تغییر چهره شهرهای آینده

خطوط حمل و نقل و ارتباطات گسترده میان شهرها، از بزرگراه‌ها گرفته تا قطارهای تندرو و هواپیماها تجارت را به امری فراگیر در پهنه گیتی تبدیل کرده است. به این ترتیب جهان امروز بشر، کوچک‌تر و دنیا محلی‌تر شده است.

تاثیر همگون‌سازی آنتروپوسین (عصر انسان ـ دوره جدید زمین‌شناسی که از سوی پل کراتزن شیمیدان در سال 2002 مطرح شد. از مشخصه‌های اصلی این دوره تاثیر رفتار انسان بر کره زمین و اتمسفر طی چند قرن اخیر است) بر فرهنگ وشیوه زندگی انسانی به همان اندازه تاثیری است که بر اکوسیستم طبیعی دارد و شهرها بزرگ‌ترین تجلی این تاثیر هستند. آنها به‌راستی جهانشمولند. از آنجا که شهرهای مختلف در دورترین نقاط جهان تجربیات یکسانی را به دست می‌دهند، شاید بتوان گفت هر فردی به شخصه احساس غریبی در هیچ شهری نمی‌کند. هر چند ممکن است برخی شهرها خشن‌تر و برخی آرام‌تر یا برخی ثروتمندتر باشند، اما در مجموع فضای شهری یک شکل است. تفاوت‌ها و تجربیات متنوعی که در جهان طبیعی وجود دارد به هیچ وجه در فضای شهری دیده نمی‌شود.

این که توده مردم جذب شیوه زندگی شهری می‌شوند، باعث شده در کلانشهرهایی همچون نیویورک شاهد آن باشیم که مردم به بیش از 800 زبان مختلف سخن می‌گویند (گفته می‌شود این میزان، بیشترین تراکم زبان در دنیاست).

در لندن کمتر از نیمی از جمعیت را بریتون‌های سفید تشکیل می‌دهند. این رقم در یک دهه گذشته از 58 درصد به کمتر از 50 درصد رسیده است. در همین حال میزان کاهش زبان در سراسر جهان نسبت به هر زمان دیگری بیشتر شده است. امروزه در هر دو هفته یکی از 7000 زبان زنده دنیا از بین می‌رود.

تاثیر این عصر را نمی‌توان فقط از منظر فرهنگی نگریست، بلکه از منظر زیست‌شناختی مهم است. دیگ‌های جوشان شهری، بشر را به صورت ژنتیکی تهدید می‌کند. براساس نظر استیو جونز که یک نسل‌شناس بوده و پژوهش‌هایی درباره ازدواج‌های میان مردم شهر و روستا انجام داده، گسترش تفاوت‌های ژنتیکی را می‌توان از زمان اختراع دوچرخه به بعد تعقیب و مشاهده کرد.

اما گرایش به شهرنشینی در این دوران یک امتزاج غیرمترقبه را به بار آورده است. در نتیجه جونز معتقد است که امروزه انسان‌ها از نظر ژنتیکی نسبت به صد هزار سال قبل بیشتر شبیه به یکدیگر شده‌اند. اختلاط فرهنگی همان طور که به خلق کارهای بزرگ علمی، هنری، موسیقایی و بسیاری از جنبه‌های دیگر منجر شده است در از بین بردن موانع میان نسل‌ها تاثیر زیادی داشته است. تمرکز انسان بر زندگی شهری تجربیات و دریافت‌هایی را به وی تحمیل کرده که در هیچ نوع زندگی بشری دیگری و در هیچ گونه جانوری دیگری قابل رویت نیست.

شهرهای مجازی و انقلاب مجازی

حال که فناوری‌های نوین برای ارتباط سریع افراد با شرکت‌ها، حوزه‌های دولتی و خبررسانی به میلیون‌ها انسان دیگر از طریق بستر اینترنت فراهم شده و در دسترس عموم قرار دارد، شهرها ابعاد جدیدی پیدا کرده‌ است. شهرهای مجازی که در اثر ارتباط افراد از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند توئیتر و فیسبوک خلق شده‌اند به طور غیرقابل باوری قدرتمند بوده و لزوما هم به مرزهای جغرافیایی حقیقی محدود نمی‌شود.

افراد همفکر بسادگی یکدیگر را در تالارها و انجمن‌های آنلاین پیدا کرده و در جهت منافع خاصی دور هم جمع می‌شوند. برنامه‌های کاربردی مجازی هم برای دور زدن شلوغی‌های رایج و یافتن افراد همسو بسیار سودمندند.

باشگاه‌های آنلاین و به طور مثال شبکه خرید گروپون در تلاش برای خصوصی‌سازی ارزهای مبادلاتی بوده و ممکن است برای مبادلات یک شخص با مغازه‌ای در همسایگی‌اش راهکار ویژه‌ای تعریف کنند.

درخواست‌های مبنی بر تغییر اجتماعی و سیاسی در این جوامع مجازی امکانپذیر شده و دولت‌ها و شرکت‌ها را در مسیری که در گذشته هرگز میسر نبوده قرار داده است.

