گذری بر چند اثر از و درباره شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر که با قلمش جهاد می‌کرد
نابغه چهل و شش ساله
سید محمدباقر صدر۱۰اسفند ۱۳۱۳ در کاظمین عراق به دنیا آمد و ۱۹ فروردین ۱۳۵۹ به شهادت رسید. او فقیه، اصولی، مجتهد، فیلسوف، اندیشمند، مرجع تقلید مبتکر و نظریه‌پرداز شیعه و سیاستمدار عراقی بود. از او گاه به لقب شهید خامس و سید ذبیح‌القفا نیز یاد می‌شود.
سال ۱۳۶۵(قمری) ۱۲ ساله بود که همراه برادرش سید اسماعیل به نجف رفت تا نزد استادان حوزه علمیه آن شهر به تحصیل بپردازد. او بخشی از سطوح را نزد برادرش آموخت. دوره عالی فقه و اصول را نزد سید ابوالقاسم خویی و شیخ محمدرضا آل‌یاسین گذراند. فلسفه اسلامی (اسفار ملاصدرا) را از صدرا بادکوبه‌ای آموخت و در کنار آن بر فلسفه غرب و نظرات فلاسفه غیرمسلمان نیز مسلط شد. او در فلسفه، اقتصاد، منطق، اخلاق، تفسیر وتاریخ نیز مطالعه و تحقیقاتی داشت. وی را می‌توان بنیانگذار منطق استقرائی در حوزه دانست. به انگیزه چهل و پنجمین سالگرد شهادت او به چند کتاب با قلم او یا درباره او نگاهی انداختیم.
اقتصاد ما
اقتصاد ما عنوان کتابی است که سید محمدباقر صدر در زمینه اقتصاد اسلامی نگاشته است، این کتاب ادبیات جدیدی را در حوزه اقتصاد اسلامی به وجود آورد و مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار گرفت. نویسنده در نگارش آن، بین مفاهیم فقهی و اصطلاحات فنی دانش اقتصاد الفت و سازگاری برقرار کرده و به شیوه ابتکاری به تحلیل مفاهیم اقتصادی پرداخته است. این کتاب نخستین اثری است که ساختار اقتصادی اسلام را به شکل علمی و نظام‌مند طرح کرده است. اقتصاد ما در دو بخش تنظیم شده؛ بخش نخست آن به طرح، تفسیر و نقد علمی نظام‌های اقتصادی سرمایه‌داری و کمونیستی پرداخته و بخش دوم آن به استخراج نظام اقتصادی اسلام و طرح عناصر اصلی آن اختصاص یافته است.
علم اصول
روزگاری مسائل فقهی در میان مردم کوچه و بازار مطرح بود، چرا که مردم باید با مسائل فقهی آشنا باشند و در زندگی روزمره آن را به کار گیرند و تکالیف شرعی خود را بدانند؛ ولی اکنون نه تنها مردم به‌اصطلاح عوام، بلکه اهل کتاب و مطالعه نیز اطلاع چندانی از فقه و مسائل فقهی ندارند. یکی از عوامل این اتفاق، تکنیکی و فنی کردن مسائل فقهی و اصولی و در نتیجه انحصاری شدن آن است و این بر خلاف روش معصومین(ع) است. غرض عمده مترجم از ترجمه این کتاب به قلم شهید صدر هم این بوده که مسائل فقهی و اصولی از محدوده تنگ حوزه‌ها به در آید.
شرح صدر
کتاب شرح صدر، سیری در زندگی، زمانه و اندیشه‌ی استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، ترجمه کتاب «شهید الاُمة و شاهدُها» اثر شیخ محمدرضا نعمانی از شاگردان و همراهان شهید سید محمدباقر صدر است. او تنها کسی بود که توانست به‌دور از چشم مزدوران بعثی در دوران حصر، همراه شهید صدر و خانواده‌اش باشد و این فرصت استثنایی سبب شد او تنها کسی باشد که روایت‌هایی دست اول را از مهم‌ترین دوره‌های زندگانی آن شهید والامقام ثبت و ضبط کند.
