یادش بخیر، چرخ و فلک‌های چوبی

حتی در برخی کشورهای جهان، وسایل شهربازی‌ها به یک نماد ملی تبدیل شده است و چرخ‌و‌فلک شهر لندن، نمونه عینی این ادعاست که هم‌اکنون به عنوان یکی از نمادهای اصلی شهر لندن به حساب می‌آید.

با نگاهی گذرا به تاریخچه شهربازی‌ها می‌توان دریافت اولین شهربازی‌ها با وسایل چوبی ساخته شده‌اند، اما آن شهربازی‌های قدیمی شباهتی به شهربازی‌های امروزی نداشت.

در آن زمان، هنوز سرمایه‌گذاران به سودآور بودن شهربازی‌ها امید نداشتند و گمان نمی‌کردند شهربازی بتواند به یک شغل پردرآمد تبدیل شود، اما با توجه به گسترش استقبال مردمی، شهربازی‌ها در بسیاری از کشورهای جهان توسعه کمی و کیفی یافت.

تولد شهربازی‌ها در جهان

خیلی سخت است که بتوان با قاطعیت گفت شهربازی‌ها از چه تاریخی به بدنه شهرها اضافه شده‌اند، زیرا اولین شهربازی‌ها از گسترش تدریجی پارک‌های کوچک متولد شده‌اند و نمی‌توان خط و مرز دقیقی کشید که پارک‌ها در چه زمانی به شهربازی تبدیل شده‌اند.

از منظر دیگری هم می‌توان تاریخ شهربازی‌ها را به قبل از آتش‌سوزی و بعد از آتش‌سوزی تبدیل کرد.

بین سال‌های 1890 تا دهه 20 قرن بیستم که اولین جرقه‌های ساخت شهربازی‌ها در جهان زده شد، اغلب وسایل موجود در شهربازی‌ها با چوب ساخته می‌شد.

اولین شهربازی‌ها به معنای امروزی در کشور آمریکا ساخته شد و شهرهای شیکاگو و نیویورک را می‌توان اولین شهرهای صاحب شهربازی به شمار آورد.

اما در سال 1950 میلادی، بسیاری از شهربازی‌های مطرح جهان به سمت ورشکستگی رفتند و با آتش‌سوزی‌های مهیبی که در وسایل چوبی شهربازی مشهور لوناپارک آمریکا اتفاق افتاد، انقلاب جدیدی در صنعت شهربازی‌ها رخ داد.

پس از یک دوره تعطیلی و رکود، بالاخره در سال 1955 شهربازی مشهور دیزنی‌لند در آمریکا با وسایل مدرن شروع به کار کرد و مهم‌ترین تمایز این شهربازی با همتایان قدیمی خود، تکیه بر فناوری‌های جدید و استفاده از اسباب‌بازی‌های فلزی بود.

اگر در شهربازی‌های قدیمی، چرخ‌و‌فلک‌های چوبی، استخرهای پرآب، تاب‌های ساده و الاکلنگ‌ها جولان می‌دادند، اما در شهربازی دیزنی لند، فناوری‌های مهندسی و علم روز به کمک سازندگان وسایل شهربازی آمد و آنها با تکیه بر علم و تجربه توانستند ترن‌های هوایی، کشتی‌های مکانیکی، تاب‌های الکتریکی و چرخ‌و‌فلک‌های برقی و فلزی بزرگی بسازند که تحولی بزرگ در تاریخ شهربازی‌ها رقم زد.

در همین حال کشورهای اروپایی نیز با تکیه بر دانش آمریکایی‌ها در ساخت وسایل مدرن شهربازی، به گسترش روزافزون شهربازی‌های خود پرداختند و هم‌اکنون نیز در بسیاری از کشورهای اروپای غربی، شهربازی‌های مدرنی به چشم می‌خورد.

اما امروزه همچنان حرف اول و آخر شهربازی‌های جهان را کشور آمریکا می‌زند و این صنعت با گردش مالی چند میلیون دلاری، تاثیر بسزایی در رشد اقتصادی این کشور دارد.

شهربازی‌های ایرانی؛ از سنگلج تا ارم

شهربازی یکی از صنایع نوپای ایرانی است که سابقه طولانی در کشور ما ندارد. شهربازی سنگلج را اولین شهربازی ایرانی می‌دانند و تا قبل از سال 1350 شمسی نیز این شهربازی در کنار شهربازی فان فار، مطرح‌ترین شهربازی‌های کشور به حساب می‌آمدند.

در این شهربازی‌ها، علاوه بر تاب و سرسره و الاکلنگ که پای ثابت شهربازی‌ها محسوب می‌شود، پای ترن‌های هوایی کوچک هم باز شد.

اما از دهه 50 تا همین امروز، شهربازی ارم (پارک خرم سابق) مطرح‌ترین شهربازی کشور به حساب می‌آید. با گذشت زمان به کمیت و کیفیت وسایل این شهربازی اضافه شد و حالا از کارتینگ تا دارت کامپیوتری، بانجی جامپینگ، توفان الکتریکی و ده‌ها وسیله الکترونیکی جدید در شهربازی ارم به چشم می‌خورد.

در حالی که در چند دهه قبل، بیشتر وسایل این شهربازی از کشورهای دیگر وارد می‌شد، اما امروزه در داخل کشور نیز بسیاری از این وسایل تولید می‌شود.

علاوه بر شهربازی ارم، شهربازی تهران در بزرگراه چمران نیز تا سال‌های سال از گردشگران استقبال می‌کرد، اما در سال 85 این شهربازی تعطیل شد تا شهربازی ارم، تنها شهربازی مطرح پایتخت باشد.

مرور تاریخچه شهربازی‌ها در ایران و جهان نشان می‌دهد با رشد علم و گسترش فناوری در حوزه‌های الکترونیک، مکانیک و کامپیوتر، شهربازی‌ها نیز از آن حالت ساده و ابتدایی خود فاصله گرفته‌اند و وسایل بازی‌های پیچیده‌تر به میدان رقابت وارد شده‌اند.

به همین دلیل است که می‌توان ادعا کرد در آینده‌ای نه‌چندان دور، شهربازی‌ها در سراسر جهان با هجوم وسایل مدرن‌تر و پیچیده‌تر روبه‌رو خواهند بود و در واقع می‌توان گفت شرایط به گونه‌ای درآمده است که دیگر بین گسترش علم و پیشرفته‌تر شدن شهربازی‌ها، رابطه مستقیم وجود دارد.

امین جلالوند -‌ گروه جامعه