‌طبیعت گردی را از یاد نبریم

اهمیت آنها اگر بیشتر از مکان‌های ثبت جهانی شده یونسکو نباشد، کمتر از آنها نیست، نام این مناطق در بسیاری از فهرست‌های پیشنهادی برای سفر گردشگران در صدر است، اما هنوز انگار برای گردشگران ایرانی جانیفتاده است که می‌توان بهانه سفر را تغییر دهند و به این مناطق سفر کنند.

هدف اصلی از انتخاب یک منطقه به عنوان ذخیرگاه زیست‌کره، حفظ گونه‌های زیستی نادر و رسیدن به توسعه پایدار است.

در دنیای امروز ذخیره‌گاه‌ها به عنوان یکی از مقصدهای مهم اکوتوریست‌ مورد بازدید قرار می‌گیرند. در اینجا به 10 ذخیره‌گاه زیست‌کره ایران که‌ قابلیت‌های گردشگری بالایی دارند، پرداخته می‌شود.

می‌توانید هر کدام از این ذخیره‌گاه‌ها را به عنوان پیشنهاد سفری چمدان به حساب آورید.

ارسباران

ذخیره‌گاه زیست‌کره ارسباران با وسعت 52 هزار هکتار در جنوب رود ارس، در مرز شمالی ایران با کشورهای آذربایجان و ارمنستان قرار دارد.

قرارگــــیری در بالاتـــرین عرض جغرافیایی ایران سبب تاثیرپذیری این ذخیره‌گاه از اقلیم مدیترانه، قفقازی و خزری شده است.

در این زیستگاه بیش از 780 گونه گیاهی یافت می‌شود که برخی از آنها به ذخیره‌گاه ارسباران منحصر هستند. 15 گونه پستاندار، 18 گونه آبزی همراه 9 گونه خزنده و دوزیست، جامعه جانوری این ذخیره‌گاه را تشکیل می‌دهد.

وجود چشمه‌های معدنی فراوان در ذخیره‌گاه ارسباران سبب شده گردشگران عـــــلاوه بر بهره بردن از چشم‌اندازهای طبیعی، محیط‌های جنگلی و حیات وحش متنوع، به گردشگری سلامت نیز بپردازند.

گلستان

گلستان از آن دسته از استان‌هایی است که همواره پذیرای مسافران بسیاری است، قرار گرفتن این استان در مسیر مشهد به تهران بسیاری از گردشگران را مجاب می‌کند از هوای خوب و زیبای این منطقه هم استفاده  کنند و در صورت امکان شبی هم در این استان بمانند، اما این تنها دلیل مهم بودن این استان در گردشگری ایران نیست، وجود ذخیره‌گاه زیست‌کره گلستان که در جنوب شرقی دریای مازندران قرار دارد، یکی از دلایلی است که گلستان را برای گردشگری مهم می‌کند.

این ذخیره‌گاه با مساحتی ‌حدود 125 هزار و 895 هکتار از دو منطقه پارک ملی گلستان و منطقه حفاظت شده «قرخود» تشکیل شده است. در ذخیره‌گاه گلستان فعالیت‌های گردشگری متنوعی قابل اجراست.

پوشش گیاهی متنوع و نادر، وجود 60 گونه پستاندار، 133 گونه پرنده، 21 گونه خزنده و 11 گونه ماهی امکان تماشای حیات وحش و عکاسی از آنها را فراهم آورده است.

چشم‌اندازهای گوناگون و برجسته از دیگر ویژگی‌های مثبت این ذخیره‌گاه برای توسعه گردشگری است. وجود جاده‌های در دسترس، بیش از 30 آثار تاریخی و باستانی، فراهم بودن امکانات اقامتی و نزدیکی به کانون‌های زیستی از دیگر قابلیت‌های ذخیره‌گاه گلستان است.

کویر

ذخیره‌گاه زیست‌کره کویر در 50 کیلومتری جنوب تهران قرار دارد و وسعتی حدود 700 هزار هکتار را به خود اختصاص داده است.

ذخیره‌گاه کویر یکی از مهم‌ترین نمونه‌های بیابانی و استپ‌های کم آب در میان ذخیره‌گاه‌های جهان است.

کویر آنقدر برای گردشگران ایرانی و خارجی جذاب است که شاید بیراه نباشد بگوییم نوعی گردشگری کویری را می‌توان به فهرست تورهای گردشگری ایران اضافه کرد.

