فرهنگ زیارت باید با زبان هنر و رسانه برای نسل امروز تبیین شود

به گزارش جام جم آنلاین، حجت‌الاسلام والمسلمین مهدی شریعت‌تباراظهار کرد: زیارت حرم‌های مطهر اولیای الهی، پیامبر اکرم (ص) و ائمه معصومین (ع) در منابع اسلامی جایگاهی ممتاز دارد و در روایات متعددی از پیامبر و اهل‌بیت (ع) درباره ثواب، آثار و فلسفه زیارت سخن به میان آمده است. این جایگاه نشان‌دهنده نقش زیارت در رشد معنوی، اخلاقی و اجتماعی انسان است.

وی افزود: امام رضا (ع) می‌فرمایند: «إنَّ لِکُلِّ إمامٍ عَهدًا فی عُنُقِ أولیائِهِ و شیعَتِهِ»؛ یعنی هر امامی بر گردن پیروان خود پیمانی دارد و نشانه وفای به این پیمان، زیارت با معرفت و ایمان است. اگر زیارت همراه با شناخت و اعتقاد قلبی انجام گیرد، امامان (ع) زائران خود را شفاعت و در دنیا و آخرت یاری می‌کنند.

این کارشناس دینی درباره فلسفه زیارت گفت: زیارت استمرار فلسفه هدایتگری امامان است. همان‌گونه که در زمان حیات آنان، مسلمانان برای دیدار و بیعت می‌شتافتند، امروز زیارت فرصتی برای تجدید عهد با امام، اظهار محبت و تلاش برای پیروی از سیره ایشان است.

وی افزود: زیارت واقعی نه‌تنها عبادتی قلبی است، بلکه زمینه‌ساز تحول اخلاقی و اجتماعی نیز محسوب می‌شود. زائر در این سیر روحانی، درس بندگی، فروتنی، وفاداری و ایثار می‌آموزد و با تأمل در مقام امام، مسیر حق و عدالت را بازمی‌یابد.

شریعت‌تبار با اشاره به دو رکن اصلی زیارت بیان کرد: معرفت و اخلاص، دو معیار اساسی در قبولی و اثرگذاری زیارت هستند. هر اندازه شناخت انسان از مقام امام و هدف زیارت عمیق‌تر باشد و نیت او خالص‌تر، تأثیر تربیتی و معنوی آن بیشتر خواهد بود.

وی به نقش تاریخی زیارتگاه‌ها اشاره کرد و گفت: در طول تاریخ اسلام، زیارتگاه‌ها علاوه بر کارکرد معنوی، مراکز فرهنگی، اجتماعی و تمدنی نیز بوده‌اند و در حفظ هویت دینی، تقویت وحدت مسلمانان و گسترش ارزش‌های اخلاقی نقشی مؤثر ایفا کرده‌اند. امروز نیز باید این فرهنگ با رویکردی اصیل و متعادل در جامعه ترویج شود؛ یعنی زیارت را با معرفت، اخلاص و پرهیز از ریا و اسراف انجام دهیم. 

این کارشناس دینی بر ضرورت نهادینه‌سازی فرهنگ زیارت تأکید کرد و افزود: اگر زیارت با شناخت و آگاهی در جامعه گسترش یابد، می‌تواند نقش مؤثری در تحکیم ایمان، اخلاق و وحدت اجتماعی داشته باشد. زیارت تنها حضور جسمانی در کنار مضجع مطهر نیست، بلکه ارتباطی قلبی و معرفتی با اولیای الهی است که انسان را در مسیر بندگی و رشد معنوی هدایت می‌کند.

شریعت‌تبار با اشاره به اهمیت تبیین فلسفه زیارت برای نوجوانان و جوانان بیان کرد: یکی از راه‌های توسعه فرهنگ زیارت، ارائه آموزش‌های علمی و جذاب درباره فلسفه و جایگاه زیارت است. نسل جوان باید بداند زیارت یعنی انس روحی و فکری با امامان، تعظیم شعائر اسلامی و پیمودن مسیر اخلاقی و معنوی.

وی درباره راهکار‌های عملی ترویج فرهنگ زیارت گفت: ابتدا باید شخصیت‌های مورد زیارت، مانند امام حسین (ع) و امام رضا (ع)، به شکلی صحیح و جذاب معرفی شوند. شناخت درست از زندگی، سیره و اخلاق آنان، زیارت را از یک عمل ظاهری به تجربه‌ای عمیق و تربیتی تبدیل می‌کند.

این کارشناس دینی افزود: فرهنگ‌سازی زیارت در نسل جوان دو محور دارد؛ یکی فعالیت‌های تبیینی و علمی و دیگری ارائه نمونه‌های عملی و هنری. فعالیت‌های تبیینی می‌تواند در قالب کتاب، فیلم، نمایش و برنامه‌های فرهنگی ارائه شود تا فلسفه زیارت با زبانی قابل فهم برای جوانان تبیین گردد. محور عملی نیز شامل فراهم‌کردن فرصت زیارت واقعی و برنامه‌ریزی‌شده برای نوجوانان است تا با رعایت آداب و اصول، تجربه‌ای معنوی و آموزنده بیابند.

