پنبه کشاورزان مغان، رشته نشد

پنبه از مهم‌ترین محصولات کشاورزی است که افزون بر تامین مواد اولیه صنایع نساجی و روغن‌کشی در اشتغالزایی بخش کشاورزی، صنعت و بازرگانی نیز نقش مهمی ایفا می‌کند. برهمین اساس در سال‌های پس از انقلاب، یعنی حدود 25 سال پیش حمایت زیادی از این صنعت صورت گرفت که به رو آوردن کشاورزان و سرمایه‌گذاران زیادی به این بخش منجر شد.

شهرستان پارس‌آباد منطقه مغان استان اردبیل یکی از این مناطق بود که بیشتر مزارع آن زیر کشت پنبه رفت. هرچند سابقه کشت پنبه در این منطقه به حدود 60 سال پیش برمی‌گردد،‌ به طوری که به سرزمین طلای سفید (آق‌قیزل) نیز معروف است.

زراعت پنبه تا همین چند سال پیش نیز در این منطقه مهم‌ترین محصول زراعی بعد از غلات محسوب می‌شد، ‌اما در سال‌های اخیر و به علل مختلف از جمله حمایت نکردن از پنبه‌کاران، واردات بی‌رویه، بالا بودن هزینه تمام‌شده، کاهش تولید و پایین بودن قیمت خرید نسبت به محصولات رقیب، سطح زیر کشت پنبه در این منطقه سیر نزولی به خود گرفته و به 2000 هکتار رسیده است.

اکنون به دلیل مشکلاتی که در زمینه روند زراعت و بازار این محصول تولیدی در کشور و منطقه به وجود آ‌مده است، بیش از یکهزار تن محلوج پنبه تصفیه ‌شده به ارزش تقریبی 40 میلیارد ریال، از سال گذشته روی دست پنبه‌کاران، تعاونی روستایی و مالکان تعدادی از کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی شهرستان پارس‌آباد مغان مانده است. این میزان محلوج که بخشی از تولیدات سال گذشته محسوب می‌شود، از 9 ماه پیش به علت امتناع نساجی‌ها از خرید این محصول، افت شدید قیمت و بی‌توجهی و فقدان حمایت مسئولان استانی و محلی، در محوطه کارخانه پنبه پاک‌کنی «آراز وش مغان» تلنبار شده است.‌ این مقدار محلوج که از تصفیه حدود 3000 تن وش پنبه و با زحمات طاقت‌فرسا و شبانه‌روزی کشاورزان پنبه‌کار منطقه و با صرف هزینه‌های هنگفت استحصال شده، بدون آن که نقشی در اقتصاد کشور ایفا کند، یا گرهی از گره‌های اقتصادی را بگشاید، به حال خود رها شده و در حال از بین رفتن است.

مالک کارخانه پنبه پاک‌کنی آرازوش مغان و چند واحد صنعتی در شهرستان مرزی پارس‌آباد مغان در این‌باره به ایرنا می‌گوید: در سال‌های اخیر به علت بی‌توجهی به کشاورزان پنبه‌کار، نابسامانی در بازار پنبه، کاهش تعرفه واردات پنبه از خارج و به تبع آن افت چشمگیر نرخ وش و محلوج پنبه داخل، کشاورزان دیگر انگیزه‌ای برای کشت پنبه ندارند و از سطح زیر کشت پنبه به مقدار قابل ملاحظه‌ای کاسته شده است.

یحیی ورزند می‌افزاید : با وجود آن که مقدار قابل توجهی از محلوج تولیدی داخل بدون مشتری مانده است، برای تامین نیاز نساجی‌ها، با مجوز دولت، محلوج و پنبه از برخی کشورهای دیگر از جمله ازبکستان وارد کشور می‌شود.