شیخ محمدرضا نعمانی پیش از این، خاطرات خود را در کتابی با نام «سنوات المحنة و ایام الحصار» گرد آورده بود، اما دسترسی به اسناد گردآوری‌شده در پژوهشگاه شهید صدر، فرصتی را فراهم آورد که در اثر جدید با تکیه بر این اسناد، کتابی گسترده‌تر، دقیق‌تر و موثق‌تر درباره زندگانی شهید صدر به رشتۀ تحریر درآورد.
آموزه‌های وحی
کتاب آموزه‌های وحی نوشته سیدمحمدباقر صدر، ترجمه گروهی از مترجم‌ها و حاصل ویراستاری سعید فلاحی است. انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر) این کتاب را روانه بازار کرده است. این اثر حاوی گفتارها و نوشتارهای قرآنی است. این کتاب حاوی مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات پراکنده استاد شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر با موضوع قرآن است. این کتاب از ۲ بخش «گفتارها» و «نوشتارها» تشکیل شده است. در بخش اول، دو سخنرانی شهید صدر با موضوع «حقیقت وحی» و «تغییر در نبوت» آورده شده است. در بخش نوشتارها نیز مقالات قرآنی شهید صدر در مجلات مختلف گردآوری شده که برخی از آنها پیش از این در کتاب «پژوهش‌های قرآنی» با ترجمه «سید جلال میرآقایی» و برخی دیگر نیز در کتاب «بارقه‌ها» با ترجمه «سید امید مؤذنی» به چاپ رسیده است.
فدک در تاریخ، پژوهشی درباره ولایت و امام مهدی(عج)
این کتاب با ترجمه سیدابوالقاسم حسینی (ژرفا) در انتشارات دارالصدر منتشر شده است. کتاب «فدک در تاریخ» یکی از عمیق‌ترین و دقیق‌ترین کتاب‌هایی است که در تحلیل بخشی از زندگانی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به نگارش درآمده است. فدک در این کتاب نقش تنه‌ای تنومند از پژوهشی پُر شاخه را ایفا می‌کند؛ پژوهشی که در ۵ فصل سامان‌یافته و با نظمی خاص به نقل دقیق ماجرای فدک و موضوعاتی عمیق‌تر در اندیشۀ دینی نیز پرداخته است. شهید صدر در این کتاب فدک را به‌مثابه دست‌مایه‌ای برای بررسی نوع برداشت مسلمانان صدر اسلام از معنای دین، برگزیده است و ازاین‌رو همان قدر که این کتاب ماهیتی تحلیلی - تاریخی دارد، می‌تواند پژوهشی در حوزۀ فلسفۀ دین نیز قلمداد شود. پژوهش درباره ولایت نیز از آثار ارزشمند شهید سید محمدباقر صدر درباره ولایت در اسلام است. صدر در این کتاب با روشی نو و باتکیه‌بر وقایع تاریخی به اثبات این مطلب می‌پردازد که تشیع، رهاورد طبیعی اسلام است، نه این‌که در گذر زمان و بر اثر حوادث سیاسی و یا اجتماعی پدید آمده باشد.
پژوهش‌های قرآنی
این کتاب با ترجمه سیدجلال میرآقایی توسط انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر) منتشر شده است. این کتاب مشتمل بر تفسیر موضوعی قرآن کریم، درس‌های علوم قرآن و مقالات قرآنی است. «پژوهش‌های قرآنی» مجموعه‌ای از دروس و مقالات شهید صدر است که با در برداشتن نظریه نو و اثرگذار او در عرصه تفسیر موضوعی، در زمره یکی از مهم‌ترین آثار وی قرار دارد. شهید صدر در کنار دیگر پژوهش‌ها و نظریه‌پردازی‌های خود در علوم اسلامی، به طور ویژه به قرآن کریم و علوم وابسته به آن پرداخت و در این عرصه نیز راه‌هایی نو گشود و مرزهای جدیدی را فتح کرد. کتاب پژوهش‌های قرآنی حاصل بخشی از این تلاش‌هاست که به دست ما رسیده و در سه فصل اصلی گرد آمده است؛ «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، «درس‌های علوم قرآن» و «مقالات قرآنی».