گردشگران علاقه‌مند به مناطق کویری می‌توانند در ذخیره‌گاه کویر به فعالیت‌های متنوعی چون پیاده‌روی، کوهنوردی، دوچرخه‌سواری، عکاسی و فیلمبرداری، اردو زدن و پژوهش درباره گیاهان و جانوران متنوع آن بپردازند.

در این ذخیره‌گاه همچنین بیش از 15 اثر تاریخی وجود دارد که عمده‌ترین آنها را کاروانسراها تشکیل داده‌اند.

توران

ذخیره‌گاه زیست‌کره توران با وسعتی یک میلیون هکتاری در استان سمنان، در شمال کویر نمک قرار دارد.

این ذخیره‌گاه از تنوع بسیار بالایی برخوردار است. وجود مناطق بیابانی وسیع در کنار مناطق کوهستانی با شیب زیاد به همراه تپه‌ماهورها، تپه‌های ماسه‌ای و کفه‌های رسی تاکیدی بر این تنوع است‌.

ذخیره‌گاه توران با داشتن بیش از
375 گونه گیاهی یکی از غنی‌ترین زیستگاه‌های بیابانی به شمار می‌رود. در این ذخیره‌گاه همچنین 11 گونه پستاندار، 17‌گونه پرنده و هفت‌گونه خزنده زیست می‌کنند که 11‌گونه از این جانداران در خطر انقراض معرفی شده‌است.

عمده فعالیت گردشگرانی که به ذخیره‌گاه توران وارد می‌شوند، تماشای حیات وحش و پژوهش درباره گونه‌های گیاهی و جانوری این زیستگاه متنوع است. از این رو ذخیره‌گاه توران دارای ظرفیت بالایی در گسترش گردشگری ‌علمی است.

ارژن و پریشان

ذخیره‌گاه زیست‌کره ارژن و پریشان با وسعتی ‌حدود 66 هزار هکتار در 60 کیلومتری غرب شیراز قرار دارد.

گونه‌های پستاندار در این ذخیره‌گاه محدود است، اما تعداد گونه‌های پرنده به بیش از 25 گونه مختلف می‌رسد.

درخت بلوط و گل نرگس از مهم‌ترین گونه‌های گیاهی این ذخیره‌گاه است که سالانه گردشگران بسیاری را برای تماشای چشم‌اندازهایی بی‌نظیر به این منطقه جلب می‌کنند.

به دلیل وجود کوهستان در ذخیره‌گاه ارژن و پریشان، کوهنوردی و پیاده‌روی عمده‌ترین فعالیت‌های گردشگران در این منطقه به شمار می‌رود.

آبشارهای متعدد و مرتفع از دیگر جاذبه‌های طبیعی این ذخیره‌گاه است که چشم‌اندازهای بی‌بدیلی را خلق کرده‌اند. در این ذخیره‌گاه همچنین جاذبه‌های تاریخی بسیاری وجود دارد که عمده آنها کاروانسرا و
امامزاده است.

دنا

ذخیره‌گاه زیست‌کره دنا با مساحتی حدود 93 هزار هکتار در استان کهگیلویه و بویراحمد قرار دارد. این ذخیره‌گاه منطقه‌ای کاملا کوهستانی است و به‌همین‌دلیل تنوع گونه‌های جانوری آن زیاد نیست، اما این گونه‌های معدود، بسیار شگفت‌انگیز و گاه در فهرست گونه‌های در معرض انقراض هستند.

در مقابل، این ذخیره‌گاه از غنای بالای گونه‌های گیاهی برخوردار است که مجموعه‌ای از گیاهان جنگلی، کوهستانی، مرتعی، دارویی، خوراکی و تزئینی را تشکیل داده‌اند.

گردشگرانی که به ذخیره‌گاه دنا سفر می‌کنند، عمدتا کوهنوردان و صخره‌نوردان حرفه‌ای هستند که قصد فتح کوهستان‌های این ذخیره‌گاه را دارند، اما دنا می‌تواند پذیرای نوع دیگری از گردشگران هم باشد، تنوع خوب حیوانات این منطقه و علاقه‌مندان بی‌شمار حیات وحش در ایران می‌تواند این منطقه را به بهشتی برای آنها تبدیل‌کند.

ارومیه

ذخیره‌گاه زیست‌کره ارومیه با وسعتی بیش از 46 هزار هکتار در آذربایجان غربی به 12 ناحیه تقسیم شده است که مهم‌ترین بخش‌های آن را قسمت جنوب شرقی دریاچه ارومیه، جزیره‌های آن و تالاب‌های جنوب دریاچه تشکیل می‌دهند. این زیستگاه از مناطق کوهستانی، جنگلی، ساحلی، ماسه‌ای و شور تشکیل شده است.

