ماموریت مخصوص صمت

در این میان کیفیت خودروهای تولید داخل در سطح متوسط رو‌به‌پایین ارزیابی می‌شوند، زیرا بیشتر تولیدات بر‌پایه پلتفرم‌ها و فناوری‌های قدیمی شرکت‌های فرانسوی، کره‌ای و چینی است‌؛ این‌ها نشان می‌دهد به‌طور کلی صنعت خودروسازی ایران از نظر کمی گسترده است اما از نظر کیفیت، نوآوری و رقابت‌پذیری هنوز در مرحله رشد و اصلاح ساختاری قرار دارد. 
درهمین‌حال کشور با ناترازی انرژی به‌خصوص بنزین نیز مواجه است‌؛ طبق گفته‌های سید‌حمید پورمحمدی، رئیس سازمان برنامه و بودجه واردات بنزین به ۶ میلیارد دلار می‌رسد. به‌همین دلیل ناترازی بنزین به یکی از چالش‌های مهم اقتصادی و انرژی کشور تبدیل شده است. رشد سریع تعداد خودروهای شخصی، افزایش سفرهای درون و برون‌شهری، وجود خودروهای فرسوده و نبود سیاست‌های مؤثر در زمینه بهینه‌سازی مصرف سوخت، موجب شده میزان مصرف روزانه بنزین از ظرفیت تولید داخلی فراتر برود. 
براساس‌گزارش وزارت نفت،میانگین مصرف‌روزانه بنزین‌کشوردرمهر۱۴۰۴باافزایش حدود۸میلیون لیتری(۶.۵ درصدی) نسبت به مدت مشابه سال گذشته به حدود ۱۳۴ میلیون لیتر رسید. در حالی که میزان تولید داخل حدود ۱۲۰ میلیون لیتر در روز است که نشان می‌دهد میزان ناترازی بنزین در هفتمین‌ماه سال، روزانه حداقل ۱۴ میلیون‌لیتر است. همچنین براساس بررسی‌ها و آمارها این رقم در ۶ ماهه نخست سال جاری ۲۵ میلیون لیتر در روز بوده که با تداوم رشد مصرف سال ۱۴۰۷، میزان واردات بنزین به بیش از ۱۰ میلیارد دلار در سال می‌رسد. 
مصرف بالای بنزین، تنها ناشی از رفتار مردم نیست و بخش عمده‌ای از ناترازی بنزین با تولید خودروهای پرمصرف به عملکرد صنعت خودروسازی بازمی‌گردد‌؛ چراکه بیشتر خودروهای تولید داخل از نظر فناوری پیشرانه، وزن بدنه و طراحی سیستم سوخت‌رسانی، در سطح بهره‌وری پایینی قرار دارند، خودروهایی که با میانگین مصرف سوخت (ترکیبی) بالاتر از ۹ لیتر در ۱۰۰ کیلومتر بنزین می‌سوزانند و سهم چشمگیری در افزایش تقاضای این فرآورده دارند. در مقابل، سهم خودروهای کم‌مصرف و هیبریدی در بازار ایران ناچیز است. این وضعیت نشان می‌دهد که ضعف خودروسازان در نوسازی پلتفرم‌ها و تولید خودروهای کارا و استاندارد، یکی ازعوامل کلیدی در تعمیق فاصله میان عرضه و تقاضای بنزین کشور به‌شمار می‌رود. 
بنابراین صنعت خودروسازی ایران،به‌عنوان یکی بزرگ‌ترین صنایع کشور،طی دهه‌های اخیر باچالش‌های عمیق ساختاری، مدیریتی و فناورانه روبه‌رو بوده و وابستگی بالا به قطعات وارداتی، نبود رقابت واقعی، فناوری‌های قدیمی و کیفیت پایین تولید، ازمشکلات بنیادین آن محسوب می‌شود.همان‌طورکه اشاره شد یکی ازمهم‌ترین معضلات صنعت خودروسازی، میزان بالای مصرف سوخت در محصولات تولیدی است که عمدتا ناشی ازضعف درطراحی موتور ونبود بهره‌وری انرژی است. این موضوع نه‌تنها هزینه‌های مصرف‌کنندگان را افزایش می‌دهد، بلکه موجب فشار بر منابع ملی و تشدید آلودگی هوا نیز می‌شود. در‌نتیجه، ارتقای فناوری، بهبود کیفیت، کاهش وزن خودروها و سرمایه‌گذاری در تولید موتورهای کم‌مصرف و برقی، از ضرورت‌های اساسی اصلاح این صنعت است. 
   
هشدار رئیس‌جمهور به خودروسازان
حالا دکتر مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهوری، عصر روز یکشنبه هفته جاری در جلسه هیات دولت، خطاب به وزیر صنعت، معدن و تجارت دستور داد: در جلسه‌ای با خودروسازان، صریحا اعلام کنید که اگر تا یک‌سال آینده موتور خودروها اصلاح و مصرف آنها بهینه نشود، هیچ‌گونه ارزی دریافت نخواهند کرد و اجازه تولید نیز نخواهند داشت. این شرکت‌ها در صورت نیاز، فناوری روز دنیا را خریداری کنند و دولت نیز در این مسیر از آنها حمایت خواهد کرد‌؛ اولویت ما تولید خودروهای ایمن و برقی است. 
   