کتاب نا
این کتاب، نوشته مریم برادران، روایتی نه‌چندان بلند، اما واقع‌نما، مستند و پرجزئیات از شهید صدر است که با دوری از زیاده‌پردازی و اغراقگری، در شانزده فصل به شرح زندگی او پرداخته است. «نا» در عربی به‌معنای «ما» است؛ ضمیر اول شخص جمع یا متکلم مع‌الغیر. «نا» یادآورِ سه‌گانۀ شهید صدر است که بیشتر، اورا به آنها می‌شناسند: فلسفتنا، اقتصادنا و مجتمعنا. مریم برادران ساعت‌ها و روزها، خوانده و دیده و شنیده و سپس با قلمی روان و صمیمی به روایتِ خوانده‌ها و دیده‌ها و شنیده‌هایش از زندگی مردی پرداخته که او را تنها با نام دو کتابش فلسفتنا و اقتصادنا می‌شناخته. نویسنده در طول نوشتن این کتاب با خانوادۀ شهید صدر به‌ویژه همسربزرگوار شهید در ارتباط بوده و ازدقت و سخنان آنان بهره برده است.
اعتقاد ما
این کتاب مقدمه‌ای اعتقادی است که استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر برای رسالۀ عملیۀ خود، با نام الفتاوی‌الواضحه نگاشته بود. او به‌هدف ارائۀ احکام اسلامی به مسلمان معاصروبا تلاش برای ارائۀ شیوه‌ای جدید وبه‌روز درعرضۀ شریعت اسلامی «الفتاوی‌الواضحه» را به رشتۀ تحریر درآورد.پس از چاپ اول رساله و استقبال بی‌نظیر از آن، شماری از بزرگان و طلاب حوزه و نیز عموم مؤمنان از شهید صدر درخواست کردند که او به تأسی از پیشینیان، مقدمه‌ای در اثبات اصول عقاید نوشته و در چاپ جدید رساله به آن بیفزاید. او این درخواست را پذیرفت و برای چاپ جدید، مقدمه‌ای با نام موجز فی اصول الدین و در سه فصل «المرسل»، «الرسول» و «الرساله» نوشت.
اقتصاد ما
اقتصاد ما عنوان کتابی است که سید محمدباقر صدر در زمینه اقتصاد اسلامی نگاشته است، این کتاب ادبیات جدیدی را در حوزه اقتصاد اسلامی به وجود آورد و مورد توجه اندیشمندان مسلمان قرار گرفت. نویسنده در نگارش آن، بین مفاهیم فقهی و اصطلاحات فنی دانش اقتصاد الفت و سازگاری برقرار کرده و به شیوه ابتکاری به تحلیل مفاهیم اقتصادی پرداخته است. این کتاب نخستین اثری است که ساختار اقتصادی اسلام را به شکل علمی و نظام‌مند طرح کرده است. اقتصاد ما در دو بخش تنظیم شده؛ بخش نخست آن به طرح، تفسیر و نقد علمی نظام‌های اقتصادی سرمایه‌داری و کمونیستی پرداخته و بخش دوم آن به استخراج نظام اقتصادی اسلام و طرح عناصر اصلی آن اختصاص یافته است.
علم اصول
روزگاری مسائل فقهی در میان مردم کوچه و بازار مطرح بود، چرا که مردم باید با مسائل فقهی آشنا باشند و در زندگی روزمره آن را به کار گیرند و تکالیف شرعی خود را بدانند؛ ولی اکنون نه تنها مردم به‌اصطلاح عوام، بلکه اهل کتاب و مطالعه نیز اطلاع چندانی از فقه و مسائل فقهی ندارند. یکی از عوامل این اتفاق، تکنیکی و فنی کردن مسائل فقهی و اصولی و در نتیجه انحصاری شدن آن است و این بر خلاف روش معصومین(ع) است. غرض عمده مترجم از ترجمه این کتاب به قلم شهید صدر هم این بوده که مسائل فقهی و اصولی از محدوده تنگ حوزه‌ها به در آید.