به جای این که برای پیدا کردن اطلاعات کتاب‌های زیادی را زیر و رو کنیم، تنها از طریق داده‌های آنلاین و الگوریتم‌های مخصوصی می‌توانیم انبوهی از اطلاعات را در کسری از ثانیه جستجو کرده و به مطلب مورد نظر برسیم. تسهیلات دنیای مجازی واقعا سودمند بوده و به عنوان مثال روزنامه‌نگاران و دیگر گروه‌ها را در یافتن نقص‌ها، پرداخت مالیات و دیگر مسائل مورد علاقه عموم یاری می‌کند. چنین اطلاعاتی در چند ثانیه قابل انتشار بوده و از سوی میلیاردها نفر دیده می‌شود. در چند ثانیه می‌توانید تعداد افراد زنده‌مانده پس از بیماری سرطان در یک منطقه‌ یا کشور را مقایسه کرده یا می‌توان صدها نظر درباره محصولی که قصد خرید آن را دارید، مطالعه کنید.

باید گفت امروزه شهرهای حقیقی و مجازی بشدت در هم گرفتار شده‌اند. جمع‌آوری اطلاعات و ساختن جامعه در فضای مجازی بسیار راحت‌تر از شهرهای بزرگ دوره آنتروپوسین است که اعضای گروه‌ها در آن ممکن است بسیار از هم دور بوده یا ملاقاتشان با یکدیگر با سختی‌های زیادی همراه باشد.

اما بحث‌ها و تغییرات دنیای واقعی براحتی این انجمن‌های آنلاین را به سمت اتاق فضاهای دولتی، رسانه‌های جریان اصلی در تلویزیون، رادیو و نشریات کشانده است.

انقلاب‌های عربی در سراسر شمال آفریقا و خاورمیانه از طریق شهرهای مجازی توئیتر، فیسبوک، پیامک و دیگر برنامه‌ها هماهنگ‌شده و بوقوع پیوست، اما محل وقوع آنها در خیابان‌ها و میادین شهرها بود و خون و گوشت افرادی را که از طریق گوشی‌های هوشمند و کامپیوترها به هم پیوند خورده بودند در خیابان‌های شهرهای حقیقی به هم پیوند زد.

یک گروه توئیتری ، شرکت استار باکس را مجبور به پرداخت میلیاردها پوند به دولت بریتانیا کرد. این اتفاق پس از معافیت مالیاتی قانونی آنها در سال گذشته رخ داده است. بنابراین می‌توان گفت شهرهای مجازی به اندازه مدل حقیقی‌شان جهانی است. مردم از سراسر دنیا می‌توانند بصورت اینترنتی دورهم جمع‌شده و نوآوری‌ها، ایده‌ها، ابداعات، استعدادهای هنری و حتی فشار برای اعمال تغییر را به اشتراک بگذارند یا دوست‌یابی کنند. شهر مجازی، امکان کوچک‌کردن و فیلترینگ ابرشهرهای واقعی را ایجاد کرده تا به کمک آن در زمان و انرژی لازم برای انجام سفرهای واقعی صرفه‌جویی شود. به‌علاوه، شهرهای مجازی به صورت جداگانه به هدایت بشریت از طریق خلاقیت‌های مشترک و حل مساله کمک می‌کند. شهر مجازی، سمت و سویی مشکل سازتر هم دارد. در طول روز ممکن است یک فرد در یک شهر غربی با داده‌هایی بیش از داده‌هایی که فردی در قرن پانزدهم در تمام طول عمر خود با آنها مواجه می‌شد، مواجه شود.

اکنون تولد‌های دیجیتالی در قیاس با ویرایش آنالوگ آن پیشی گرفته و والدین کودک با ارسال تصاویر سونو گرافی فرزندشان در فیسبوک، قبل از تولد کودک، دامنه اینترنتی مربوط به نوزادشان را ثبت می‌کنند. دولت‌ها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و اجتماعات فردی می‌توانند داده‌های ثبت‌شده درباره ما را به دست آورده و برای اهداف و مقاصد خاصشان استفاده کنند. این تحلیل‌های برگرفته از حریم خصوصی ممکن است خوب یا بد باشد، اما باید گفت اکنون بخشی از زندگی ما در عصر آنتروپوسین است.

داده‌های جمع‌آوری‌شده مربوط به مشتریان از سوی سیستم مرکزی سوپرمارکت‌های ایالات متحده اجازه می‌دهد بتوان با دقت بالایی حدس زد کدام یک از مشتریان خانم بتازگی باردار شده و زمان تولد نوزادشان چه موقع است. یک مغازه می‌تواند با استفاده از این اطلاعات، خانمی را به‌منظور تبلیغات محصولات مرتبط با بارداری و نوزاد در زمانی که حتی هنوز او این موضوع را با کسی در میان نگذاشته، استفاده کند. شاید از نظر شما این کار نادرستی باشد، اما اگر با استفاده از آنالیز میزان مصرف انرژی، پلیس قادر به تشخیص خانه‌ای باشد که در آنجا کشت ماری جوانا انجام می‌شود چه؛ باز هم می‌گوییم بد است؟

همه ما زمانی که تراکنش بانکی به‌وسیله دستگاه خودپرداز انجام داده یا وارد یک وب سایت می‌شویم در حال تولید اطلاعات هستیم. در عصر آنتروپوسین، این ما هستیم که باید تصمیم بگیریم چه کسی ممکن است صاحب داده‌های ما شده یا با چه کسی به اشتراک گذاشته شوند یا خیر، اطلاعات ما قرار است کاملا خصوصی باشند. راستش را بخواهید در این مورد آخر شک و شبهه‌های فراوانی وجود دارد.

بی‌بی‌سی / مترجم: آتنا حسن‌آبادی