بازار برنج به سلیقه دلالان

به نظر می‌رسد واردات برنج از کشورهای هند و پاکستان به قیمت برنج در بازار داخلی کمک نکرده است و برنج وارداتی نیز بیشتر تابع قیمت برنج داخلی بوده تا قیمت برنج در بازارهای جهانی؛ به‌طوری‌که گزارش ماهانه تحلیل قیمت مواد غذایی اتاق بازرگانی ایران نشان می‌دهد با توجه به عرضه قابل توجه محصول، این مساله موجب کاهش قیمت برنج در شرق آسیا و دیگر مناطق جهان شده است.
حال باید پرسید وقتی تولید برنج درجهان به‌‌طور معناداری کاهش یافته، چراباید قیمت برنج داخلی سرسام‌آور شده وبیش از چند برابر شودوسؤال بعدی این‌که چرا قیمت برنج وارداتی که تابع قیمت‌های جهانی بوده در کشورمان افزایش داشته است؟
پاسخ این امر را کارشناسان امرداده‌اند؛آنها می‌گویند ازطرفی شبکه دلالی درکشورمان مقصراین موضوع است به‌طوری‌که دلالان و واسطه‌ها با احتکار برنج داخلی و همچنین برنج وارداتی در بازار می‌خواستند برنج نه فقط همپای سایر کالاهای اساسی، بلکه بیشتر از آنها افزایش قیمت داشته باشد؛ امری که تجربه طعم شیرین آن را در سال ۱۴۰۱ نیز چشیده بودند.
برخی دیگر از کارشناسان معتقدند خشکسالی شدید درکشورمان و کاهش مزارع تولید برنج در شمال کشورمان سبب کاهش برداشت برنج در کشور شده به‌طوری‌که کمبود بارش‌ها، محدودیت منابع آبی و اجرای الگوی کشت جدید موجب شد سطح زیرکشت در استان‌های غیرشمالی همچون خوزستان، ایلام، فارس، کرمانشاه و اصفهان به‌شدت کاهش یابد که طبیعتا این کاهش تولید سبب افزایش قیمت برنج داخلی و افزایش نیاز به واردات شده است.
     
نتیجه معکوس حمایت از تولید داخل
از سوی دیگر تجارب سال‌های گذشته حاکی از آن است که محدودیت‌های وارداتی برنج، که هرساله از مرداد تا آبان لحاظ می‌شد، در دو سال گذشته به‌دلیل ارزان‌تر شدن برنج در بازار دیگر کشورها در این بازه زمانی لغو می‌شد و با واردات برنج، قیمت برنج وارداتی در کشور را نیز معقول می‌کرد اما امسال وزارت جهاد کشاورزی برای حمایت از تولید داخلی، واردات برنج در فصل برداشت را ممنوع ‌کرد تا بازار از مازاد محصول داخلی اشباع شود اما نتیجه معکوس شد.یکی دیگر از دلایل نیز به عدم تخصیص ارز برای واردات برنج توسط وزارت جهادکشاورزی برمی‌گردد. به‌طوری‌که در این‌خصوص کریم اخوان، عضو هیات‌مدیره انجمن واردکنندگان برنج ایران می‌گوید: اکنون با تأخیر ۱۰ماهه در تخصیص ارز مواجهیم. ۶۵ درصد بازار برنج وارداتی ایران در اختیار هند و ۳۵درصد آن دراختیار پاکستان است. تا دو ماه پیش برنج هندی مشکلی نداشت امابرنج پاکستانی، که ۲۵درصد سهم بازاررا دراختیار داشت،به‌دلیل تأخیر طولانی در تخصیص ارز به‌شدت آسیب دید. برنج پاکستانی به‌صورت نقدی خریداری می‌شود، درحالی‌که برنج هندی امکان خرید اعتباری نیز دارد و همین تفاوت باعث شد تأخیر یادشده، ورودی برنج پاکستانی را به‌طور قابل توجهی کاهش دهد.
     
از احتکار تا واقعیت
غلامرضا نوری‌قزلجه، وزیر جهادکشاورزی در واکنش به نگرانی‌ها از افزایش قیمت برنج، ابتدا در بهمن‌ماه سال گذشته این گرانی را «ساختگی و ناشی از احتکار» دانست، اما چند ماه بعد، در آستانه فصل برداشت، موضع خود را تعدیل کرد و گفت: افزایش قیمت برخی ارقام برنج ناشی از واقعی‌شدن قیمت‌هاست، زیرا هزینه‌های تولید طی سال‌های اخیر افزایش یافته و نرخ‌های ثابت گذشته دیگر پاسخگو نیستند.این افزایش قیمت‌ها و عدم تدبیر درست توسط وزارت جهادکشاورزی سبب شده که مردم دیگر توانایی خرید برنج ایرانی را از دست بدهند و به سمت تهیه برنج هندی و پاکستانی بروند؛ امری که گزارش مراکز رسمی ازجمله اتاق اصناف نیز موید آن است.
از سوی دیگر هم‌اکنون گزارش‌های میدانی حاکی از آن است که قیمت هرکیلو برنج طارم ۳۰۰ تا ۳۵۰هزار تومان، ارقام دیگر برنج ایرانی ۲۰۰ تا ۲۸۰هزار تومان، پاکستانی ۱۸۰هزار تومان و هندی ۷۵هزار تومان است که نسبت به ابتدای فصل برداشت افزایش ۵۰ تا ۸۰هزار تومانی داشته که انتظار می‌رود با تشدید نظارت‌ها و واردات به‌موقع، جلوی التهابات بازار گرفته شود و همواره برنج با نرخ واقعی به‌دست مردم برسد.
     
قیمت به ثبات نرسیده
رضا کنگری، رئیس اتحادیه بنکداران مواد غذایی با بیان این‌که قیمت برنج هنوز به ثبات نرسیده، گفت: قیمت برنج رو به افزایش است، چراکه نظام توزیع را از سامانه جامع تجارت به سامانه بازارگاه آوردند که از ۲۳‌مهرماه کالا از طریق توسعه بازرگانی عرضه شود اما متأسفانه بازار آشفته است.
به گفته وی، قیمت هر کیلو برنج هندی از ۵۵ به ۷۵ هزار تومان افزایش یافته است. در مورد برنج پاکستانی نیز با کمبود عرضه مواجهیم و متأسفانه موجودی قبلی با دو نرخ مختلف به فروش می‌رسد، به گونه‌ای که مابه‌التفاوت قیمت با پول‌های غیررسمی مانند سکه و ارز دریافت می‌شود. به‌رغم آن‌که قیمت مصوب هرکیلو برنج پاکستانی برای مصرف‌کننده ۶۶‌هزار و ۳۰۰‌تومان است، اما ۱۸۰‌هزار تومان به‌دست بنکدار نمی‌رسد تا با ۳‌درصد سود توزیع کند.کنگری با اشاره به افزایش قیمت برنج ایرانی در ۱۰‌روز اخیر بیان کرد: قیمت کنونی هرکیلو برنج پرمحصول در بنکداری‌ها ۲۰۰ تا ۳۲۰‌هزار تومان است که با احتساب ۳‌درصد سود شبکه مویرگی و احتساب ۱۵‌درصد سود و هزینه‌های حمل‌ونقل به مصرف‌کننده عرضه می‌شود.
پیش‌تر برخی نمایندگان مجلس نسبت به موضوع گرانی برنج انتقاد و اعلام کردند واردکنندگان که ارز یارانه‌ای دریافت می‌کنند نباید به دلخواه خودشان قیمت‌گذاری انجام دهند. از این رو باید نظارت روی این بازار بیشتر باشد.