گفت‌وگو با حمید منوچهری، دوبلور، گوینده و بازیگرتلویزیون و تئاتر: دوست دارم زندگی‌ام پشت میکروفن رادیو تمام شود

حمید منوچهری متولد سال 1320 است. او از 17سالگی فعالیت هنریش را به طور جدی آغاز کرد و حضورش در رادیو هم به چند دهه پیش برمی‌گردد. او بیش از آن‌که در تلویزیون و تئاتر بازی کند، بیشتر در رادیو بازی و کارگردانی کرده است. می‌توان گفت او نمایش‌های زیادی را در رادیو کار کرده است. او گوینده نقش‌های مختلفی هم در دوبله بوده که می‌توان به کارآگاه گجت (کلاه) و میتی کومان (نقش‌های منفی) اشاره کرد و مدیر دوبلاژ آثاری همچون وسوسه شیطان، پسران بد 2، حرفه خانوادگی و تعقیب کوبنده است. با او به گفت‌وگو نشستیم.

با نگاهی به کارنامه هنری شما متوجه می‌شویم دوبله، بازیگری و کارگردانی در رادیو برای شما جدی‌تر از بازیگری در تلویزیون است. آیا این مساله اتفاقی پیش آمده یا علاقه خودتان به رادیو و دوبله بیشتر از حضور مقابل دوربین است؟

کار من دوبله و بازیگری است. تا زمانی که زنده هستم خودم را رادیویی می‌دانم، حتی اگر یک بار دیگر هم متولد شوم باز هم رادیو را انتخاب می‌کنم و رادیو انتخاب اول من خواهد بود. دوبله حرفه اصلی‌ام است، اما رادیو را بیشتر دوست دارم. بیش از 50 سال است عاشقانه در رادیو کار می‌کنم. گرچه در طول سال‌هایی که کار کرده‌ام هرازگاهی هم در کارهای تلویزیونی بازی کرده‌ام، اما زمانی بازی در یک اثر تلویزیونی را قبول کرده‌ام که نقش را پسندیدم و با آن ارتباط برقرار کردم.

جالب است برایتان خاطره‌ای هم تعریف کنم. زمانی که آقای لاریجانی، رئیس سازمان صدا و سیما بودند، من خطاب به ایشان گفتم چه تفاوتی بین تهیه‌کنندگان رادیو و تلویزیون است؟ و ایشان هم گفتند فرقی ندارند. بعد من به ایشان گفتم پس چرا تهیه‌کنندگان رادیو بعد از سال‌ها کار شبانه‌روزی پس‌اندازی ندارند، اما وضعیت تهیه‌کنندگان در تلویزیون تفاوت زیادی دارد. واقعا عجیب است که این اتفاق افتاده است. بچه‌های رادیو صادقانه شبانه‌روز زحمت می‌کشند بدون آن‌که توقع زیادی داشته باشند. اما علاقه من به رادیو ذاتی است.

با توجه به این‌که دستمزد بازیگران در تلویزیون بیشتر است و شما هم در صحبت‌هایتان به تفاوت‌های دستمزد تهیه‌کنندگان رادیویی و تلویزیونی اشاره کردید، پس چرا فعالیت‌تان را در تلویزیون بیشتر نکردید؟

همه می‌دانند پول در کار تصویر است، اما من صرفا به خاطر این مساله حاضر نشدم در هر کار تصویری حضور داشته باشم. مگر آن‌که بازی در آن کار را دوست داشته باشم و بدانم برایم همراه با جذابیت است.

وقتی در رادیو و دوبله فعالیت می‌کنم و جایگاه و کار خودم را دارم، ترجیح می‌دهم همان جا کار کنم تا این‌که بروم جای دیگران را در کارهای تصویری بگیرم. به همین دلیل هر نقشی را که به من پیشنهاد شود، نمی‌پذیرم و سعی می‌کنم خیلی نقش خاص باشد تا آن را قبول کنم؛ مثل سریال تلویزیونی معمای شاه به کارگردانی محمدرضا ورزی. در این سریال نقش آیت‌الله کاشانی را بازی می‌کنم.

گفتید تمایل ندارید بیش از اندازه در کارهای تصویری بازی کنید، چون دوست ندارید جای همکارانی را که فقط در فیلم و سریال بازی می‌کنند، بگیرید. چطور به این دیدگاه رسیدید؟

بدون تردید زندگی بدون کار کردن نمی‌گذرد. هنرمندان رسمی نیستند و مشکلات بیمه هم دارند. طبیعی است برایشان مشکل است وقتی کاری پیشنهاد می‌شود آن را نپذیرند و از دوست کارگردان و تهیه‌کننده بخواهند بازیگر دیگری را به جای آنها انتخاب کند، اما من بازنشسته رسمی صدا و سیما هستم و حقوقی هم دارم.

باید قبول کرد شرایط زندگی در حال حاضر سخت شده و راحت نمی‌توان زندگی کرد. خوشبختانه من کار خودم را دارم و سعی می‌کنم تا جایی که می‌شود بقیه هم سر کار باشند. با وجود هزینه‌های بالای زندگی، بیکاری خیلی سخت است، بنابراین من تا جایی می‌توانم شرایطی را فراهم کنم تا همکاران دیگر هم بتوانند سر کار بروند و دستمزد بگیرند.

گاهی هم شاهد هستیم تهیه‌کنندگان برای این‌که هزینه‌ها را پایین بیاورد از کسانی به کار دعوت می‌کنند که برای نقش‌های در نظر گرفته‌شده مناسب نیستند.

