چالش‌های مذاکره و افق یک توافق

آمریکایی‌ها قبل و بعد از هر دوره از مذاکرات مجبورند بروند با نتانیاهو و لابی یهود که به‌هر‌حال در کنگره و در دولت حضور و نفوذ دارد، مشورت بکنند و همین باعث می‌شود تا هر روز یک دیدگاه و خواسته جدیدی مطرح کنند و تصویری که از مذاکرات بیرون می‌آید، تغییر ‌کند و روند کار مذاکرات پیچیده‌تر شود.

در دور اول مذاکرات، آمریکایی‌ها از زبان ویتکاف بر حق ایران نسبت به غنی‌ سازی صلح‌آمیز تصریح داشتند و بعد این موضع، تحت‌تأثیر لابی صهیونیستی، سریعا پس گرفته شد. طبیعی است که ایران در این قضیه کوتاه نخواهد آمد و اگر قرار باشد کسی از مواضعش عقب‌نشینی کند، این آمریکاست که باید کوتاه بیاید، چون ما تحت هیچ عنوان غنی‌سازی را که دانش آن را به‌سختی و کاملا بومی طراحی کرده و به‌کار گرفته‌ایم، رها نخواهیم کرد.

البته این فقط اسرائیل و تندروهای آمریکایی نیستند که در روند مذاکرات کارشکنی می‌کنند. در چنین شرایطی اتحادیه اروپا و به‌طور مشخصا سه کشور اروپایی بزرگ به‌جای این‌که قدر فرصت‌ها را بدانند و با نگاه مثبت به مذاکرات فعلی نگاه کرده و به پیشرفت آن کمک کنند، موضعی خصمانه علیه ایران گرفته‌اند که البته با توجه به نفوذ صهیونیست‌ها در دول اروپایی، این مسیر غیرسازنده امر عجیبی هم نیست.

ایران طی مذاکرات پیشنهاد کرده که کنسرسیومی شامل کشورهای منطقه هم بتوان برای غنی‌سازی تشکیل داد اما محل غنی‌سازی‌اش در ایران باشد.

آمریکایی‌ها در مقابل پیشنهاد کرده‌اند که با استفاده از قانون ۱۲۳ داخلی آمریکا، این مسأله حل شود. این قانون به دولت آمریکا اجازه می‌دهد با کشورهای دوست این کشور همکاری هسته‌ای داشته باشد و آمریکا برای آنها غنی‌سازی انجام دهد و در جهت مصارف صلح‌آمیز به این کشور سوخت هسته‌ای بدهد اما درباره ایران به این شرط که تاسیسات هسته‌ای مرتبط با غنی‌سازی را برچیند.

به‌رغم تداوم اختلاف این‌چنینی، همین که طرفین اعلام کرده‌اند دور پنجمی هم هست که طی آن کارشناسان فنی مذاکره خواهند کرد ولی به‌نظر می‌رسد طرفین روی اصول کلی به تفاهم رسیده‌اند.

نکته دیگر این‌که فعلا توافق در دسترس، احتمالا توافقی موقت خواهد بود که در آن تحریم‌های مرتبط با فرامین اجرایی رئیس‌جمهور آمریکا لغو خواهد شد؛ چراکه برای رسیدن به یک توافق نهایی و پایدار باید کنگره و در این‌سو مجلس ایران توافق را تایید کنند و این امر در حال حاضر با چینشی که در کنگره وجود دارد، بعید است.

با این‌حال می‌توان گفت آمریکای ترامپ انگیزه لازم را برای توافق دارد و در واقع شرایط جنگ را ندارد. ترامپ در سفر خود به کشورهای عربی، حجم انبوه سرمایه‌گذاری از این کشورها را جذب کرد و طبیعی است که باید فضای منطقه آرام باشد. هر اقدامی برای حذف ایران از معادلات سیاسی، اقتصادی و امنیتی منطقه یا تضعیف ایران از‌جمله حمله نظامی زنجیره‌ای از واکنش‌های قاطع و جدی ایران، مثلا منع عبور نفت از کشورهای منطقه را به‌دنبال خواهد داشت که آمریکا قادر به مدیریت آن نخواهد بود.

از سوی دیگر یکی از عوامل اصلی رای دادن مردم به ترامپ، مخالفت او برای آغاز جنگ در خاورمیانه بود. همچنین قطع بودجه نهادهای مختلف فرهنگی در آمریکا نشان از این دارد که آمریکا مشکلات مالی و اقتصادی فراوانی دارد و حمله به ایران فقط به تشدید این مشکلات و فشار بیشتر اجتماعی بر ترامپ منجر می‌شود.

مخلص کلام این‌که آمریکا باید برای حل چالش خود علیه ایران قبل از هرچیز تصمیم قاطعی درباره نقش رژیم‌صهیونیستی در سیاست خارجی‌اش بگیرد و به تذبذب و نوسان در موضعگیری نسبت به ایران خاتمه دهد تا دورنمای یک توافق معقول و منطقی روشن‌تر شود. آمریکایی‌ها باید به این فهم برسند که دولت اسرائیل و شخص نتانیاهو حاضر است برای حفظ منافعش، آمریکا را به نابودی بکشاند.