شرح صدر
کتاب شرح صدر، سیری در زندگی، زمانه و اندیشه‌ی استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر، ترجمه کتاب «شهید الاُمة و شاهدُها» اثر شیخ محمدرضا نعمانی از شاگردان و همراهان شهید سید محمدباقر صدر است. او تنها کسی بود که توانست به‌دور از چشم مزدوران بعثی در دوران حصر، همراه شهید صدر و خانواده‌اش باشد و این فرصت استثنایی سبب شد او تنها کسی باشد که روایت‌هایی دست اول را از مهم‌ترین دوره‌های زندگانی آن شهید والامقام ثبت و ضبط کند.
شیخ محمدرضا نعمانی پیش از این، خاطرات خود را در کتابی با نام «سنوات المحنة و ایام الحصار» گرد آورده بود، اما دسترسی به اسناد گردآوری‌شده در پژوهشگاه شهید صدر، فرصتی را فراهم آورد که در اثر جدید با تکیه بر این اسناد، کتابی گسترده‌تر، دقیق‌تر و موثق‌تر درباره زندگانی شهید صدر به رشتۀ تحریر درآورد.
آموزه‌های وحی
کتاب آموزه‌های وحی نوشته سیدمحمدباقر صدر، ترجمه گروهی از مترجم‌ها و حاصل ویراستاری سعید فلاحی است. انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر) این کتاب را روانه بازار کرده است. این اثر حاوی گفتارها و نوشتارهای قرآنی است. این کتاب حاوی مجموعه سخنرانی‌ها و مقالات پراکنده استاد شهید آیت‌الله سیدمحمدباقر صدر با موضوع قرآن است. این کتاب از ۲ بخش «گفتارها» و «نوشتارها» تشکیل شده است. در بخش اول، دو سخنرانی شهید صدر با موضوع «حقیقت وحی» و «تغییر در نبوت» آورده شده است. در بخش نوشتارها نیز مقالات قرآنی شهید صدر در مجلات مختلف گردآوری شده که برخی از آنها پیش از این در کتاب «پژوهش‌های قرآنی» با ترجمه «سید جلال میرآقایی» و برخی دیگر نیز در کتاب «بارقه‌ها» با ترجمه «سید امید مؤذنی» به چاپ رسیده است.
فدک در تاریخ، پژوهشی درباره ولایت و امام مهدی(عج)
این کتاب با ترجمه سیدابوالقاسم حسینی (ژرفا) در انتشارات دارالصدر منتشر شده است. کتاب «فدک در تاریخ» یکی از عمیق‌ترین و دقیق‌ترین کتاب‌هایی است که در تحلیل بخشی از زندگانی حضرت زهرا (سلام‌الله‌علیها) به نگارش درآمده است. فدک در این کتاب نقش تنه‌ای تنومند از پژوهشی پُر شاخه را ایفا می‌کند؛ پژوهشی که در ۵ فصل سامان‌یافته و با نظمی خاص به نقل دقیق ماجرای فدک و موضوعاتی عمیق‌تر در اندیشۀ دینی نیز پرداخته است. شهید صدر در این کتاب فدک را به‌مثابه دست‌مایه‌ای برای بررسی نوع برداشت مسلمانان صدر اسلام از معنای دین، برگزیده است و ازاین‌رو همان قدر که این کتاب ماهیتی تحلیلی - تاریخی دارد، می‌تواند پژوهشی در حوزۀ فلسفۀ دین نیز قلمداد شود. پژوهش درباره ولایت نیز از آثار ارزشمند شهید سید محمدباقر صدر درباره ولایت در اسلام است. صدر در این کتاب با روشی نو و باتکیه‌بر وقایع تاریخی به اثبات این مطلب می‌پردازد که تشیع، رهاورد طبیعی اسلام است، نه این‌که در گذر زمان و بر اثر حوادث سیاسی و یا اجتماعی پدید آمده باشد.
