لوت بهشت انرژی‌های تجدیدپزیر

بیابان لوت در جنوب شرقی ایران قرار دارد و مساحتی حدود ۴۰هزار کیلومترمربع را در بر می‌گیرد که حدود ۱۰درصد از وسعت ایران است. این بیابان سی‌و‌سومین بیابان بزرگ جهان محسوب می‌شود.براساس مطالعات ناسا بین سال‌های ۲۰۰۳ تا ۲۰۰۹، بیابان لوت در پنج سال از این دوره به‌عنوان گر‌م‌ترین نقطه کره‌زمین شناسایی شد که در سال ۲۰۰۵ با دمای ۷۰.۷درجه سانتی‌گراد رکورددار بوده‌است.بیابان لوت، این نگین درخشان در میان میراث طبیعی ایران، تنها یک بیابان خشک و خالی نیست؛ بلکه کتاب گشوده‌ای ازتاریخ زمین‌شناسی وعرصه‌ای برای نمایش شکوه وعظمت طبیعت است. حفاظت ازاین اثرنه یک انتخاب،که یک ضرورت ملی وتعهدی بین‌المللی است.آینده لوت درگرو عزم جدی مسئولان، مشارکت جامعه محلی و آگاهی‌بخشی به افکارعمومی است.
   
شگفتی‌های طبیعی 
نادر دهقان، استاد دانشگاه و کویرشناس با بیان این‌که کلوت‌های مرتفع یا همان «مگایاردانگ»‌های لوت تا ارتفاع ۱۵۵متر و با طول بیش از ۴۰کیلومتر از فضا قابل مشاهده است، به جام‌جم می‌گوید: «این کلوت‌ها براثر فرسایش بادی، طی هزاران سال شکل‌گرفته و از بزرگ‌ترین نمونه‌های جهان هستند.»
او به تپه‌های ماسه‌ای غول‌پیکر این بیابان هم گریزی زده و ادامه می‌دهد: «دریای ماسه‌ای شرق لوت مرکزی دارای تپه‌های ماسه‌ای به ارتفاع نزدیک به ۴۷۵متر است که از بلندترین تپه‌های شنی جهان محسوب می‌شو‌د.»
دهقان با بیان این‌که «نبکا»های بلند از دیگر دیدنی‌های طبیعی لوت است، می‌گوید:«این تپه‌های ماسه‌ای که با درختچه‌های بسیار مقاوم تاغ و گز پوشیده شده‌اند تا ۱۲متر ارتفاع دارندوبه گلدان بیابان معروف هستند.این نبکاها از بلندترین نمونه‌های موجود در جهان به‌‌شمار‌می‌روند.»
این کویرشناس می‌گوید: «در بیابان لوت، سطوح وسیعی از زمین‌های پوشیده از سنگ‌های صیقلی وجود دارد که براثر فرسایش بادی شکل گرفته‌  که به دشت‌های ریگی یا هامادا معروفند.»
   
تقویت ساختارهای مدیریتی
اگرچه طبیعت خشن لوت تا حدی از آن دربرابر تعرضات انسانی محفاظت کرده اما امروزه تهدیدات متعددی این میراث جهانی را نشانه رفته‌است.به گفته کارشناسان،فعالیت‌های معدنکاوی ازجمله اقداماتی است که آرامش‌لوت رابرهم زده است. 
دهقان، استاد دانشگاه با اشاره به احداث ۹۰کیلومتر جاده برای دسترسی به یک معدن در محدوده ثبت‌شده لوت، از تخریب حدود ۴۰هکتار از ارزشمندترین لندفرم‌های این میراث جهانی خبر داد و گفت: «این اقدام، بافت یکدست دشت‌های ریگی لوت مرکزی را نابود کرده که به‌هیچ‌وجه قابل‌جبران نیست.»
او تورهای آفرود و گردشگری کنترل‌نشده را از دیگر عوامل تخریب بیابان می‌داند و توضیح می‌دهد: «تردد خودروهای آفرود در زمین‌های شکننده لوت و حضور گردشگران غیرمسئول، آسیب‌های جبران‌ناپذیری به اکوسیستم منحصربه‌فرد لوت وارد می‌کند.»
دهقان اجرای سازوکارهای نظارتی برای کنترل ورود و خروج گردشگران، مانند سیستم رزرواسیون و تعیین مسیرهای مجاز را از ضروریات حفاظت از لوت می‌داند و می‌گوید: «در تمام دنیا مثلا در پارک‌های ملی اروپا یا آمریکا مثل گرند کنیون، مردم از قبل وقت می‌گیرند و از هر جایی نمی‌توانند وارد‌شوند.»
   
