صرع ؛ناشناخته اما قابل درمان

علاوه بر این، گروهی هم هستند که می‌خواهند به بیمار کمک کنند؛ برای همین روی صورت او آب می‌پاشند یا به زور می‌کوشند دهانش را باز کنند؛ در حالی‌که از نظر متخصصان این کارها ضرورتی ندارد و به نفع او نیست.

دکتر مهدی وحید دستجردی، متخصص مغز و اعصاب در گفت‌وگو با جام‌جم تشنج را چنین تعریف می‌کند: تشنج به این معناست که سلول‌های مغز بدون کنترل فعالیت کنند؛ البته تظاهرات تشنج متفاوت بوده و ممکن است به صورت پرش تکراری یک اندام، احساس کردن بوی خاص و شدید یا بیهوش شدن بروز کند.

به گفته این پزشک متخصص، در صورتی که تشنج به صورت یک بیماری تکرار شود، می‌گوییم فرد به بیماری صرع مبتلاست.

چرا بعضی از افراد به این بیماری مبتلا می‌شوند؟ این مهم‌ترین سوالی است که نه‌تنها برای بیماران مطرح می‌شود، بلکه خیلی از افراد سالم هم دوست دارند جوابش را بدانند.

دکتر وحید دستجردی ضمن بیان این‌که در اکثر موارد عامل ایجاد بیماری مشخص نمی‌شود، می‌گوید: مشخص نشدن عامل به وجود آورنده بیماری اتفاق مثبتی است؛ چراکه اگر علت بروز بیماری صرع مشخص باشد معمولا یا وجود رگ مشکل‌دار یا ضایعه‌ای در مغز است. به عنوان مثال شخصی که تومور مغزی دارد و دچار تشنج‌های تکراری می‌شود، علت بروز بیماری‌اش هم مشخص است. با این حال، خوشبختانه در اغلب موارد نمی‌توان علت بیماری را تشخیص داد که درمان این افراد هم معمولا ساده‌تر است.

به گفته این متخصص مغز و اعصاب، بیشترین آمار تشنج‌ و صرع مربوط به افرادی در سنین پایین است که در بسیاری از موارد هم تا حدود بیست و پنج سالگی بهبود می‌یابد. پس به طور کلی می‌توان گفت تشنج‌هایی که به علل ناشناخته بروز می‌کند، معمولا در طول زمان برطرف می‌شود.

حالا که علت اصلی برخی از تشنج‌ها نامشخص است، چه کار باید کرد؟ آیا باید دست روی دست گذاشت و منتظر ماند تا بالاخره روزی وضع تغییر کند و بیمار بهبود یابد؟.

دکتر وحید دستجردی با تاکید بر این‌که حتی اگر شخصی یک بار تشنج کند، باید به دنبال علت بود، می‌گوید: ممکن است تشنج به علل خاصی ایجاد شده باشد که قابل درمان است؛ مثلا فردی که به بیماری دیابت مبتلا و تحت درمان است، اگر بیش از حد دارو مصرف کرده و قند خونش افت کند، ممکن است دچار تشنج شود بنابراین در این شرایط علت تشنج را تشخیص می‌دهیم و با تنظیم میزان قند خون و مقدار مصرف دارو از بروز مجدد مشکل پیشگیری می‌کنیم.

با این توضیحات مشخص می‌شود در مواردی می‌توان بدون استفاده از داروی ضدتشنج هم وضع را بهبود بخشید که البته تشخیص و درمان حتما باید زیر نظر پزشک متخصص باشد.

این پزشک متخصص می‌افزاید: برای تشخیص علت تشنج، بررسی‌های خاصی از جمله تصویربرداری‌ از مغز انجام می‌شود؛ در این مواقع ممکن است ضایعه‌ای در مغز بیمار تشخیص داده شود که این افراد معمولا باید برای مدتی طولانی از دارو استفاده کرده یا این‌که به کمک جراحی، ضایعه را درمان کنند.

وی ضمن بیان این‌که در اکثر موارد، علت خاصی برای تشنج مشخص نمی‌شود، چنین توضیح می‌دهد: در بسیاری از موارد نه ضایعه قابل مشاهده‌ای در مغز مشخص است و نه شرایط خاصی برای بیمار وجود دارد که موجب تشنج شود؛ بنابراین این گروه جزو افرادی هستند که دچار تشنج با علل ناشناخته شده‌اند. برای این افراد، با نظر پزشک معالج درمان آغاز شده و شرایط بیمار را مدام مورد بررسی قرار می‌دهیم تا برای قطع دارو مطمئن شویم. این بیماران معمولا چند سال از داروها استفاده می‌کنند تا زمانی که بتدریج داروها را کم و قطع کنیم.

