سکته قلبی خبر نمی‌کند

بیماری‌های قلبی ـ عروقی بیشترین سهم را در مرگ و میر افراد در سراسر جهان به خود اختصاص داده است. این درحالی است که در ابتدای قرن گذشته، تنها 10 درصد از مرگ و میرها مربوط به این دسته از بیماری‌ها بوده اما در پایان قرن این سهم به 25 درصد افزایش یافته است. کشور ما نیز از این قاعده مستثنا نیست و روزانه شاهد مرگ حدود 300 ایرانی به دلیل ابتلا به این بیماری‌ها هستیم و همچون میانگین جهانی، بیش از 30 درصد مرگ‌ها در ایران ناشی از همین بیماری‌هاست. به سبب گسترش شیوه‌های ناسالم زندگی و شیوع کم‌تحرکی، پیش‌بینی‌های جهانی حاکی از افزایش این آمار در سال‌های آینده است به طوری که طی کمتر از 15 سال آینده، یعنی تا سال 2025، سهم بیماری‌های قلبی ـ عروقی در مرگ ومیرهای جهانی به 35 تا 60 درصد افزایش خواهد یافت.

مطابق بررسی‌های آماری، طی حدود 20 سال گذشته، جغرافیای بیماری‌های قلبی ـ عروقی دستخوش دگرگونی شده است. کشورهای توسعه یافته، با اتخاذ تدابیر لازم از میزان شیوع این بیماری‌ها کاسته‌‌اند و در عوض میزان ابتلا در کشورهای در حال توسعه و کشورهای فقیر افزوده شده است.

بیماری‌های قلبی ـ عروقی

قلب را می‌توان پیچیده‌ترین و حیاتی‌ترین عضو ماهیچه‌ای بدن انسان به شمار آورد که با گردش خون در شبکه رگ‌های خونی از یک سو وظیفه انتقال مواد غذایی از دستگاه گوارش و اکسیژن از ریه‌ها به سلول‌ها و از سوی دیگر انتقال دی‌اکسیدکربن حاصل از متابولیسم سلولی را از سلول‌ها به کیسه‌های هوایی ریه‌ها، جهت خروج آن از بدن، به عهده دارد. طبیعتا بروز هر اختلالی در این مجموعه، یعنی دستگاه گردش خون، بیماری قلبی ـ عروقی نامیده می‌شود و می‌تواند حیاتی‌ترین رخداد بدن، یعنی متابولیسم یا همان فرآیند سوخت‌وساز را تحت تاثیر قرار دهد.

این بیماری‌ها به طور کلی تمام اختلالات در ساختمان و عملکرد قلب، اختلال در ساختمان رگ‌های خونی و سکته مغزی را در بر می‌گیرد. علت جای گرفتن سکته مغزی در این مجموعه آن است که عامل اصلی بروز این عارضه اختلال در رگ‌های خون رسان به مغز است.

علائم عمده بیماری‌های قلبی

علائم ناشی از بیماری‌های قلبی، بیشتر هنگام تحرک و فعالیت‌‌های جسمانی خود را نشان می‌دهند، زیرا در این حال قلب مجبور است فعالیت بیشتری انجام دهد و فشار بیشتری را متحمل شود. به طور کلی اگر هر یک از علائم زیر بروز کند، باید نسبت به آن حساس بود و به پزشک مراجعه کرد:

ـ احساس درد در قفسه سینه. البته توجه داشته باشید هر دردی در قفسه سینه نشانه بیماری قلبی نیست و می‌تواند ناشی از مشکلات گوارشی یا مشکلاتی در ناحیه ریه‌ها باشد.

ـ تنگی نفس، بخصوص هنگام راه رفتن‌های سریع، دویدن، یا بالا رفتن از پله‌ها.

ـ احساس درد ممتد در ناحیه پشت ستون قفسه سینه. در این مورد بویژه به دردهای سمت چپ، سمت قرار گرفتن قلب در قفسه سینه، حساس‌تر باشید.

ـ احساس درد در ناحیه آرواره و فک پایین نیز می‌تواند از علائم بیماری‌های قلبی باشد.

علاوه بر این، علائم دیگری نیز هست که درجای خود می‌توانند نشانه‌ای از ابتلا به بیماری‌های قلبی باشند. در میان این علائم می‌توان به ضربان نامنظم قلب، ضعف و سرگیجه، احساس کرختی و سستی، تهوع و درد در ناحیه شکم اشاره کرد.

در برخی گروه‌ها، مانند زنان، سالمندان و بویژه بیماران دیابتی ممکن است در عین ابتلا، احساس درد وجود نداشته باشد. در این گروه‌ها، عمدتا به جای درد نشانه‌های دیگری مانند احساس خستگی مفرط یا بیقراری بروز خواهد کرد. این علائم نه‌تنها در زمان انجام فعالیت‌های جسمانی که حتی در زمان استراحت نیز می‌تواند بروز کند.