زیرساخت‌های حفاظتی ناکافی
با وجود گذشت ۹سال از ثبت جهانی، بیابان لوت هنوز فاقد ساختار مدیریت پایدار و نظام اجرایی مشخص است. برنامه «پایگاه حفاظت مشارکتی بیابان لوت» که در پرونده ثبت جهانی بر آن تأکید شده، به‌دلیل نبود اعتبارمالی کافی به‌طور مؤثر محقق نشده است.
مدیر سابق پایگاه جهانی بیابان لوت هم این موضوع را تایید کرده و می‌گوید: «ما تاکنون ساختار سازمانی مشخصی نداشته‌ایم و برای مدیریت چنین عرصه بسیار‌بزرگی حتما باید برنامه‌ریزی درست و توجه ویژه‌ای صورت‌گیرد.»
دکتر مهران مقصودی معتقد است: «خلأ مدیریتی موجب شده بخش‌هایی از این میراث جهانی در معرض تهدیدهای مستقیم انسانی قرار داشته‌باشد.»
نباید فراموش کرد که ثبت یک اثر در فهرست میراث جهانی یونسکو، علاوه بر افتخار ملی، مسئولیتی بین‌المللی برای کشور میزبان به همراه دارد. هرگونه تخریب در این اثر می‌تواند در سطح جامعه بین‌الملل بازخورد داشته باشد.
   
ارزش‌های علمی و اکولوژیکی
لوت‌ظرفیت‌بالایی برای توسعه‌گردشگری‌مسئولانه‌واستفاده ازانرژی‌های‌تجدیدپذیردارد.این بیابان آزمایشگاه طبیعی بی‌همتایی برای مطالعه فرآیندهای زمین‌شناختی و سازگاری زیستی در شرایط سخت است. اکوسیستم آن، با وجود تصور رایج خالی از ‌زندگی‌اش، میزبان گونه‌های گیاهی و جانوری منطبق با شرایط سخت است که برای علم از ارزش بالایی برخوردارند.
موضوعی که مرحوم پروفسور پرویز کردوانی، چهره ماندگارجغرافیای ایران هم روی آن تاکید داشت و می‌گفت: «انرژی بادوآفتاب در بیابان‌ها بهترین منبع است، کویر لوت می‌تواندبه تمام ایران برق برساندالبته اگربه آن بهادهیم وخرجش کنیم.»
بااین تفاسیرایجاد ساختارمدیریتی یکپارچه ومشخص برای این عرصه عظیم۴۰هزارکیلومترمربعی ضروری است. طراحی نظام مدیریتی ویژه برای لوت، که از خیلی از کشورهای اروپایی بزرگ‌تر است، به عزم ملی و توجه ویژه نیاز دارد.
البته اخیرا اقداماتی برای توسعه زیرساخت‌های گردشگری در منطقه فهرج استان کرمان آغاز شده است. این پروژه که با منابع ملی حمایت شده و پیش می‌رود، بر بهبود سازه‌های ضروری در این منطقه متمرکز است و هدف آن افزایش ایمنی و راحتی بازدیدکنندگان از این اثر بی‌نظیر طبیعی ایران است.