یکی دیگر از مالکان کارخانه پنبه پاک‌کنی و از کشاورزان این شهرستان نیز می‌گوید: به علت رونقی که صنعت پنبه در سال‌های گذشته داشت و افزایش سطح زیر کشت و تولید وش، 12 واحد کارخانه پنبه پاک‌کنی با میلیاردها ریال سرمایه‌گذاری بخش خصوصی و دولتی در این منطقه تاسیس و راه‌اندازی شد که صدها نفر در این واحدهای صنعتی به طور مستقیم اشتغال داشتند.‌ فیروز صولت می‌افزاید: با وضع پیش‌آمده و حمایت نکردن مسئولان از کارخانه‌داران و پنبه‌کاران، هم اکنون علاوه بر کاهش سطح زیر کشت پنبه، تنها دو واحد از این کارخانه‌ها نیمه‌فعال است و ده کارخانه دیگر نیز تعطیل و تبدیل به انبار علوفه، مصالح ساختمانی و برخی محصولات کشاورزی شده است. ضمن این‌که این مساله باعث اخراج و بیکاری صدها نفر نیز شده است.

یکی دیگر از صاحبان کارخانه‌های پنبه پاک‌کنی منطقه در این‌باره می‌گوید: اکنون به علت واردات پنبه خارجی، کارخانجات ریسندگی و بافندگی، تمایلی به خرید محلوج داخلی ندارند.‌ عیسی وطن‌خواه کاهش و صفر کردن تعرفه واردات پنبه و محلوج را در فصل برداشت محصولات داخلی، عامل جدی در ایجاد چنین وضعی عنوان کرده و می‌افزاید: با صفر کردن تعرفه واردات پنبه، ضربه مهلکی بر پیکر صنعت پنبه کشور وارد شده است .‌ به گفته وی، کارخانه کرک‌گیری بذر پنبه پارس‌آباد به عنوان یکی از چهار واحد کارخانه موجود کشور که سال 1374 با سرمایه‌گذاری هنگفت ارزی و ریالی به بهره‌برداری رسید، به علت پایین بودن سطح زیر کشت حدود 10 سال پیش تعطیل شد.

یک کارشناس کشاورزی دراین‌باره می‌گوید: یکی از مسائلی که صنعت پنبه را تهدید می‌کند، واردات بی‌رویه است، کسی مخالف واردات نیست و به میزان نیاز صنعت باید پنبه وارد شود، ولی این که در فصل برداشت وش تعرفه‌های واردات را صفر می‌کنند، به معنی رشته کردن تلاش پنبه‌کاران است.

وی که خواست نامش ذکر نشود، با ابراز نگرانی از جایگزینی کشت انواع ذرت به جای پنبه می‌افزاید: به دلیل مشکلات عدیده در کاشت و داشت و برداشت پنبه و ناعادلانه بودن قیمت پنبه و محلوج در برابر زحمات زیاد، شاهد خداحافظی کشاورزان با پنبه‌کاری هستیم.

وی با اظهار نگرانی از روند نزولی سطح کشت پنبه در منطقه، یادآور می‌شود: کشاورزان به علت مقرون به صرفه نبودن پنبه، زراعت ذرت دانه‌ای، بذری و علوفه‌ای را در سال‌های اخیر جایگزین آن کرده‌اند که این مساله، بستر را برای شیوع انواع بیماری‌ها در مزارع غلات و کاهش شدید راندمان تولید گندم و جو و نیز از بین رفتن حاصلخیزی خاک فراهم کرده است.

مدیر جهاد کشاورزی پارس‌آباد مغان نیز با تایید خبر به فروش نرفتن یکهزار تن محلوج تولیدی سال 90 می‌گوید: جهاد کشاورزی در بحث بازرگانی و خرید و فروش محلوج پنبه هیچ مسئولیت و نقشی ندارد.‌ حسن روحی می‌افزاید: با این حال به دلیل دلگرمی زارعان پنبه کار و رفع نگرانی آنان از بابت تولید سال جاری، مکاتباتی برای رفع این مشکل کردیم که متاسفانه تاکنون نتیجه‌ای نداشته است.

وی با تاکید بر ضرورت حمایت از پنبه‌کاران، زراعت پنبه را مناسب‌ترین تناوب در کشت غلات عنوان کرده و می‌گوید: پنبه دارای ریشه مستقیمی است که به سرعت زیادی به اعماق خاک نفوذ می‌کند و در ضمن اشغال یک فصل زراعی کامل و وجینی بودن آن، باعث پوکی و مرغوبیت خاک زراعی می‌شود.