رفتار اطرافیان با بیمار موضوع بسیار مهمی است که به هیچ وجه نباید آن را نادیده گرفت. متاسفانه مردم اغلب آگاهی کافی در این زمینه ندارند و نمی‌دانند چطور باید با فرد بیمار برخورد کنند؛ به همین دلیل گاه شاهد رفتارهای اشتباهی هستیم که ندانسته به بروز مشکلات دیگری منجر می‌شود. البته شرایط گاهی بدتر از این هم خواهد شد؛ چراکه مثلا در گذشته تصور می‌کردند باید دور بیمار یک خط بکشند تا شیاطین دور شوند.

دکتر وحید دستجردی با اشاره به این موضوع خاطرنشان می‌کند: دقت داشته باشید تشنج مشکلی برای فرد ایجاد نخواهد کرد؛ به این معنی که این حالات نه موجب خفگی او می‌شود و نه فرد بیمار زبانش را گاز خواهد گرفت.

پس اگر زمانی شما هم در این وضع قرار گرفتید، خوب است بدانید وقتی فرد در حال انجام کارهای روزمره‌اش است و ناگهان صدایی از گلویش خارج می‌شود و روی زمین می‌افتد و تکان می‌خورد، ممکن است دچار تشنج شده باشد که این وضع یکی دو دقیقه ادامه می‌یابد تا بدن فرد کم‌کم شل شده و حمله تشنج تمام ‌شود.

این پزشک متخصص می‌افزاید: پس از پایان حمله تشنج، حدود 20 تا 30 دقیقه هم فرد بشدت خواب‌آلود است که البته در این زمان می‌توانید او را بیدار کنید، ولی خسته است و دوست دارد استراحت کند؛ پس از این مدت، او بیدار و مشغول کارهای عادی‌اش می‌شود.

به گفته وی، در مدت تشنج فقط باید لوازم خطرناک را از اطراف بیمار دور کنید و اگر امکانش هست، او را به پهلوی چپ بخوابانید و صبر کنید تا حمله تمام شود.

در بسیاری از موارد، اطرافیان تلاش می‌کنند دهان فرد را باز کنند، در حالی که این شیوه صحیح نیست. دکتر وحید دستجردی در این زمینه می‌گوید: به هیچ وجه سعی نکنید دهان فرد بیمار را باز کرده یا به او آب و دارو بدهید.

دکتر وحید دستجردی با اشاره به این‌که برخی از کودکان در سنین مدرسه دچار این مشکل هستند، به والدین توصیه می‌کند: با توجه به این‌که اطرافیان ممکن است اطلاعات درستی درباره این بیماری نداشته باشند، وحشت ناشی از تشنج می‌تواند موجب بروز مشکلاتی برای کودک شود یا این‌که دوستانش را از او دور کند؛ پس فراموش نکنید حتما باید موضوع را به همه کسانی که با کودک در ارتباط هستند اطلاع دهید؛ معلم‌ها، راننده سرویس، مدیر مدرسه و همکلاسی‌ها باید درباره این بیماری اطلاعات کافی و دقیقی داشته باشند.

وی می‌افزاید: بزرگسالانی که به این بیماری مبتلا هستند هم باید وضع را به اطرافیان‌شان اطلاع دهند تا آنها بدون ترس و نگرانی بدانند بهترین نحوه برخورد چیست.

با توجه به این‌که گاهی اطلاعات کافی در مورد این بیماری وجود ندارد، ممکن است برای ازدواج و تشکیل خانواده هم سوالات زیادی برای این بیماران و همسرانشان مطرح شود.

دکتر وحید دستجردی با تاکید بر این‌که فرد بیمار حتما باید درباره بیماری‌ با همسر آینده‌اش صحبت کند، می‌گوید: تصور کنید مردی که دچار بیماری صرع است که از طریق ارثی انتقال می‌یابد، با خانمی ازدواج ‌کند که او هم به همین بیماری مبتلاست؛ در این شرایط احتمال این‌که فرزند این زوج دچار بیماری و تشنج شود کمتر از 10 درصد است. علاوه بر این، صرع‌هایی که به ارث می‌رسد نیز اغلب از نوعی است که بهبود می‌یابد. بارداری و زایمان خانمی که دچار تشنج است هم‌چندان تفاوتی با سایر خانم‌ها ندارد. بنابراین مشخص می‌شود صرع مانعی برای ازدواج و بارداری نیست.

این متخصص مغز و اعصاب درباره فعالیت‌هایی مانند رانندگی یا ورزش‌هایی مثل شنا و کوهنوردی که به هوشیاری و دقت نیاز دارد، می‌گوید: این افراد برای انجام چنین فعالیت‌هایی محدودیت دارند، ولی با ممنوعیت مطلق روبه‌رو نیستند؛ به این معنا که برای هر فرد به صورت جداگانه و با توجه به شرایطش، باید در این مورد تصمیم‌گیری شود.