گناباد، پایتخت ناگفته‌های شاهنامه است

به گزارش جام جم آنلاین، ابوالفضل زاهدی، باستان‌شناسر به بررسی اهمیت تاریخی گناباد به عنوان یکی از نقاط کلیدی در شاهنامه و تشریح جنگ دوازده رخ، یکی از مهم‌ترین و طولانی‌ترین رویداد‌های این اثر ادبی پرداخت و گفت: گناباد پایتخت ناگفته‌های شاهنامه ایران است.

وی با بیان اینکه جنگ دوازده رخ که شامل بیش از ۲۵۰۰ بیت از شاهنامه می‌شود، در دشت زیبد این منطقه رخ داده است، افزود: گناباد، به عنوان یکی از مناطق با تاریخ غنی و کهن، مستندات تاریخی قابل اهمیتی از زندگی انسان‌ها در دوران پیش از تاریخ دارد. جنگ دوازده رخ که از رویداد‌های کلیدی شاهنامه فردوسی به شمار می‌رود، با پیروزی ایرانیان به پایان رسید و در گناباد و دشت زیبد اتفاق افتاد.

این باستان‌شناس همچنین به اهمیت مثلث تاریخی در منطقه اشاره کرد و با معرفی سه نقطه کلیدی قلعه تاریخی زیبد، قلعه شهاب (قله شاه‌نشین) و روستای درب صوفه، گفت: این مثلث تاریخی نشان دهنده رویداد‌های با ارزشی بوده و آبستن تحولات فرهنگی و اجتماعی در شهرستان گناباد است. زیبد به عنوان اردوگاه لشکر ایران شناخته می‌شود و کیخسرو، یکی از شخصیت‌های برجسته شاهنامه، در این مکان اقامت داشته است.

وی همچنین به بررسی اهمیت تاریخی گناباد، به ویژه آرامگاه پیران ویسه در روستای درب صوفه و اقامتگاه یزدگرد سوم در قلعه شهاب پرداخت و بیان کرد: این مکان‌ها نه تنها گواهی بر تاریخ کهن ایران هستند، بلکه نمایانگر غنای فرهنگی و تمدنی منطقه گناباد نیز به شمار می‌روند.

زاهدی در ادامه در خصوص روایت جنگ دوازده رخ گفت: در این نبرد، دو پهلوان بزرگ، گودرزِ کاوه‌زاد از سپاه ایران و پیرانِ ویسه از سپاه توران، فرماندهی لشکر‌های خود را بر عهده دارند. این جنگ در پی کشته شدن سیاوش به دست افراسیاب آغاز می‌شود و دل ایرانیان را پر از کینه و اندوه می‌کند. کیخسرو، فرزند سیاوش، پس از بازگشت از توران، فرمان می‌دهد تا سپاه ایران برای انتقام خون پدر خود آماده شود.

 این باستان‌شناس توضیح داد: در مسیر نبرد، فردوسی توصیف می‌کند که گودرز با سپاهی بزرگ به نزدیکی زیبد می‌رسد: «چو گودرز نزدیک زیبد رسید / سران را ز لشکر همی برگزید.» در این جنگ، دوازده پهلوان بزرگ از هر دو طرف میدان با یکدیگر رو‌به‌رو می‌شوند. از جانب ایران، شخصیت‌هایی مانند گیو، بیژن، رهام و دیگران و از طرف توران، پهلوانانی، چون پولاد، اندریمان و شیدوش به میدان می‌آیند. نبرد دوازده رخ به صورت دو به دو میان پهلوانان انجام می‌گیرد و هر رویارویی تجسمی از دلاوری و منش پهلوانی است.
زاهدی ادامه داد: بعد از نبردی خونین و طولانی، تمامی دوازده پهلوان تورانی به دست ایرانیان کشته می‌شوند. پیران ویسه که از شکست سپاهش غمگین است، با بزرگواری پیشنهاد صلح می‌دهد، اما نتیجه نبرد نشان دهنده فروپاشی اقتدار توران است و ایران با پیروزی شکوهمند خود انتقام خون سیاوش را می‌گیرد و پرچم داد و خرد را به اهتزاز درمی‌آورد.

