمده است. پیگیری برای بازگشایی سه بازارچه مرزی خراسان‌جنوبی در کابل در حال پیگیری است و فرصتی دوباره برای تجارت میان مردم دو کشور فراهم می‌کند.»
با درکنارهم قراردادن صحبت‌های مسئولان می‌توان گفت که خبرهای خوشی ازپیگیری‌ها برای بازگشایی پایانه‌های مرزی وتجارت کلان با افغانستان به گوش می‌رسد و رونق تجارت بین‌الملل ازطریق خراسان‌جنوبی در راه است.البته مسئولان افغانستان هم مشکلات را ناشی از عدم استقرار گمرگ افغانستان و عدم فعالیت تجاری کلان می‌دانند.حالا که ایران و افغانستان هر دو آماده مبادلات مرزی هستند نباید فرصت را از دست داد، چراکه افغانستان بازار بسیار بکر و خوبی دارد و اگردیربجنبیم، کشورهای دیگر بازار را از دست‌مان می‌گیرند.