مهاجرت معکوس جوانان کرمانشاهی

این بازگشت فقط یک جابه‌جایی فیزیکی نیست، بلکه نشانه تغییر نگاه به موفقیت و کیفیت زندگی است. گروهی از این بازگشت‌کنندگان، با تجربه، مهارت و خلاقیت خود،فرصت‌های تازه‌ای خلق می‌کنند.کارگاه‌های کوچک، مزارع ارگانیک، اقامتگاه‌های بوم‌گردی و کسب‌وکارهای اینترنتی نمونه‌هایی از این تحول‌ است. این روند نه‌تنها به زندگی شخصی آنان بهبود بخشیده، بلکه موجب تحول اقتصاد محلی و افزایش امید اجتماعی نیز شده است. خانواده‌ها و جوانان محلی اکنون می‌بینند موفقیت محدود به کلانشهرهانیست وبا کمی همت می‌توان در زادگاه خود زندگی باکیفیت و آینده‌ای روشن ساخت.
کرمانشاه دارای ظرفیت‌های اقتصادی بسیار زیادی است که در سال‌های اخیر بخشی از انگیزه مهاجرت معکوس را شکل داده ‌است. محور اصلی این ظرفیت‌ها، کشاورزی مدرن، پرورش ماهی سردآبی، دامداری سبک، گیاهان دارویی، صنایع‌دستی، گردشگری روستایی و انرژی‌های تجدیدپذیر است.
به‌عنوان‌نمونه، در مناطق پاوه، روانسر و دالاهو تولید گیاهان دارویی مانند زعفران و گل‌محمدی رشد چشمگیری داشته و به اشتغال پایدار برای صدها خانوار انجامیده است. در ثلاث باباجانی و گیلانغرب نیز توسعه پرورش ماهی در استخرهای خاکی و استارتاپ‌های فروش آنلاین محصولات روستایی زمینه بازگشت ده‌ها جوان را فراهم کرده است.
درسال۱۴۰۳، حدود ۵۵روستا در کرمانشاه شاهدمهاجرت معکوس بوده‌اند ونزدیک به ۱۲۰۰جوان ازشهر به زادگاه خود بازگشته‌اند. این افراد اغلب با تسهیلات «صندوق کارآفرینی امید» و«طرح توسعه مشاغل خانگی» توانسته‌اند فعالیت‌هایی در حوزه دام سبک، گردشگری و صنایع تبدیلی راه بیندازند.
اما پرسش مهم این است که چه اقتصادی باید در روستا فعال شود که جوانان با امید واقعی برگردند؟ و کارشناسان، پاسخ را در احیای اقتصاد بومی می‌دانند. هرمنطقه ازکرمانشاه مزیتی خاص دارد:نواحی مرزی مستعد تجارت خرد و صادرات غیررسمی است، دشت‌های سنقر وکنگاور می‌توانند قطب محصولات ارگانیک باشند، نواحی کوهستانی پاوه و اورامانات ظرفیت بالایی برای گردشگری طبیعی و بوم‌گردی دارند و شهرک‌های صنعتی کوچک در اسلام‌آباد و صحنه البته میزبان مناسبی برای صنایع دستی وتولید فرآورده‌های غذایی به شمارمی‌روند.فعال‌کردن این اقتصادها نیازمند سه رکن زیرساخت ارتباطی مثل اینترنت و جاده، تسهیلات مالی پایدار و بازارفروش تضمین‌شده است.اگر این سه موردفراهم شود، مهاجرت معکوس نه یک اتفاق موقت، بلکه روندی پایدار خواهدبود که می‌تواندساختار جمعیتی واقتصادی کرمانشاه را متحول کند.
   
توسعه اقتصادی زادگاه
پدیده «مهاجرت معکوس» در سال‌های اخیر، به‌ویژه میان جوانان، رنگ‌وبویی تازه یافته است. دیگر همه موفقیت را در کلانشهرها نمی‌بینند؛ سختی‌های زندگی شهری، گرانی مسکن و ترافیک، بسیاری را به بازگشت به زادگاه‌شان ترغیب کرده است. این نسل با تجربه زندگی شهری و مهارت‌های کسب‌شده، به‌دنبال کیفیت زندگی بالاتر، آرامش ذهنی و ارتباط نزدیک با خانواده و جامعه است.
آن‌طور که کارشناسان می‌گویند، افزایش هزینه‌های شهری، گسترش اینترنت و امکان راه‌اندازی کسب‌وکار آنلاین در همه نقاط،حمایت‌های محدوددولتی وعطش جوانان برای زندگی‌متعادل ومعنا‌دارآنهارابه سمت روستاهاسوق داده است. امروزه، یک جوان در روستایی کوچک می‌تواند با بهره‌گیری از دانش و تجربه خود، کسب‌وکارهای نوآورانه در حوزه‌های کشاورزی، گردشگری، صنایع دستی یا خدمات آنلاین راه‌اندازی کند. این بازگشت، نه عقب‌گرد به گذشته، بلکه فرصتی طلایی برای خلق آینده‌ای پایدار است که هم آرامش زندگی فردی وهم توسعه اقتصادی واجتماعی منطقه راتضمین می‌کند.
   