این باستان‌شناس با تأکید بر اینکه دشت زیبد در گناباد، محل وقوع این نبرد بزرگ است و همچنان شواهد تاریخی آن در این منطقه پابرجاست، اظهار کرد: گناباد نه تنها زیستگاه انسان‌های کهن، بلکه پایتخت ناگفته شاهنامه ایران نیز بوده است.

وی بر اهمیت حفظ این میراث فرهنگی و تاریخی تأکید کرد و افزود: باید تلاش کنیم تا این میراث فرهنگی را برای نسل‌های آینده حفظ کنیم و به جهانیان نشان دهیم که گناباد چه داشته‌های غنی و ارزشمندی در دل خود نهفته دارد.

زاهدی همچنین به ظرفیت‌های گردشگری گناباد اشاره و اظهار کرد: امروزه، گناباد و زیبد با آثار تاریخی و طبیعی منحصر‌به‌فرد خود، پتانسیل بالایی برای تبدیل شدن به یکی از مقاصد گردشگری فرهنگی ایران دارند. برگزاری آیین بزرگداشت فردوسی در این خاک، می‌تواند احیای غرور ملی و پاسداشت زبان و ادب پارسی را زنده نگه دارد و به جذب گردشگران داخلی و خارجی و توسعه اقتصادی منطقه کمک کند.

وی در ادامه برگزاری جشنواره‌ها و مراسم فرهنگی در گناباد را بسیار حائز اهمیت دانست و افزود: این آیین‌ها می‌توانند به جذب گردشگران و معرفی فرهنگ غنی ایرانی کمک شایانی کنند.

گناباد، کانون زایش اسطوره‌ای خرد ایرانی

این باستان‌شناس معتقد است: با ایجاد زیرساخت‌های مناسب و تبلیغات مؤثر، می‌توان گردشگران داخلی و خارجی را به این منطقه جذب کرد و به توسعه اقتصادی و فرهنگی آن یاری رساند.

زاهدی در ادامه، بر ضرورت حفظ و معرفی میراث فرهنگی تأکید کرد و گفت: توجه به ظرفیت‌های فرهنگی و تاریخی گناباد برای حفظ هویت ملی و ارتقاء گردشگری بسیار حیاتی است. این اقدام نه تنها به توسعه اقتصادی منطقه کمک می‌کند، بلکه به تقویت شناخت فرهنگی و اجتماعی مردم نیز منجر خواهد شد.
وی با تأکید بر اینکه گناباد با تاریخ غنی و ارتباط عمیق خود با شاهنامه فردوسی، می‌تواند به عنوان یکی از مهم‌ترین مقاصد گردشگری فرهنگی ایران شناخته شود، خاطرنشان کرد: این منطقه نه تنها محل نبرد دوازده رخ است، بلکه با آثار تاریخی و فرهنگی‌اش، روایتگر داستان‌های حماسی و اسطوره‌ای ایران نیز است؛ به همین دلیل مسئولان و فعالان فرهنگی و اجتماعی باید در راستای معرفی و حفاظت از این میراث ارزشمند تلاش کنند و نشان دهند که گناباد چه داشته‌های غنی و ارزنده‌ای در دل خود نهفته دارد.

زاهدی با اشاره به اینکه زیبد گناباد نه تنها صحنه جنگ دوازده رخ، بلکه کانون زایش اسطوره‌ای خرد ایرانی است، بیان کرد: این مکان جایی است که تاریخ و حماسه، دست در دست هم روایتگر روح بزرگ ایران زمین‌اند. باید به نحو شایسته‌ای از این میراث فرهنگی و تاریخی پاسداری شود تا نسل‌های آینده نیز از این گنجینه بهره‌مند شوند.

وی با بیان اینکه گناباد می‌تواند با جذب گردشگران، نه تنها به توسعه اقتصادی، بلکه به تقویت هویت ملی و فرهنگی مردم نیز کمک کند، اظهار کرد: با این داشته‌هایی که گناباد دارد می‌توان این شهرستان را به عنوان یک مقصد گردشگری برجسته معرفی کرد.