عراق؛ آزمون مردم‌سالاری

درهمین راستا، دکتر هشام السیاب، استاد دانشگاه کوفه و دکترنعمه العبادی، استاد دانشگاه ومدیر مرکز تحقیقات و مطالعات عراق در گفت‌وگو با جام‌جم چشم‌انداز خود را درباره انتخابات پیش‌رو در عراق و پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی آن با ما در میان گذاشته‌اند. هر دو در این گفت‌وگو تلاش دارند چالش‌ها، میزان مشارکت مردم، نقش احزاب و رسانه‌ها و سناریوهای محتمل پس از انتخابات را روشن کنند و تصویری جامع از وضعیت سیاسی کنونی و آینده عراق ارائه دهند. 

دکتر هشام السیاب، ابتدا می‌خواهیم نظر شما را درباره وضعیت سیاسی فعلی عراق پیش از انتخابات بدانیم. 
وضعیت سیاسی در عراق شاهد آرامش قابل توجه و آمادگی بالای رقابت انتخاباتی است. 

مهم‌ترین چالش‌های این دوره انتخابات چه مواردی هستند؟
شاید از مهم‌ترین چالش‌ها، پایین بودن میزان مشارکت در تجربیات انتخاباتی گذشته باشد که باعث می‌شود احزاب و ائتلاف‌ها تلاش بیشتری برای بازگرداندن اعتماد رأی‌دهندگان انجام دهند. 

پیش‌بینی شما از میزان مشارکت مردم و دلیل آن چیست؟
میزان مشارکت کمتر از۴۰درصد نخواهد بود و علت آن احتمالا کیفیت بسیج و سازماندهی احزاب سیاسی برای جذب و فعال کردن هواداران‌شان است. 

جایگاه احزاب بزرگ در مقایسه با احزاب کوچک و مستقل چگونه است؟
تأثیر احزاب بزرگ بسیار قوی و مؤثر است، به‌ویژه به دلیل ماهیت قانون انتخاباتی سانت‌لیگو که فرصت‌های گسترده‌تری برای ائتلاف‌های بزرگ فراهم می‌کند. 

مهم‌ترین مطالبات و توقعات مردم پس از انتخابات چیست؟
مهم‌ترین توقعات رأی‌دهندگان عراقی، استمرار امنیت و فراهم‌شدن سطح بالاتری از خدمات است. 

روابط عراق با کشورهای همسایه و آمریکا بعد از انتخابات چگونه ممکن است تغییر کند؟
روابط عراق، به‌ویژه با ایالات متحده، با چالش‌هایی روبه‌رو خواهد بود‌؛ از جمله تصویب قانونی مانند قانون الحشد که می‌تواند اهمیت داشته باشد. 

سناریوهای محتمل برای مرحله سیاسی پس از انتخابات چیست؟
سناریوهای احتمالی پس از انتخابات با موفقیت نسبی در روند انتخابات و حفظ آرامش سیاسی همراه خواهد بود که می‌تواند زمینه‌ای برای ثبات در عراق فراهم کند. 

نقش رسانه‌ها و جامعه مدنی در آگاه‌سازی مردم و تضمین سلامت انتخابات چگونه است؟
موفقیت قابل توجه رسانه‌ها در پوشش روند انتخاباتی و فضای امنیتی نیز قابل مشاهده است. 

چه تدابیر امنیتی برای تضمین ایمنی فرآیند انتخابات اتخاذ شده است؟
فضای‌امنیتی مناسب وموفق درجریان انتخابات برقرار است که به اطمینان‌رأی‌دهندگان واجرای‌سالم انتخابات کمک می‌کند. 

و در نهایت، انتخابات چگونه می‌تواند بر ثبات اقتصادی و اجتماعی عراق تأثیر بگذارد؟
بدون شک، موفقیت انتخابات به سمت پایداری عراق در تمام سطوح اجتماعی و اقتصادی خواهد بود. 

از شما سپاسگزارم که تحلیل‌های خود را با ما در میان گذاشتید. امیدوارم این گفت‌وگو برای مخاطبان بینش مفیدی درباره انتخابات و چشم‌انداز عراق فراهم کند. 
متشکرم، امیدوارم این انتخابات بتواند زمینه‌ساز ثبات و توسعه پایدار در عراق شود. 

****************************************************************************************************

جناب دکتر نعمه العبادی، نظر شما درباره وضعیت سیاسی فعلی عراق پیش از انتخابات چیست. 
معمولا فضای سیاسی پیش از انتخابات به‌دلیل گفته‌ها و رفتارهایی که در کارزارهای انتخاباتی رخ می‌دهد، از جمله رقابت بر سر جلب افکار عمومی و گاهی به‌کارگیری روش‌های تخریب و ضدتخریب، متشنج‌تر می‌شود اما به‌طور کلی اوضاع در حد بحران یا تشدید تنش نیست. با این حال، احتمال دارد پس از انتخابات و پیش از تشکیل دولت وضعیت به سمت تنش شدیدتری پیش برود. 

