شرکت خدماتی مدرسه

در انشای مدرسه، می‌نوشتیم: برای آن که فرد مفیدی برای جامعه باشیم. برای پاسخ به خبرنگار تلویزیون هم، تقریبا همین جمله را تکرار می‌کنیم.

اگر به نوشته‌های رسمی نگاه کنیم، مثلا به قانون آموزش و پرورش یا سند تحول و نظایر آن، جملات زیباتری پیدا می‌کنیم که از انشای دوران مدرسه هم رویایی‌تر و دل‌انگیزتر است.

اما برای یافتن پاسخ واقعی به این پرسش که چرا به مدرسه می‌رویم، ساده‌ترین راه آن است که به پیام‌های تبلیغاتی مدرسه‌ها نگاهی بیندازیم.

مدرسه‌های دولتی، یعنی آنهایی که بدون گرفتن شهریه کار می‌کنند، هیچ انگیزه‌ای برای جذب دانش‌آموز ندارند و تا آنجا که ممکن است والدین را به مدرسه‌هایی می‌فرستند که با تمام تنوعی که در نامگذاری دارند، نقطه اشتراکشان این است که شهریه می‌گیرند، چنان که مردم با نگاهی واقعگرا، آنها را «مدرسه پولی» می‌نامند.

پیام اصلی این مدرسه‌های پولی برای جلب نظر والدین این است که: مدرسه ما بهترین راه برای کسب رتبه برتر در کنکور را به فرزند شما می‌آموزد.

با تمام پیچیدگی‌هایی که در بیان اهداف آموزش ابتدایی و متوسطه وجود دارد، به‌گونه‌ای که گاه ده‌ها صفحه انشانویسی رویایی و آرمانگرایانه را به خود اختصاص می‌دهد، در نهایت شرایط اجتماعی، اقتصادی و اداری در این سالیان زمینه‌ساز این گرایش عمومی شده است که گویا مدرسه‌ها تنها وظیفه‌شان، آموختن بهترین و ساده‌ترین راه برای کسب رتبه برتر در کنکور است.

بر سردر مدرسه‌های پولی، تصویر دانش‌آموزان صاحب رتبه برتر نقش می‌بندد و به دانش‌آموزان جدید می‌گوید که مدرسه می‌تواند شما را به این موفقیت رویایی برساند.

تبدیل‌ شدن مدرسه‌ها به مراکز آماده‌سازی دانش‌آموزان برای دستیابی به رتبه‌های برتر کنکور، چند آسیب جدی در فرآیند تعلیم و تربیت ایجاد می‌کند؛ نخست این که موضوع تربیت، در سایه رقابت بی‌امان بر سر مهارت در بازی تست‌زنی، رنگ می‌بازد.

دیگر این که درس‌های دوران دبیرستان به ترتیب ضریب تاثیر آنها در کنکور، ارزشگذاری می‌شود و برخی از درس‌ها مانند ادبیات، املا و انشا، هنر، دینی و ورزش، با بی‌اعتنایی مواجه می‌شوند. آسیب دیگر این است که تمرکز بر تست‌زنی، قدرت تجزیه و تحلیل و خلاقیت را از بین می‌برد و از آن مهم‌تر، مهارت نوشتن را نابود می‌کند اما بزرگ‌ترین آسیب سایه افکندن کسب رتبه کنکور بر مدرسه‌ها این است که ارزش ذاتی تعلیم و تربیت، مغفول می‌ماند و به جای آن معلومات و مهارت‌های تست‌زنی به عنوان ابزاری برای کسب رتبه کنکور تلقی می‌شود.

به این ترتیب معلم نیز دیگر نه در جایگاه راهنمای دانایی و فضیلت و معنویت که در مرتبت، متخصصی است که مانند یک شرکت در قبال خدماتی که ارائه می‌کند، دستمزد می‌گیرد، چنان که در برخی پیام‌های تبلیغاتی به صراحت بیان می‌شود: دریافت حق‌الزحمه پس از قبولی در کنکور!

اسماعیل امینی - مدرس دانشگاه