بحران خاموش بازنشستگی

ایران با جمعیتی رو به پیری‌ در آستانه طوفان بازنشستگی قرار دارد. طبق آمار‌های مرکز آمار ایران، جمعیت بالای ۶۵ سال (سن بازنشستگی قطعی) از سال۱۴۰۱ تا ۱۴۱۵ دوبرابر می‌شودو۵/۵‌میلیون نفر جدید به آن افزوده خواهد شد. این درحالی است که نرخ باروری به زیر۱.۷ رسیده و نیروی کار جوان کاهش یافته. صندوق بازنشستگی کشوری، دومین صندوق بزرگ پس ازتأمین‌اجتماعی تاپایان‌بهار۱۴۰۴،یک‌میلیون‌و ‌۷۱۸هزارحقوق‌بگیر‌(شامل بازنشستگان، ازکارافتادگان و ورثه) دارد. این رقم تا پایان ۱۴۰۳ به یک میلیون و ۷۷هزار و در  سال ۱۴۰۴ با بازنشستگی ۸۰هزار نفر جدید، به یک میلیون و ۸۵هزار نفر می‌رسد. سازمان تأمین اجتماعی نیز بیش از ۷میلیون مستمری‌بگیر را پوشش می‌دهد که ۵۲درصد آنها پیش از موعد بازنشسته شده‌اند؛ رکوردی پنج برابر میانگین جهانی. 
در مجموع، ۱۷صندوق بازنشستگی ایران حدود ۲۵میلیون مشترک و مستمری‌بگیر راتحت پوشش دارنداما بیش از ۹۰درصد هزینه‌های صندوق کشوری از بودجه دولتی تأمین می‌شود. متوسط سن بازنشستگی درایران ۵۱الی۵۲سال است د‌رحالی که استاندارد جهانی ۶۲ الی ۶۵ سال است. این زودهنگامی، همراه با امید به زندگی ۷۶ساله، فاصله بازنشستگی تا مرگ را به ۲۵سال رسانده و بار مالی صندوق‌ها را سنگین کرده است. 
تحقیقات نشان می‌دهد مشکلات ساختاری، اصلی‌ترین علت است. صندوق‌ها با کسری۷۰هزار میلیارد تومانی بدهی دولتی روبه‌رو هستند. زیرا دولت سهم ۳درصدی بیمه کارفرمایی را پرداخت نمی‌کند. سرمایه‌گذاری‌های نامناسب مانند سهام زیانده در ایران‌خودرو (۳۰هزار میلیارد زیان انباشته) یا کشتیرانی (۱.۵هزار میلیارد زیان) منابع را هدر داده است. نرخ تعلق مستمری (۹۰درصد حقوق دو سال آخر) و نرخ حق بیمه بالا (۳۰درصد دستمزد) بدون اصلاح، تا  سال۱۴۱۰ نرخ حق بیمه را به ۴۵ تا ۹۰‌درصد می‌رساند. نتیجه این‌که ۱۵درصد بودجه عمومی سال ۱۴۰۴ به جبران کسری صندوق‌ها اختصاص یافته اما تورم ۴۰درصدی قدرت خرید مستمری‌ها را نابود کرده است.بازنشستگان پیش از موعد (۵۵۰هزار نفر در تأمین اجتماعی تا سال۱۴۰۱) سهم ۲۱درصدی دارند و اغلب از مشاغل سخت و زیان‌آور (۵۰درصد مشاغل کشور) هستند. با این حال، قوانین ارفاقی سنوات را بدون تأمین مالی اجرا کرده و صندوق‌ها را به‌ورطه ورشکستگی کشانده است.
پیش‌بینی‌ها تلخ است. تا سال ۱۴۱۵‌ جمعیت سالمند دوبرابر می‌شود و نسبت زن/مرد سالمندان از۱۰۵به ۱۱۵تغییر می‌کند که فشار بر صندوق‌های وظیفه (ورثه) را افزایش می‌دهد. قانون جدید بازنشستگی (از فروردین ۱۴۰۴) سن مردان را به ۶۲سال و سابقه را به ۳۵‌سال افزایش داد‌ اما کارشناسان می‌گویند کافی نیست. افزایش حقوق ۲۰ الی ۴۵درصدی در سال ۱۴۰۵، همراه با متناسب‌سازی (۳۲۰۰میلیارد تومان در سال۱۴۰۴)‌ تسکینی موقت است. حداقل حقوق سال ۱۴۰۴، ۱۱.۷میلیون تومان است اما با تورم، کفاف سبد معیشت ۱۲میلیونی خانوار شهری را نمی‌دهد.