مهم‌ترین چالش‌هایی که این دوره انتخابات با آن مواجه است، چه مواردی هستند؟
چالش‌های بسیاری پیش‌رو‌ی انتخابات وجود دارد که در رأس آنها مشروعیت اخلاقی و مردمی قرار دارد‌؛ مشروعیتی که از طریق میزان قابل قبولی از مشارکت در انتخابات تحقق می‌یابد. زیرا در صورت پایین بودن میزان مشارکت، مشروعیت واقعی وجود نخواهد داشت، هرچند از نظر قانونی درست باشد. 
چالش دوم، توانایی کمیسیون انتخابات در کنترل روند انتخابات و اعلام نتایج به‌صورت منطقی و اطمینان‌بخش است. 
تقلب و تخلفات انتخاباتی، چالشی دیگر محسوب می‌شود، همچنین سوء‌استفاده از قدرت توسط برخی طرف‌ها. 
نگاه و موضع جامعه بین‌المللی نسبت به انتخابات و میزان حمایتی که از آن می‌کند نیز چالشی دیگر است. 

پیش‌بینی شما از میزان مشارکت مردم چیست؟
همه احتمالات ممکن است اما میانگین کلی -با احتساب احتمالا منطقه کردستان- به حدود ۴۰ درصد خواهد رسید. 

جایگاه احزاب بزرگ در مقایسه با احزاب کوچک و مستقل چگونه است؟
احزاب بزرگ در هر انتخاباتی بیشترین سهم و برتری را دارند‌؛ نخست به‌دلیل توان مالی، لجستیکی و منابع انسانی گسترده‌شان و دوم به‌سبب نفوذشان در قدرت و نهادهای حکومتی و توانایی بهره‌برداری از این نفوذ، به‌ویژه با توجه به این‌که روند سیاسی در عراق بر پایه مفهوم رابطه‌سالاری استوار است. همچنین تجربه‌شان در برگزاری انتخابات به آنها برتری می‌دهد. با این حال، این احزاب با چالش دیدگاه بخشی از مردم نسبت به ناتوانی‌شان در برآوردن مطالبات عمومی روبه‌رو هستند. این انتخابات اساسا بر فهرست‌ها متکی است و قدرت افراد پشت هر فهرست نقش تعیین‌کننده دارد. 

مهم‌ترین مطالبات و توقعات مردم پس از انتخابات چیست؟
در هر انتخاباتی، مطالبات عمومی مشخصی وجود دارد که اغلب آنها برآورده نمی‌شود، مانند برق، خدمات عمومی، فرصت‌های شغلی، توسعه و امنیت پایدار. همچنین هر گروه محلی یا جماعتی مطالبات خاص خود را دارد و معمولا افرادی را انتخاب می‌کند که قادر به پاسخگویی به این مطالبات باشند و در کنار آنها بایستند. روابط مبتنی بر خدمات‌رسانی تأثیر زیادی در جذب رأی‌دهندگان دارد. 

روابط عراق با کشورهای همسایه و آمریکا بعد از انتخابات چگونه ممکن است تغییر کند؟
این موضوع پیچیده و متقابل است. بازیگران بین‌المللی تمایلات و گرایش‌هایی نسبت به شکل دولت آینده‌ دارند و بدون شک در پی تحقق آن هستند. از سوی دیگر، دولت آینده نیز براساس گرایش‌های خود مسیر روابط را دنبال خواهد کرد. بدون شک، بازیگران آمریکایی و ایرانی نیز در روند تشکیل دولت حضور خواهند داشت، هر یک در سطوح متفاوت. 

سناریوهای محتمل مرحله سیاسی بعد از انتخابات به نظر شما کدام هستند؟
گمانه‌زنی‌های مختلفی وجود دارد و همچنین رؤیاها و توهماتی.فضای سیاسی تفاوت زیادی با گذشته نخواهد داشت‌؛ حضور شیعیان پررنگ و قوی خواهد بود و ما دوباره به همان تقسیم‌بندی‌ها بازخواهیم گشت که این خود منبعی برای تعادل میان نیروها خواهد بود. ممکن است سهم برخی نیروهای شیعی درصحنه کمتر باشد اماحکومت همچنان شیعی باقی خواهد ماند. 

نقش رسانه‌ها و جامعه مدنی در آگاه‌سازی مردم و تضمین سلامت انتخابات چگونه است؟
رسانه‌ها نقش بزرگی دارند و به پدیده‌های منفی توجه می‌کنند، همان‌طور که جامعه مدنی نیز چنین نقشی دارد. اما خطر از جانب برخی رسانه‌های مغرض وجود دارد که با چارچوب‌بندی انتخابی مردم را گمراه و با حقایق بازی می‌کنند. این نوع رسانه‌ها تأثیر قابل توجهی دارند. 

چه تدابیر امنیتی برای تضمین ایمنی انتخابات اتخاذ شده است؟
یک کمیته امنیتی گسترده و بزرگ تشکیل شده که در آن نمایندگی سطح بالایی وجود دارد و تدابیر امنیتی برای حفاظت از روند انتخابات و همچنین امنیت سایبری در نظر گرفته شده است. با این حال، این امر به‌طور کامل خطرات را منتفی نمی‌کند و نمی‌تواند مانع از وقوع برخی نفوذها و تخلفات جزئی شود. 

و در نهایت، انتخابات چگونه می‌تواند بر ثبات اقتصادی و اجتماعی عراق تأثیر بگذارد؟
هویت دولت آینده، گرایش‌های آن و موضع جامعه بین‌المللی، به ویژه آمریکا، تأثیر مستقیم بر اقتصاد و وضعیت کلی دارد. تجربه و شایستگی دولت در مدیریت امور و مقابله با فساد و همکاری میان احزاب، عامل تعیین‌کننده موفقیت دولت است.