خودروسازان چقدر ارز گرفتند؟
مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی اعلام کرده بود که برای تولید هر خودرو در داخل کشور، به‌طور میانگین ۲۰۰۰ دلار ارز مصرف می‌شود و نبود یک نظام انگیزشی کارآمد و منسجم به‌ویژه در ارتباط با ساختار تعرفه‌ای باعث شده صنعت خودروسازی ایران به سمت مونتاژکاری برود. طبق آمارها صنایع حمل‌و‌نقل و خودرو درصدر دریافت‌کنندگان ارز قراردارند. با این حال براساس داده‌های بانک مرکزی، ازابتدای امسال تا۲۶آبان‌(دیروز)،بیش از۳۶‌میلیاردو۸۵۹ میلیون‌دلار ارز برای واردات کالاهای اساسی، دارو، محصولات صنعتی وخدمات تامین شده که صنایع حمل‌و‌نقل وخودرو بادریافت۵.۵میلیارد دلار،۱۵درصد از کل ارز اقتصاد کشور را دریافت کرده‌اند. 
همچنین کل ارز تامین‌شده برای بخش تجارت و بازرگانی به ۲۶ میلیارد و ۴۸۵ میلیون دلار رسیده که صنایع حمل‌و‌نقل و خودرو با واردات ۵.۵میلیارد دلاری، بیشترین ارز گروه‌های صنعتی را دریافت کرده‌اند که نشان می‌دهد سهم ۲۱ درصدی از کل ارز تخصیصی به صنایع را دارند. 
   
کیفیت خودرو با دستور بالا نمی‌رود
آرش رهبر، کارشناس حوزه خودرو در مورد دستور رئیس‌جمهور به وزارت صمت، برای بهینه‌سازی مصرف سوخت در خودروهای داخلی به جام‌جم گفت: تجربه ثابت کرده که معمولا با دستور و بخشنامه چنین اتفاق‌هایی خیلی پیش نمی‌رود، زیرا خودروسازی صنعتی کاملا متکی به علم، دانش و زیرساخت است. اگر این زیرساخت‌ها وجود نداشته باشد، طبیعتا تحقق چنین دستوری بی‌معنا می‌شود. حالا شاید دو خودروساز اصلی ما، یعنی ایران‌خودرو و سایپا، امکاناتی فراهم کرده‌اند که بتوانند تا سال آینده موتورهای بهینه‌تری بسازند اما نکته اینجاست که موتور فقط بخشی از خودرو است.
وی افزود: خودروها وقتی طراحی می‌شوند، موتورهم در همان طراحی پیش‌بینی می‌شود. دیگر آن دوران گذشته است که بخواهیم بدون طراحی اولیه، موتور دیگری را بر روی خودرویی نصب کنیم.البته درکشورما درصنعت خودروسازی چنین روش‌هایی هم وجودداشته است؛ مثلاً موتور «M۱۶» که الآن روی خودروی شاهین نصب شده، درواقع مربوط به خانواده پژو بوده است. تولید موتور، پروژه‌ای بسیار سنگین و حساب‌شده است و نمی‌شود به‌سادگی اقدام به تعویض یا ساخت و جایگزینی موتور جدید کرد.
این کارشناس با بیان این‌که صنعت خودروسازی ما هم باید از موتورهای جدیدتر و باکیفیت‌تر در تولید خودروها استفاده کند، بیان کرد: حالا که دولت به فکر افتاده تا مصرف سوخت خودرو پایین بیاید وموتور خودروها بهینه‌تر شود، کار خوبی است اما باید ببینیم آیا واقعا با یک سال اولتیماتوم دادن و مهلت تعیین کردن، از نظر فیزیکی و فنی این کار شدنی است یا نه. باید خودروسازان پاسخ بدهند که آیا می‌توانند چنین کاری را انجام دهند یا نه.
رهبر ادامه داد: اگر نتوانند و محدود شوند یا امکان تولید نداشته باشند، آیا دوخودروساز بزرگ کشور تعطیل خواهند شد؟‌ - امری که واقعا دور از ذهن به نظر می‌رسد؛ بنابراین این تصمیم بیشتر شبیه اعمال مدیریت از سوی دولت است اما از لحاظ اجرایی باید دید خودروسازها اصلا می‌توانند چنین کاری را انجام دهند یا نه.
وی در مورد نقش خودروهای تولید داخل در ناترازی بنزین، گفت: خودروسازها در دوره‌ای که ناترازی بنزین شدت گرفته، همان خودروهایی را ساخته‌اند که سال‌ها پیش هم تولید می‌کردند؛ یعنی واقعا فرصت و توان قابل‌توجهی برای تغییر نداشتند؛ البته خودروهای ما پرمصرف‌تر از میانگین جهانی هستند و باید به نرم جهانی نزدیک شوند اما در شهرهایی مثل تهران، همین ترافیک سنگین یکی از عوامل بالا رفتن مصرف سوخت است. وقتی خیابان‌ها خلوت باشند، مصرف به طور محسوس پایین می‌آید. درنتیجه علت ناترازی بنزین صرفا صنعت خودرو نیست بلکه مسأله حمل‌ونقل و ترافیک هم وجود دارد. ما هنوز برای کاهش ترافیک و استفاده بیشتر مردم از حمل‌ونقل عمومی کار جدی انجام نداده‌ایم. متأسفانه استفاده از خودروی شخصی هنوز برای شهروندان به‌صرفه‌تر از وسایل حمل‌ونقل عمومی است.