پژوهش‌های قرآنی
این کتاب با ترجمه سیدجلال میرآقایی توسط انتشارات دارالصدر (پژوهشگاه شهید صدر) منتشر شده است. این کتاب مشتمل بر تفسیر موضوعی قرآن کریم، درس‌های علوم قرآن و مقالات قرآنی است. «پژوهش‌های قرآنی» مجموعه‌ای از دروس و مقالات شهید صدر است که با در برداشتن نظریه نو و اثرگذار او در عرصه تفسیر موضوعی، در زمره یکی از مهم‌ترین آثار وی قرار دارد. شهید صدر در کنار دیگر پژوهش‌ها و نظریه‌پردازی‌های خود در علوم اسلامی، به طور ویژه به قرآن کریم و علوم وابسته به آن پرداخت و در این عرصه نیز راه‌هایی نو گشود و مرزهای جدیدی را فتح کرد. کتاب پژوهش‌های قرآنی حاصل بخشی از این تلاش‌هاست که به دست ما رسیده و در سه فصل اصلی گرد آمده است؛ «تفسیر موضوعی قرآن کریم»، «درس‌های علوم قرآن» و «مقالات قرآنی».
کتاب نا
این کتاب، نوشته مریم برادران، روایتی نه‌چندان بلند، اما واقع‌نما، مستند و پرجزئیات از شهید صدر است که با دوری از زیاده‌پردازی و اغراقگری، در شانزده فصل به شرح زندگی او پرداخته است. «نا» در عربی به‌معنای «ما» است؛ ضمیر اول شخص جمع یا متکلم مع‌الغیر. «نا» یادآورِ سه‌گانۀ شهید صدر است که بیشتر، اورا به آنها می‌شناسند: فلسفتنا، اقتصادنا و مجتمعنا. مریم برادران ساعت‌ها و روزها، خوانده و دیده و شنیده و سپس با قلمی روان و صمیمی به روایتِ خوانده‌ها و دیده‌ها و شنیده‌هایش از زندگی مردی پرداخته که او را تنها با نام دو کتابش فلسفتنا و اقتصادنا می‌شناخته. نویسنده در طول نوشتن این کتاب با خانوادۀ شهید صدر به‌ویژه همسربزرگوار شهید در ارتباط بوده و ازدقت و سخنان آنان بهره برده است.
اعتقاد ما
این کتاب مقدمه‌ای اعتقادی است که استاد شهید آیت‌الله سید محمدباقر صدر برای رسالۀ عملیۀ خود، با نام الفتاوی‌الواضحه نگاشته بود. او به‌هدف ارائۀ احکام اسلامی به مسلمان معاصروبا تلاش برای ارائۀ شیوه‌ای جدید وبه‌روز درعرضۀ شریعت اسلامی «الفتاوی‌الواضحه» را به رشتۀ تحریر درآورد.پس از چاپ اول رساله و استقبال بی‌نظیر از آن، شماری از بزرگان و طلاب حوزه و نیز عموم مؤمنان از شهید صدر درخواست کردند که او به تأسی از پیشینیان، مقدمه‌ای در اثبات اصول عقاید نوشته و در چاپ جدید رساله به آن بیفزاید. او این درخواست را پذیرفت و برای چاپ جدید، مقدمه‌ای با نام موجز فی اصول الدین و در سه فصل «المرسل»، «الرسول» و «الرساله» نوشت.
تازه ها
پیشنهاد سردبیر
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
جنبش مردمی سوریه
در یادداشتی اختصاصی برای جام جم آنلاین مطرح شد
زمان دیپلماسی برای حمایت از مقاومت
عضو دفتر حفظ و نشر آثار رهبر انقلاب در گفتگو با جام جم آنلاین مطرح کرد
نقش ویژه اهالی اندیشه، رسانه و هنر در مقابله با تهدیدات نرم
گفت و گو
گفت وگوی اختصاصی تپش با سرپرست دادسرای اطفال و نوجوانان تهران:
۸۰درصد پرونده نوجوانان در دادسرا مختومه می شود
بهروز عطایی در گفت و گو با جام جم آنلاین:
کجا بهتر از سیرجان؟ | فولاد از قهرمانی سیر نمیشود
گفتوگوی «جامجم» با حجتالاسلام محمدزمان بزاز از پیشکسوتان دفاع مقدس در استان خوزستان
شور انقلابی در کوچهپس کوچههای اهواز
