جایگاه زنان در سریال‌های سیروس مقدم به بهانه درخشش آزیتا حاجیان در سریال «تا ثریا»؛ زن​ها​ مقدمند

باز پخش تا ثریا نشان می‌دهد در بیشتر سریال‌های مقدم، زنان نقش مهمی دارند و واقعا مقدمند! طوری که حتی از اسم سریال‌هایش مثل «نرگس»، «ریحانه»، تا ثریا هم می‌توان به این ویژگی پی برد. در بقیه سریال‌هایش مثل «رستگاران»، «روزهای‌زندگی» و «بانویی دیگر» هم زنان نقش مهمی دارند. بازیگران زنی هم که در سریال‌هایش بازی کرده‌اند درخشش قابل توجهی داشته‌اند، مثل ستاره اسکندری در نرگس، روناک یونسی در رستگاران، آزیتا حاجیان در تاثریا و...

آزیتا حاجیان، بازیگر تفرشی‌الاصل که دو سال قبل، پنجاه و چهار ساله بود در تاثریا، یک‌تنه بار تمام تنهایی و مشکلات یک زن را در جامعه‌ای مردسالار و پر از فشار اقتصادی به نمایش گذاشت. سیروس مقدم در این سریال، سوژه بشدت متاثر از مسائل اقتصادی را جلوی چشم مردم گذاشته و مسئولیت اصلی این کار را هم به حاجیان سپرد. البته این سریال به نکات دیگری هم توجه کرده است که حتی در بازپخش‌اش می‌توان آنها را دید.

حاجیان در این سریال نقش مادر دو دختر و یک پسر را بازی می‌کند که آنها را 15 سال تک و تنها بزرگ کرده و از روزی که شوهرش را در سانحه تصادف از دست داده، سه بچه‌اش را به دندان گرفته و آنها را از آب و گل درآورده است. در آشپزخانه یک بیمارستان کار می‌کند و متشرع و مقید به اصول اخلاقی‌ است، اما به مرور چنان مسائل اقتصادی او را تحت فشار قرار می‌دهد که در راه گناه و ربا می‌افتد.

در سریال تا ثریا می‌شود براحتی مسیر حرکت از رستگاری به سردرگمی را در ثریا دید و اتفاقا جایگاه دوربین که مدام روی ثریا متمرکز شده، بازی حاجیان را چند بعدی نشان می‌دهد. دوربینی که حرکت روی دست و غیرعادی آن، بحران ثریا را بیشتر نمایان می‌کند. حاجیان در نمایش وجوه مختلف ثریا، موفق عمل کرده است، روحیه برتری جویی در برابر فرزندان، ریاست در آشپزخانه، مشورت گرفتن از دامادها، سرکشی در برابر برادرشوهر، پرخاشگری در مقابل رضا که اموالش را بالا کشیده و استیصال در برابر سرهنگ که او را تهدید به رسوایی می‌کند، اما بدون شک برگ برنده حاجیان در نمایش نقش ثریا، نمایش تنهایی و تصمیمات اوست. نمایشی که می‌شود آن را در چشم‌های ثریا دید. چشم‌هایش همیشه نگرانند، آرامش ندارند و مدام بحران روحی ثریا را به بیرون پرتاب می‌کنند. کافی‌ است این آشفتگی را با لحظات ابتدایی سریال که ثریا در جلسات قرآن و محافل دوستانه و خانوادگی، سنگ صبور همه است، مقایسه کرد. حاجیان با مهارت عجیبی از پس این تغییر فضا برآمده است چشمان روشن او که ابتدای سریال نماد آرامش است به مرور، ملتهب، خیس و قرمز​می‌شود. اگر چه نوع غیرمتعارف فیلمبرداری سریال که امضای کارهای مقدم است تاحدی این توانایی را تحت تاثیر قرار داده، اما نمی‌توان انکار کرد بازی حاجیان در این سریال بشدت درونی و شخصی است.

کافی‌ است این نقش حاجیان را با دو نقش‌اش در فیلم‌های «روبان قرمز» و «موج مرده» حاتمی‌کیا مقایسه کرد یا حتی صحنه‌های بازی کوتاهش را در نقش کنیز رومی و بازی تئاتر سوفوکل در سریال «امام علی( ع) » و همین طور فیلم «آدم برفی» داوود میرباقری​ به یاد آورد. برای حاجیانی که 24 سال قبل با نقش عجوزه «دزد عروسک‌ها» ساخته محمدرضا هنرمند و با آن گریم نازیبا وارد سینما شد، بدون شک نقش و جایگاه آن بسیار مهم‌تر از ظاهر است. برای همین هم حاجیان در تا ثریا، براحتی شکستگی و نابود شدن زنی تنها را که در باتلاق گناه گیر افتاده است به تصویر می‌کشد. تصویری که وامدار بازی و سال‌ها تجربه اوست و نه ظاهرش. مقدم در اولین تجربه مشترکش با حاجیان دست به خطر زد و نقش زنی تنها را به او سپرد. نقشی که تنهایی و پرداخت پیچیده درونیاتش درکارهای قبلی مقدم سابقه نداشته است. خطری که جواب داد و حاجیان را ستاره تا ثریا کرد.

مقدم که به آشپزی علاقه دارد معتقد است ساخت یک سریال خوب درست مثل درست‌کردن یک غذای خوب است. به نظر می‌رسد او در چنین نگاهی که به ماجرای سریال سازیی​اش دارد برعکس خیلی از همتایانش نقشی بیشتر از سالاد و سس و چیزهای تزئینی را برای شخصیت‌های زن قائل است. برای او که می‌داند زنان خانه، صاحبان اصلی کنترل تلویزیون هستند، زنان سریال‌هایش حکم غذای اصلی و محوری را دارند که حتی ممکن است اسم کل سفره و مجموعه هم با نام آنها گره بخورد. اگرچه در کار آخر مقدم یعنی بچه‌های نسبتا بد تا حدی این قضیه کمرنگ شده است. شاید برای همین هم باشد که خیلی از مخاطبان خانم ترجیح می‌دهند قصه سرراست ثریا را دوباره ببینند تا ماجرای درهم تنیده چند جوان بزهکار را برای بار اول دنبال کنند.

احسان ناظم بکایی / جام جم