در مورد بیماران دیابتی حتما باید به یاد داشته باشید که تحت تاثیر اختلال اعصاب محیطی، نشانه‌های بیماری‌های قلبی بسیار کمتر از سایرین خود را نشان می‌دهد و به همین دلیل بیماری‌ قلبی در بیماران دیابتی خاموش و بی صدا عمل می‌کند و ممکن است عواقب بسیار وخیمی درپی داشته باشد بدون آن که علامت هشدار قابل توجهی از خود بروز دهد.

یک باور غلط

بسیاری به غلط بر این باورند که بیماری‌های قلبی ـ عروقی عمدتا مردان را مورد هدف قرار می‌دهد. اما این تصوری کاملا نادرست است. آمارها نشان می‌دهند نیمی از مرگ‌های ناشی از این بیماری‌ها در سراسر دنیا به زنان اختصاص دارد. به عبارت دیگر عامل اصلی مرگ زنان نیز ابتلا به همین بیماری‌ است و تقریبا در هر دقیقه یک زن در اثر ابتلا به عوارض قلبی ـ عروقی جان خود را از دست می‌دهد.

پیشگیری

مهم‌ترین عوامل ابتلا به بیماری‌های قلبی ـ عروقی را می‌توان، ابتلا به چاقی، دیابت، کلسترول بالای خون، فشار خون بالا و نیز شیوه‌های نامطلوبی چون کم‌تحرکی، تغذیه نامناسب، استعمال دخانیات و البته وجود سابقه خانوادگی بیماری‌های قلبی ـ عروقی دانست.

یک نکته اساسی در مورد تندرستی اقشار جامعه ما این است که حدود 55 درصد از افراد 15 تا 65 ساله ایرانی دست‌کم در معرض سه عامل از عوامل خطرزای زیر قرار دارند:

2 مورد از 5 مرگ ناشی از استعمال دخانیات در میان افراد سیگاری رخ می‌دهد؛ فشار خون بالا در بسیاری از کشورها بیشترین سهم را در زمینه‌سازی نارسایی قلبی و سکته مغزی به خود اختصاص داده است؛ ابتلا به دیابت خطر بروز بیماری‌های قلبی ـ عروقی را تا بیش از دو برابر افزایش می‌دهد؛ چاقی ( BMIبالای 27) احتمال ابتلا به این بیماری‌ها را در مردان به دو برابر و در زنان به 2/5 برابر می‌رساند، و در نهایت کم تحرکی می‌تواند خطر را تا 2 برابر بالا ببرد.

با این همه، می‌توان با درپیش گرفتن یک اصل بسیار مشهور، به میزان بسیار قابل توجهی از احتمال خطر ابتلا به آن کاست: شیوه سالم زیستن!

درباره این اصل فراوان گفته و شنیده‌ایم. کافی است تغذیه مناسب، تحرک و فعالیت جسمانی و وزن متناسب را در دستور کار خویش قرار دهید و البته نسبت به میزان قند، کلسترول و فشار خون خود حساس باشید و با نظر پزشک در دوره‌های معین بویژه در میانسالی و سالمندی برای اندازه‌گیری آنها آزمایش دهید.

احتیاط

هر چند تحرک و فعالیت جسمانی از عوامل بسیار مهم در سلامت عمومی و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های قلبی است، اما فراموش نکنید این عامل تنها در هوای پاک می‌تواند مفید باشد. ورزش و تحرک در هوای آلوده که متاسفانه در بسیاری از روز‌های سال گریبانگیر شهروندان در شهرهای بزرگ و صنعتی است، نتیجه‌ای عکس به بار خواهد آورد و ممکن است زیان‌های جبران‌ناپذیری در پی داشته باشد. اگر روند آلودگی هوا بر همین منوال ادامه یابد، شاید لازم باشد یکی از شعارهای اساسی زندگی سالم را از بیخ و بن تغییر دهیم. شاید دیگر باید به کلی ورزش و تحرک را به دست فراموشی بسپاریم و مهاجرت به روستا​ها را سرلوحه زندگی سالم قرار دهیم!

زندگی و سکته

در مواجهه با بیماری‌های قلبی ـ عروقی به یک نکته اساسی دیگر نیز باید توجه کرد: شیوه سالم زیستن جنبه‌های روانی زندگی فردی و اجتماعی را نیز در بر می‌گیرد. متاسفانه در بسیاری از توصیه‌های بهداشتی و پزشکی جای این نکته خالی است: به گفته رئیس انجمن جراحان قلب ایران «اضطراب و ترس مهم‌ترین دلیل ابتلا به بیماری‌های قلبی، عروقی است و تأثیر اضطراب بر قلب و عروق به مراتب بیش از چاقی و کم‌تحرکی است.» به همین دلیل «افزایش خنده و نشاط در جامعه در کاهش بسیاری از بیماری‌ها از جمله بیماری‌های قلبی ـ عروقی موثرخواهد بود.»

مسعود ایثاری