بلای شهرک‌سازی بر جان کشاورزی گیلان

این روزها اگر در تهران در منزل خود هم نشسته باشید، هفته‌ای نیست که یک یا دو پیامک فروش زمین یا ویلا با متراژهای 200 متری در شهرستان‌های شمالی کشور به دستتان نرسد.

رواج این پدیده، آن قدر بارز و آشکار است که مسئولان هم آن را انکار نمی‌کنند و جملگی ریشه آن را در مقرون به صرفه‌نبودن کشاورزی برای کشاورزان و شرایط سخت زندگی روستاییان عنوان می‌کنند و البته نبود نظارت کافی و سودجویی و زیاده‌خواهی برخی دلالان و زمین‌خواران نیز در این زمینه بی‌تاثیر نیست.

روزی که گیلان سرسبز کویر می‌شود

به اعتقاد رئیس شورای اسلامی استان گیلان، تغییر کاربری اراضی کشاورزی و روند بی‌رویه ویلاسازی در مزارع چای و شالیزارها به طرز بی‌سابقه‌ای افزایش یافته است و اگر این روند همچنان ادامه پیدا کند، بزودی گیلان سرسبز تبدیل به کویری بی‌آب و علف خواهد شد.

حسینعلی خدایگانی در گفت‌وگو با جام‌جم به برخی عوامل هجمه روزافزون زمین‌خواران و تمایل کشاورزان برای فروش مزارع خود به خریداران یا تبدیل آن به ویلا و فروش آن اشاره می‌کند و می‌افزاید: ناامیدی کشاورزان از کشاورزی و دریافت‌ نکردن درآمدی از این راه، پایین‌بودن قیمت تولیدات کشاورزی در مقابل کار سخت و گران‌بودن هزینه‌های اولیه مانند کود و کارگر، بیکاری و نبود هیچ راهکاری برای احیای کشاورزی استان، پرداخت یارانه به کشاورزان که موجب ایجاد تنبلی مضاعف در این قشر شده است و سرانجام افزایش قیمت زمین بویژه در نزدیکی سواحل از جمله عواملی است که به ادامه و افزایش تغییر کاربری اراضی کشاورزی در استان گیلان دامن زده است.

وی با بیان این‌که کشاورزان در شرایط موجود چاره‌ای جز فروش مزارع شان برای تامین هزینه‌های جاری خود و خانواده‌ و نجات زندگی‌شان ندارند، تصریح می‌کند: این شرایط موجب شده کشاورزان با ارائه هر پیشنهاد خریدی از سوی خریداران دیگر شهرستان‌ها بویژه تهران و کرج، اراضی خود را براحتی واگذار کنند و در این میان برخی دهیارها و اعضای شورای روستاها و بخشدارها نیز در واگذاری و فروش این اراضی که به طور غیرقانونی صورت می‌گیرد با آنها همکاری می‌کنند، حتی برخی از آنها خود بورس فروش زمین به راه‌انداخته‌اند تا از این طریق برای دهیاری خود درآمدی کسب کنند.

کمبود نظارت، گستردگی مزارع

به گفته خدایگانی، اگرچه قوانین خوب و متقنی درباره ممنوعیت تغییر کاربری اراضی کشاورزی در سال‌های گذشته به تصویب رسیده است، اما به دلیل نبود نظارت از یک سو و گستردگی اراضی کشاورزی و سختی کنترل آنها به طور شبانه‌روز از سوی دیگر، روند فروش اراضی و ویلاسازی با سرعت غیرقابل تصوری در حال انجام است، به طوری که در آستانه اشرفیه که سالی دو تا سه بار در آن کشت برنج صورت می‌گیرد، اکنون شاهد تغییرکاربری شالیزارها و تبدیل آنها به باغ و ویلا هستیم.

رئیس شورای اسلامی گیلان با بیان این‌که تغییر کاربری در تمامی مزارع چای و برنج و بویژه اراضی نزدیک دریا، کوه و جنگل در حال وقوع است، خاطرنشان می‌کند: ویلاهای ساخته‌شده معمولا بدون سند رسمی است و برگه فروش آنها فقط ممهور به مهر دهیاری روستاست که در این حالت می‌توان با توجه به اصل 99 مجلس به تخریب آنها اقدام کرد؛ امری که متاسفانه بسیار کم اتفاق می‌افتد.

خدایگانی با اشاره به تشکیل اولین جلسه شورای عالی اداری استان در شنبه هفته جاری با حضور استاندار و رئیس کل اداره دادگستری گیلان در استانداری‌ یادآور می‌شود: در این جلسه که به منظور رفع این مشکل تشکیل شده بود، ضمن تاکید بر تشکیل کمیته‌ای ویژه در این زمینه با عضویت سازمان‌های اجرایی استان، دستور صریح استاندار به تمام ادارات بویژه جهاد کشاورزی در خصوص نظارت بر کار دهیاری‌ها و توقف روند تغییر اراضی نیز ابلاغ شد و رئیس دادگستری استان نیز درخصوص ادامه این روند و برخورد شدید با متخلفان هشدار داد.