زنده‌کردن هویت و ریشه‌ها
وقتی جوانی به زادگاهش بازمی‌گردد، تنها یک نفر به جمعیت روستا اضافه نمی‌شود؛ بلکه ایده، انرژی و سرمایه‌ای تازه به منطقه می‌آورد. بسیاری از این جوانان با ترکیب دانش آکادمیک و تجربه شهری، کسب‌وکارهایی را شکل داده‌اند که نه‌تنها برای خودشان، بلکه برای اطرافیان هم فرصت شغلی ایجاد کرده است. در دل این روایت‌ها، محمد، ۳۲ساله، نمونه‌ای روشن است. او چند سال در تهران زندگی کرده و در یک شرکت تبلیغاتی مشغول بوده، اما هزینه‌های سنگین و فشار زندگی شهری نگاه او را به سمت روستا چرخانده است و تصمیم گرفت به روستای خانوادگی‌اش در حوالی کرمانشاه برگردد. وقتی از او می‌پرسیم چرا این تصمیم را گرفت؟ با لبخندی شیرین می‌گوید: «تهران فرصت‌های زیادی داشت، اما احساس می‌کردم زندگی واقعی را از دست داده‌ام. نه زمان برای خانواده داشتم و نه آرامش. روزی به خودم گفتم چرا به‌جای تلاش برای پرداخت اجاره‌های سنگین، روی زمینی که پدرم دارد سرمایه‌گذاری نکنم.»
حالا محمد با سرمایه‌ای که جمع کرده بود و وامی که از صندوق کارآفرینی امید گرفت، گلخانه‌ای کوچک راه‌اندازی کرده است. امروز او نه‌تنها محصولات سبزیجات ارگانیک تولید می‌کند، بلکه با همکاری چند جوان دیگر، فروش آنلاین هم راه انداخته است.
می‌پرسیم دل‌کندن از پایتخت سخت نبود؟ محمد می‌گوید: «سخت بود. دوستانم فکر می‌کردند شکست خورده‌ام، اما الان وقتی می‌بینم هم درآمد دارم، هم هوای پاک تنفس می‌کنم و هم برای پنج نفر دیگر کار ایجاد کرده‌ام، می‌دانم انتخابم درست بوده است. وقتی می‌بینم محصولی که خودم تولید کرده‌ام روی میز خانواده‌هاست، احساس می‌کنم بخشی از هویت و ریشه‌هایم را دوباره زنده کرده‌ام. همین امید، موتور محرک من است.»
در یکی از نشست‌های اخیر شورای برنامه‌ریزی استان، استاندار کرمانشاه، بر ضرورت حمایت از روند مهاجرت معکوس تأکید کرده است. منوچهر حبیبی گفته درصورتی‌که اقتصاد روستاها پویا و پایدار شود، نه‌تنها می‌توان از خروج جوانان جلوگیری کرد، بلکه بسترهای لازم برای بازگشت آنان نیز فراهم خواهد شد. به گفته استاندار، کرمانشاه ظرفیت‌های گسترده‌ای در کشاورزی، صنایع‌دستی و گردشگری دارد که در صورت بهره‌برداری صحیح، می‌تواند در استان به موتور اشتغال و امید تبدیل شود.
نمی‌توان از موفقیت مهاجرت معکوس گفت و نقش اینترنت را نادیده‌گرفت. بسیاری از جوانان با اتکا به شبکه‌های اجتماعی، فروشگاه‌های اینترنتی و تبلیغات آنلاین توانسته‌اند بازار محصولات‌شان را فراتر از روستا و شهر کوچک‌شان گسترش دهند. اینترنت به آنها اجازه داده است تا هم از آرامش و هزینه‌های کمتر زندگی روستایی بهره ببرند و هم از فرصت‌های بزرگ تجاری شهرها جا نمانند.
   
تحولی در اقتصاد محلی و ملی
البته مهاجرت معکوس بدون چالش نیست. نبود زیرساخت‌های کامل، ضعف حمل‌ونقل، بروکراسی اداری و کمبود حمایت‌های مالی ازجمله موانعی است که در این زمینه وجود دارد. بااین‌حال، بیشترشان باور دارند دستاوردها بسیار بالاست و می‌توان به آن امیدار بود.اگر از روند مهاجرت معکوس در کرمانشاه و دیگر استان‌ها حمایت شود، می‌تواند در اقتصاد محلی و ملی تحولی جدی ایجاد کند. روستاها جان می‌گیرند، مهاجرت‌های بی‌رویه کاهش می‌یابد و حس تعلق اجتماعی تقویت می‌شود. این پدیده، نه‌تنها بازگشت به گذشته نیست، بلکه ساختن آینده‌ای تازه بر پایه خلاقیت، پشتکار و ظرفیت‌های بومی است. بسیاری از جوانان که از فشار و هزینه‌های زندگی شهری خسته شده‌اند، با بازگشت به زادگاه خود کسب‌وکارهایی در حوزه کشاورزی، گردشگری و صنایع‌دستی راه‌اندازی کرده‌اند. تجربه شهر و شناخت محلی آنها را به موتور محرک توسعه تبدیل کرده است. مهاجرت معکوس، چراغ امیدی برای عدالت منطقه‌ای و الگویی ملی برای توسعه پایدار است؛ بازگشتی از اجبار به انتخاب.