در ذخیره‌گاه ارومیه 11 گونه گیاهی وجود دارد که ارزش دارویی و صنعتی بالایی دارد. هر‌چند این روزها ارومیه نامش با دریاچه خشک‌شده‌اش همراه است، اما هنوز هم‌ ذخیره‌گاه ارومیه، گردشگران داخلی بسیاری را پذیراست که عمده‌ترین فعالیت آنها پس از تفریح و تفرج، پرداختن به گردشگری سلامت و شکار (با مجوز) است.

میانکاله

ذخیره‌گاه زیست‌کره میانکاله با وسعت 68 هزار و 800 هکتار در منتهی الیه جنوب شرق دریای مازندران قرار گرفته است. ذخیره‌گاه میانکاله‌ تنوع زیستی بالایی دارد و انواع زیستگاه‌های ساحلی، تالابی، شنی، جنگلی و مرتعی را در خود جای داده است.

علاوه بر گونه پستاندار و بیش از 31 گونه پرنده، 21 گونه در حال انقراض در این ذخیره‌گاه زیست می‌کنند.

وجود جمعیت‌های بزرگ پرندگان سبب جذب گردشگران داخلی و خارجی بسیاری به این منطقه شده و میانکاله را به یکی از مهم‌ترین سایت‌های پرنده‌نگری تبدیل کرده است.

همواره در اوایل فصل سرد سال علاقه‌مندان تماشای پرندگان به این منطقه می‌روند تا شاهد پرواز بی‌نظیر تعداد زیادی پرنده باشند هر چند با توجه به قابلیت‌های گردشگری بالا، این ذخیره‌گاه ‌امکانات مطلوب برای اسکان و پذیرایی از گردشگران  را ندارد.

گونو

ذخیره‌گاه زیست‌کره گونو با وسعت 49 هزار هکتاری در اطراف شهر بندرعباس قرار دارد. دست طبیعت این بار شرایط ویژه‌ای برای منطقه فراهم کرده است.

با توجه به موقعیت جغرافیایی، این ذخیره‌گاه از شرایط ویژه‌ای بهره‌مند است؛ وجود مناطق کوهستانی با ارتفاعی بین هزار تا 2340 متر از سطح دریا سبب تنوع پوشش گیاهی و تمایز آن با نواحی اطراف شده است.

درختان گرمسیری، استپ بیابانی و کوهپایه‌ای در کنار گونه‌های سردسیری، چهره‌ای متفاوت و شگفت از ذخیره‌گاه گونو به بازدیدکنندگان ارائه می‌کند.

وجود انواع چشمه‌های معدنی و نمکی در کنار سایر جاذبه‌های گردشگری، ذخیره‌گاه گونو را به یکی از مهم‌ترین کانون‌های گردشگری جنوب کشور تبدیل کرده است که علاوه بر گردشگران داخلی، گردشگران خارجی بسیاری را از کشورهای حاشیه خلیج فارس پذیراست.

گونو نامی چندان‌آشنا برای گردشگران نیست، همین است که افسوس دوستداران این حوزه را بیشتر می‌کند که چرا چنین ظرفیتی آنقدر ناشناخته است که حتی نامش هم بدرستی تلفظ نمی‌شود.

حرا

جنگل‌های دریایی حرا در حاشیه شمالی خلیج فارس گسترده است، اما ذخیره‌گاه زیست‌کره حرا تنها شامل محدوده این جنگل‌ها در حد فاصل شمال جزیره قشم تا بندرعباس می‌شود که متراکم‌ترین بخش آن نیز محسوب می‌شود. وسعت این ذخیره‌گاه ‌حدود 86 هزار هکتار است.

ذخیره‌گاه حرا به دلیل اکوسیستم دریا ـ خشکی حاکم بر آن، مامن امنی برای گونه‌های جانوری است که طیف وسیعی از پستانداران، پرندگان و خزندگان را در برمی‌گیرد. این ذخیره‌گاه همچنین زیستگاه بسیار مناسبی برای پرندگان مهاجر در فصل‌های سرد سال است.

علاوه بر چشم‌اندازهای متنوع و بی‌نظیری که این جنگل‌ها در طول جزر و مدهای روزانه به گردشگران ارائه می‌‌کنند، گشتزنی با قایق در آبراهه‌های این جنگل دریایی تجربه‌ای یگانه برای هر گردشگری خواهد بود. لذت جنگل‌نوردی با قایق را می‌توانید در این منطقه تجربه کنید.

ضمیمه چمدان - آذر کمانی