ادعا‌ های کهنه

بیانیه پایانی این نشست، که بامداد پنجشنبه منتشر شد، نه‌تنها حمایت صریح از فعال‌سازی مکانیسم «اسنپ‌بک» (بازگشت خودکار تحریم‌های شورای امنیت) را اعلام می‌کند، بلکه با درخواست‌های بی‌اساس و شرطی، تلاش دارد مسئولیت کامل فروپاشی برجام را بر دوش تهران بیندازد. این در حالی است که اسناد حقوقی، گزارش‌های آژانس بین‌المللی انرژی اتمی و حتی اعترافات ضمنی مقامات غربی نشان می‌دهد آمریکا و سه کشور اروپایی (فرانسه، آلمان و انگلیس) با خروج از تعهدات، حمایت از تجاوزات نظامی و قصور عمدی در اجرای توافق، خود مسببان اصلی وضعیت کنونی هستند.

بیانیه‌ای پر از ادعا، خالی از منطق و مستندات
وزرای خارجه کانادا، فرانسه، آلمان، ایتالیا، ژاپن، انگلیس و آمریکا به همراه نماینده عالی اتحادیه اروپا، در بیانیه‌ای ۱۲‌بندی که بیش از ۴۰درصد آن مستقیما به ایران اختصاص یافته، از تهران خواستند «بدون تأخیر» همکاری کامل با آژانس بین‌المللی انرژی اتمی را از سر بگیرد، اجازه بازرسی نامحدود از همه تأسیسات هسته‌ای ــ حتی سایت‌های غیرمرتبط ــ را صادر کند و درباره آنچه «انباشت غیرمجاز اورانیوم غنی‌شده» نامیدند، توضیح فوری ارائه دهد. آنها بار دیگر مدعی «نقض گسترده تعهدات ایران» ذیل برجام و پیمان منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) شدند و اعلام کردند که از اعمال مجدد شش قطعنامه سابق شورای امنیت از طریق مکانیسم اسنپ‌بک حمایت کامل می‌کنند. در بخشی از متن بیانیه آمده است: «ما، وزرای خارجه گروه‌۷ در حمایت از فعال‌سازی مکانیسم بازگشت سریع توسط سه کشور اروپایی، با اعمال مجدد تحریم‌ها و محدودیت‌های شورای امنیت سازمان ملل متحد علیه ایران، متحد هستیم.»  گروه‌۷ همچنین از ایران خواست «از هرگونه اقدام تشدیدکننده خودداری کند»، فورا وارد مذاکره مستقیم با ایالات متحده شود و در نهایت، تعهد داد که «با تمام توان» از دستیابی تهران به سلاح هسته‌ای جلوگیری کند؛ ادعایی که نه‌تنها بار‌ها توسط فتوای صریح رهبرمعظم‌انقلاب اسلامی رد شده، بلکه در گزارش‌های ملی اطلاعاتی آمریکا و گزارش‌های فصلی آژانس بین‌المللی انرژی اتمی نیز هیچ مدرکی دال بر انحراف برنامه هسته‌ای ایران به سمت اهداف نظامی یافت نشده است.  
این درخواست‌ها در حالی مطرح می‌شود که آژانس بین‌المللی انرژی اتمی در بیش از ۲۰ گزارش، صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای کشورمان را تأیید کرد، اما آمریکا بدون توجه به آن از برجام خارج شد. سطح غنی‌سازی ایران نیز نه نقض برجام، بلکه پاسخ قانونی و متناسب به نقض تعهدات طرف مقابل ذیل ماده ۳۶ برجام است. تحلیلگران معتقدند این بیانیه بیش از آن‌که بیانگر نگرانی واقعی باشد، تلاشی هماهنگ برای جبران شکست‌های استراتژیک غرب در خاورمیانه، مهار پیشرفت‌های فناورانه ایران و انحراف افکار عمومی از ناکامی‌های داخلی و منطقه‌ای این کشورهاست.  
   

پاسخ قاطع تهران؛ از رد حقوقی ادعا‌ها تا افشای ریاکاری
اسماعیل بقایی، سخنگوی وزارت امور خارجه جمهوری اسلامی ایران، در بیانیه‌ای ادعا‌های گروه ۷ را «بی‌اساس، غیرمسئولانه، مردود و فاقد هرگونه اعتبار حقوقی» خواند. او حمایت این گروه از اقدام سه کشور اروپایی و آمریکا در سوءاستفاده از مکانیسم حل اختلاف برجام را «تأیید آشکار یک تخلف بین‌المللی» توصیف و تأکید کرد که این موضع‌گیری جمعی، ماهیت غیرقانونی و نامشروع اسنپ‌بک را تطهیر نمی‌کند. بقایی با استناد به اسناد حقوقی، یادآور شد که خروج یکجانبه آمریکا از برجام در اردیبهشت ۱۳۹۷ (تحت ریاست‌جمهوری دونالد ترامپ) نقض فاحش ماده ۲۵ توافق و قطعنامه ۲۲۳۱ شورای امنیت بود. او همچنین به حمله نظامی مشترک آمریکا و رژیم‌صهیونیستی به تأسیسات هسته‌ای صلح‌آمیز ایران اشاره کرد و درخواست گروه۷ برای همکاری با آژانس را ــ بدون کوچک‌ترین اشاره به این جنایت ــ «مزورانه، مداخله‌جویانه و فریبکارانه» دانست.  به‌گفته سخنگوی وزارت امور خارجه، آمریکا نه‌تنها مسبب اصلی وضعیت کنونی است، بلکه سه کشور اروپایی نیز با تبعیت کورکورانه از سیاست فشار حداکثری واشنگتن، قصور سیستماتیک در ایفای تعهدات اقتصادی (مانند فعال‌سازی اینستکس یا جبران خسارت تحریم‌های ثانویه) و حمایت علنی از تجاوزات نظامی علیه ایران، مرتکب نقض فاحش مواد ۲۶، ۲۹ و ۳۷ برجام شده‌اند و همه ابتکار‌های دیپلماتیک تهران برای احیای توافق را عمدا نادیده گرفته‌اند.  درخصوص اتهامات تکراری و بی‌اساس گروه‌۷ درباره نقش ایران در منازعه اوکراین، بقایی موضع اصولی جمهوری اسلامی را مبنی بر مخالفت قاطع با جنگ، عدم مداخله در درگیری و تأکید بر پایان منازعه از طریق گفت‌وگوی دیپلماتیک بین طرف‌های ذی‌ربط یادآور شد. او از کشور‌های غربی خواست به جای اصرار بر «خودبرترپنداری» و «مقصر جلوه دادن دیگران»، سیاست‌های اشتباه خود در گسترش ناتو به شرق، تحریک بحران و نقض تعهدات امنیت جمعی را بپذیرند و تصحیح کنند.  