شریعت‌تبار به نقش خانواده‌ها و مربیان اشاره کرد و گفت: خانواده‌ها و مدارس می‌توانند با معرفی شخصیت‌های اهل‌بیت (ع) به شیوه‌ای جذاب و اثرگذار، زمینه انس نوجوانان با فرهنگ زیارت را فراهم کنند. آشنایی با داستان‌ها، احادیث و جلوه‌های هنری مرتبط با امامان، جذابیت زیارت را برای نسل جوان دوچندان می‌کند.

وی همچنین به ضرورت آسیب‌زدایی از فرهنگ زیارت اشاره و اظهار کرد: باید با خرافات و رفتار‌های نادرست مقابله کرد. فرهنگ زیارت باید بر مبنای آموزه‌های اصیل دینی و اخلاقی باشد تا زائران، به‌ویژه جوانان، با ذهنی روشن و نیتی خالص قدم در این مسیر بگذارند.

این کارشناس دینی تأکید کرد: اگر زیارت با معرفت و اخلاص و با رعایت آداب انجام شود، نقش تعیین‌کننده‌ای در تقویت اخلاق فردی و انسجام اجتماعی دارد. فرهنگ‌سازی زیارت نیازمند ترکیبی از آموزش علمی، فعالیت‌های هنری و حمایت تربیتی خانواده و مربیان است تا تجربه زیارت برای نسل جدید هم آموزنده و هم جذاب باشد.

نقش رسانه‌ها و نهاد‌های فرهنگی در ترویج زیارت

شریعت‌تبار خاطرنشان کرد: ترویج فرهنگ زیارت تنها بر عهده خانواده‌ها یا متولیان حرم‌ها نیست، بلکه رسانه‌ها و نهاد‌های فرهنگی نیز وظیفه‌ای سنگین دارند. زیارت زمانی اثرگذار است که با آگاهی و معرفت همراه باشد، و رسانه‌ها می‌توانند با تولید برنامه‌های علمی و هنری فاخر، فلسفه و اهمیت آن را برای نسل جوان تبیین کنند.

وی ادامه داد: کار فرهنگی در حوزه زیارت باید در دو محور انجام شود؛ یکی اقدامات تبیینی و تبلیغی که باید با زبان زیبا و جذاب ارائه شود و دیگری اقدامات عملی و میدانی. نهاد‌های فرهنگی می‌توانند با اجرای برنامه‌های نمایشگاهی، تئاتر مذهبی، مسابقات فرهنگی و تولید آثار هنری، جوانان را با فلسفه زیارت و شخصیت‌های بزرگ دینی آشنا کنند.

این کارشناس دینی به نقش خادمان و متولیان حرم‌ها اشاره کرد و گفت: رفتار آنان با زائران، به‌ویژه جوانان، باید محبت‌آمیز و آموزنده باشد. تجربه حضور در حرم و برخورد محترمانه خادمان می‌تواند انگیزه‌ای برای بازگشت دوباره و انس بیشتر با زیارت ایجاد کند. زیارت باید با هدف معنوی و اخلاقی انجام شود و نباید منافع اقتصادی جای فلسفه اصلی آن را بگیرد. البته زیارتگاه‌ها می‌توانند نقش فرهنگی، اجتماعی و حتی اقتصادی داشته باشند، اما نباید این اهداف، اصل زیارت را تحت‌الشعاع قرار دهند.

شریعت‌تبار اضافه کرد: تجربه جهانی نشان داده است که زیارت می‌تواند عاملی برای توسعه اخلاق، فرهنگ و اجتماع باشد، اما باید از آسیب‌ها و انحرافات احتمالی پیشگیری کرد. فرهنگ اسلامی غنی‌ترین تجربه را در این زمینه دارد و باید با شناخت و تدبیر از آن بهره برد. روش‌های سنتی فرهنگ‌سازی زیارت کافی نیست و برای جلب نسل جوان باید از ابزار‌های نوین رسانه‌ای، هنری و علمی استفاده کرد تا عشق و معرفت نسبت به اولیای الهی در دل‌ها تقویت شود.

وی تصریح کرد: اگر فرهنگ زیارت در جامعه کم‌رنگ شود، جامعه از برکات معنوی آن محروم می‌ماند. زیارت واقعی باید انسان را به یاد خدا، رشد اخلاقی و عمل صالح سوق دهد. توسعه فرهنگ زیارت نیازمند تبیین علمی و جذاب و بهره‌گیری از ابزار‌های نوین ارتباطی است تا این میراث معنوی به عاملی اثرگذار در رشد اخلاقی، فرهنگی و اجتماعی جامعه تبدیل شود.