کدام آتشفشان‌ها در ایران فعالند؟

«آتشفشان فعال»به آتشفشانهایی گفته میشودکه در۱۱هزارو۷۰۰سال گذشته فوران کردهاند یانشانههایی ازفعالیت مانند زمینلرزه، خروج گاز و دود دارند. بر این اساس، صدها آتشفشان فعال در جهان وجود دارد. مشهورترین و فعالترین آتشفشانهای جهان عبارتند از کوه اِتنا ایتالیا که تقریبا همیشه در حال فعالیت است. کوه کیلاوآ هاوایی در آمریکا نیز یکی از فعالترین آتشفشانهای جهان است که بهطور مکرر فوران میکند. کوه دماوند در ایران هم آتشفشان فعال ودردستهبندی علمی«خفته»قرار میگیرد. دماوند بلندترین قله ایران و خاورمیانه است. آخرین فوران آن براساس برآوردها ۷۲۰۰ سال قبل رخ داده است. این زمان در مقیاس زمینشناسی «عهد حاضر» محسوب میشود. نشانههای فعالیت آتشفشان وجود دهانه سولفاتاری با خروج دائم گازهای گوگردی در قله، چشمههای آب گرم متعدد در دامنهها مانند لاریجان و اسک و ثبت زمینلرزههای کمژرفا در منطقه جنوب قله بهویژه دماوند و مشا که میتوانند مرتبط با سیستم ماگمایی باشند، است. فوران دماوند در آینده امکانپذیر است. این موضوع نیازمند پایش دائمی است. کوه تفتان در نزدیکی خاش نیز فعال ولی خفته است. خروج دائم بخار آب و گازهای گوگردی از دهانه آن که از فاصله دور به صورت دود دیده میشود از واضحترین نشانههای فعالیت آتشفشانی در ایران است. آتشفشان سبلان با آخرین فعالیت حدود ۱۰۰۰ سال پیش و وجود چشمههای آب گرم بسیار گرم و گسترده و دگرگونیهای حرارتی در سنگهای اطراف قله یک آتشفشان خفته با پتانسیل فعالشدن مجدد در آینده است. سهند در آذربایجانشرقی نیز فعال ولی خفته است. جوانترین گدازههای آن سنی بین ۱۰ هزار تا ۱۴ هزار سال دارد. کوه آرارات و کوههای منطقه قفقاز کوچک - ارمنستان و جمهوری آذربایجان ــ مملو از آتشفشانهای خفته و نیمهفعال است. خطرناکترین آتشفشان از نظر پتانسیل آینده، دماوند است؛ بهدلیل اندازه عظیم، نزدیکی به مراکز پرجمعیت و سیستم ماگمایی قدرتمند. بخشهای غربی و شمالغربی فلات ایران (بهویژه ترکیه و قفقاز) از نظر آتشفشانی فعالتر از ایران مرکزی هستند. تمامی این آتشفشانهای خفته و نیمهفعال نیازمند نظارت و پایش دائمی توسط شبکههای لرزهنگاری و اندازهگیری گاز هستند تا در صورت بیدارشدن، بتوان بهموقع هشدار داد.