غرب در باتلاق تناقض
بیانیه نیاگارا بیش از هر چیز، سند رسمی ریاکاری ساختاری غرب به رهبری آمریکاست. کشوری که با سیاست «فشار حداکثری» ــ که خود مقامات آمریکایی آن را «شکست‌خورده» خوانده‌اند ــ پایه‌های برجام را ویران کرد، اکنون با حمایت از اسنپ‌بک، تلاش می‌کند مسئولیت تاریخی خود را به قربانی توافق نسبت دهد. سه کشور اروپایی نیز، که در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۴۰۴ بیش از ۱۴ بار تهدید به فعال‌سازی اسنپ‌بک کردند، اما هرگز جرات اجرا نداشتند، به جای عمل به تعهدات برای جبران خسارت اقتصادی ناشی از تحریم‌های ثانویه آمریکا، به ابزاری برای اجرای سیاست‌های ضدایرانی واشنگتن تبدیل شده‌اند. چگونه می‌توان پذیرفت کشور‌هایی که در برابر نسل‌کشی غزه سکوت کرده یا تسلیحات پیشرفته در اختیار رژیم‌صهیونیستی قرار می‌دهند، مدعی نگرانی از «سلاح هسته‌ای» باشند؟ چگونه فرانسه، آلمان و انگلیس که ابتکار‌های متعدد ایران برای مذاکرات غیرمستقیم در عمان، قطر و وین را نادیده گرفته‌اند، از تهران «مذاکره مستقیم» می‌خواهند؟ این تناقضات نه‌تنها اعتبار حقوقی غرب را زیر سؤال برده، بلکه مشروعیت اخلاقی و سیاسی بلوک آتلانتیک را در افکار عمومی جهانی به‌شدت تضعیف کرده است. در همین حال، جمهوری اسلامی ایران به رغم تحریم‌های یکجانبه و غیرقانونی که بیش از یک دهه ادامه داشته، به دستاورد‌های چشمگیری نایل آمده است: صادرات نفت به ۱/۵ میلیون بشکه در روز (بالاتر از دوران اوج برجام)، خودکفایی کامل در تولید پهپاد‌های پیشرفته، موشک‌های بالستیک و سوخت هسته‌ای ۶۰درصدی، گسترش دیپلماسی شرقی با عضویت در بریکس، شانگهای و قرارداد‌های ۲۵ ساله با چین و روسیه از‌جمله این موارد است.  

پایان دیپلماسی یا آغاز تقابل جدید؟
بیانیه نیاگارا نه یک پیشنهاد دیپلماتیک، بلکه تهدیدی توخالی و از پیش شکست‌خورده است. غرب به خوبی می‌داند که دیگر هیچ اهرم حقوقی در سازمان ملل نخواهد داشت، اما ایران، با تکیه بر ظرفیت‌های داخلی، دیپلماسی فعال در شرق، محور مقاومت منطقه‌ای و اراده ملی آهنین، در موقعیتی نیست که زیر بار زیاده‌خواهی عقب‌نشینی کند.  آنچه مسلم است، این بیانیه نه‌تنها آخرین فرصت‌ها را از بین می‌برد، بلکه انزوای فزاینده غرب در نظام بین‌الملل را تسریع خواهد کرد که نشانه این مسأله از زمان مخالفت رسمی روسیه و چین به‌عنوان اعضای دائمی شورای امنیت در برابر استفاده غیرقانونی از مکانیسم ماشه نمود پیدا کرد.  جمهوری اسلامی ایران بار‌ها اعلام کرده که گفت‌و‌گو تنها در چارچوب احترام متقابل، رفع واقعی و قابل راستی‌آزمایی تحریم‌ها و بازگشت همه طرف‌ها به تعهدات برجامی ممکن است. غرب، به‌ویژه آمریکا و سه کشور اروپایی، اگر واقعا به‌دنبال صلح و ثبات است، باید به جای تهدید و زیاده‌خواهی، به میز مذاکره بازگردد، مسئولیت تاریخی خود را بپذیرد و تجاوزات نظامی را متوقف کند. در غیر این صورت، بیانیه‌های گروه‌۷- همچون سیاست فشار حداکثری، خروج از برجام و حمایت از نسل‌کشی ــ تنها به صفحات سیاه تاریخ خواهد پیوست.