متاسفانه ما گاهی به خودمان اجازه می‌دهیم هر کاری انجام بدهیم و بعد می‌گوییم مردم متوجه نمی‌شوند. ما نباید این برچسب را به مردم بزنیم. ما فهیم‌ترین و شریف‌ترین مردم را داریم.

بعد از این همه سال فعالیت هنری معتقدم من به هر جایی که رسیده‌ام به خاطر مردم شریف ایران است. آنها خیلی لطف دارند و ما حق نداریم به دلیل پایین آوردن هزینه به مردم توهین کرده و فکر کنیم مردم متوجه کاستی‌های کار نمی‌شوند.

این احترام به مردم را که از آن سخن می‌گویید چگونه در کارتان به نمایش می‌گذارید؟

من عاشق مردم هستم و مردم ما بزرگ هستند. کوچک‌ترین مسائل را خیلی سریع متوجه می‌شوند. نباید به آنها بی‌احترامی کنیم. مردم متوجه جزئی‌ترین ایراد کارهای ما می‌شوند و اگر بخواهیم این گونه فکر کنیم که مخاطب متوجه نیست، مطمئن باشید خیلی سریع مخاطب را از دست می‌دهیم. ممکن است با خودمان بگوییم صدای مردم به گوش کسی نمی‌رسد، اما اطمینان داشته باشید دیگر برنامه ما مخاطب خودش را نخواهد داشت. نباید همه چیز را به خاطر پول فدا کرد.

گرچه دستمزدها در رادیو کم است، اما کسانی که در رادیو هستند، عاشقانه فعالیت می‌کنند و احترام زیادی هم برای مردم قائلند. زمانی که ما کارمان را شروع کردیم جلسه‌ای 15 تا 20 تومان دریافت می‌کردیم که ماهانه حدود 300 تومان می‌شد. بعد از گذشت پنج سال حقوق ما 1250 تومان شد و همه مخارج زندگی‌مان از این حقوق تامین می‌شد. الان هم دستمزد هنرمندان رادیو با تلویزیون قابل مقایسه نیست، اما همه صادقانه در این رسانه فعالیت می‌کنند.

در مرکز هنرهای نمایش رادیو بازیگران شخصیت‌های مختلفی را پشت میکروفن‌های صدا خلق می‌کنند و کارشان هم به مراتب مشکل‌تر از تلویزیون، سینما و تئاتر است. در رادیو فقط هنر حرف اول را می‌زند. این حرفه صنعت نیست. نمی‌خواهم بگویم صداقت در تلویزیون نیست، اما من صداقت را میان بچه‌های رادیو بیشتر می‌بینم. به همین دلیل من عاشق رادیو هستم.

با این‌که 73 سال دارم و بازنشسته شده‌ام، اما به دلیل علاقه‌ای که به کار دارم نه‌تنها فعالیت هنری‌ام را در طول این سال‌ها کنار نگذاشتم، بلکه همچنان در رادیو فعال هستم و تمام عشقم به رادیو خلاصه می‌شود. شاید باور نکنید اما آرزویم این است پشت میکروفن رادیو، زندگی‌ام تمام شود تا بتوانم بهترین خداحافظی را با شنوندگان رادیو داشته باشم.

شما در طول این سال‌ها در کنار بازیگری، کارگردانی هم تجربه کرده‌اید. به کدام یک علاقه بیشتری دارید؟

دغدغه من ابتدا بازیگری است و بعد کارگردانی. من بیش از هر چیز خودم را بازیگر می‌دانم و بازیگری اولویت من است.

در تمام این سال‌ها نقش‌های متفاوتی را بازی کرده‌اید. آیا تا به حال پیش آمده نقشی را دوست داشته باشید بازی کنید اما شرایط آن فراهم نشده باشد؟

من از قدیم تا به حال ایفاگر نقش‌های متعددی بوده‌ام، اما همیشه دوست داشتم بتوانم راوی نهج‌البلاغه باشم و آن را اجرا کنم، اما در هر دوره‌ای بنا به دلیلی این امکان فراهم نشد.

نمی‌دانم چرا این افتخار نصیب من نشد و هنوز نتوانسته‌ام این کار را انجام بدهم. نمی‌دانم آیا در مدت زمانی که قرار است از خدا عمر بگیرم این اتفاق برایم می‌افتد یا نه؟ اما من عاشقانه مولایمان را دوست دارم و امیدوارم روزی این اتفاق بیفتد.

شما در سریال تلویزیونی «معمای شاه» ایفاگر نقش آیت‌الله کاشانی هستید. این نقش چه ویژگی‌هایی داشت که شما را برای بازی ترغیب کرد؟

وقتی فیلمنامه را خواندم. احساس کردم اجرای این شخصیت برایم جالب است و می‌تواند حرف تازه‌ای برای گفتن داشته باشد. از سوی دیگر، عزیزان زیادی از هنرمندان در این سریال تلویزیونی نقش‌آفرینی می‌کنند. خوشبختانه توانستم ارتباط خوبی با این نقش برقرار کنم و تلاشم را کردم کاملا با این شخصیت عجین شوم تا به بهترین شکل آن را اجرا کنم.

در حال حاضر مشغول چه کاری هستید؟

بتازگی نمایش پنج قسمتی از سووشون سیمین دانشور ضبط کرده‌ایم. همچنین مدیر دوبلاژ مستند آخرین بازی به مدت 137 دقیقه بودم که آماده پخش است.

فاطمه عودباشی ‌/ گروه رادیو و تلویزیون