تبدیل لاهیجان به سرزمین ویلاها

مدیرعامل اتحادیه چایکاران کشور نیز با بیان این‌که تولید چای از 68 هزار تن در سال‌های گذشته به 25هزار تن سال گذشته کاهش یافته است، به جام‌جم می‌گوید: اکنون قطعات و مزارع بزرگ چای به حال خود رها شده است و به دلیل مقرون به صرفه‌نبودن و نداشتن هزینه‌ کارگری، بیشتر چایکاران متمایل به برداشت و هرس مزارع خود نیستند. این در حالی است که بیشتر مزارع چای در تمام شهرستان‌های استان به طور قانونی یا غیرقانونی تغییر کاربری داده و به ویلا، خانه شخصی یا کارخانه تبدیل شده است.

ایرج هوسمی می‌افزاید: این پدیده بویژه در شهرستان لاهیجان که کشت چای برای اولین بار در ایران در این شهرستان صورت گرفت، به صورت بارزتری در حال شکل‌گیری است،‌ زیرا در تمام آبادی‌های نزدیک به این شهر از دیرباز چای کشت می‌شد و اکنون با بیکاری این قشر، روند تبدیل این مزارع به باغ و ویلا بیش از دیگر مناطق استان است.

به گفته وی، قیمت بالای دستمزد کارگران که تا 50 هزارتومان در امسال نیز رسیده است، کمبود کود و گران بودن آن قیمت پایین فروش برگ سبز چای و پرداخت‌نکردن بموقع مطالبات چایکاران،‌ موجب شده چایکاری در این استان دیگر مقرون به صرفه نباشد و اگر حمایتی از چایکاری و چایکاران صورت نگیرد، متوقف شدن تولید همین 25 هزارتن چای و تغییر بیش از پیش کاربری اراضی نیز دور از ذهن نیست.

همکاری همه سازمان‌ها

یک کارشناس سازمان جهاد کشاورزی گیلان نیز که خواست نامش فاش نشود، در این‌باره به جام‌جم می‌گوید: سازمان جهاد کشاورزی اگرچه متولی حفظ اراضی زراعی است،‌ اما به دلیل وسعت اراضی و تخلفات صورت‌گرفته،‌ انجام این مهم به تنهایی از دست این سازمان برنمی‌آید و تلاش و همکاری دیگر سازمان‌ها نیز در این خصوص ضروری است.

وی با بیان این‌که جاذبه‌های طبیعی گیلان از یک سو و بیکاری، افزایش روزافزون جمعیت، شرایط سخت اقتصادی و تولید و به‌صرفه‌نبودن شالیکاری و چایکاری برای کشاورزان از دیگر سو موجب افزایش روند تخریب مزارع و تبدیل آنها به ویلاهای شخصی شده است،‌ می‌افزاید: با وجود این جهاد کشاورزی بر اساس قانون ممنوعیت تغییر اراضی کاربری،‌ در صورت مشاهده برخورد شدیدی با متخلفان انجام می‌دهد و تاکنون شکایت‌های زیادی را به مراجع مربوط اعلام و دستور قلع و قمع و تخریب این سازه‌های غیرقانونی را دریافت و اعمال کرده است، هرچند جلوگیری از این اتفاق ناگوار نیز مانند دیگر مشکلات و معضلات کشور به طور صددرصدی امکان پذیر نیست.

یک استادیار جغرافیای انسانی دانشگاه آزاد اسلامی واحد رشت نیز دراین‌باره معتقد است: گیلان دارای وسعت محدود و خاک ارزشمندی است، اما نباید در جریان تبدیل زمین‌های کشاورزی به خانه‌های دوم (ویلا)، انگشت اتهام را تنها متوجه مالکان زمین یا همان کشاورزان کرد.

اکبر معتمدی‌مهر در گفت‌وگو با ایرنا می‌افزاید: باید شرایطی فراهم آید تا خواستاران ساخت ویلا نیز به خواسته خویش دست یابند و از سوی دیگر به گونه‌ای بخش کشاورزی حمایت شود تا کشاورز، فروش زمین کشاورزی خویش را زیان تلقی کند.

به گفته وی، شرایط در زمینه تبدیل اراضی کشاورزی به غیرکشاورزی هنوز به حد بحران نرسیده است، اما اگر برنامه‌ منطقی و نظارت بر این موضوع شدت نیابد، شاید در ده سال آینده چاره‌اندیشی کمی دیر باشد.

فاطمه مرادزاده - گروه ایران