لذت اتومبیلرانی با استارت

این برنامه را که با نام Top Gear از تلویزیون‌های کشورهای مختلف پخش شده‌ است، می‌توان محبوب‌ترین برنامه مرتبط با وسایل نقلیه دانست.

استارت که از سال 1977 تا‌کنون تقربیا هرهفته پخش شده به ‌طور میانگین 350 میلیون بیننده در 170 کشور مختلف دارد.

استارت فارغ از این‌که اطلاعات جذابی درباره تحولات تکنولوژیکی در حوزه خودرو به مخاطب می‌دهد و کارکرد آگاهی بخشی دارد از دو وجه انتقادی و طنز نیز برخورداراست. به این معنی که هم براحتی از طریق سه شخصیتی که به رقابت با هم از طریق خودروهایشان می‌پردازند به نقد عملکرد شرکت‌های سازنده این خودروها و کیفیت تولید آن می‌پردازد که البته گاهی این نقد، صورت کل‌کل به خود گرفته و وجه طنز برنامه را شکل می‌دهد بویژه جرمی کلارکسون یکی از مجری‌های این برنامه که روزنامه‌نگار نیز هست در جذابیت این برنامه نقش زیادی دارد. استارت صرفا مستند علمی و خشک درباره کارکردهای خودرو نیست و قابلیت‌های سرگرم‌کنندگی بالایی دارد ضمن این‌که می‌توان آن را برنامه‌ای در جهت ارتقای شناخت عمومی مخاطبان درباره کارکردهای خودرو و یک برنامه آموزشی هم دانست.

خود جرمی درباره این برنامه می‌گوید: «اساس برنامه ما ماشین‌ها هستند، ولی نه این‌که بخواهیم توضیح بدهیم ماشین یعنی چه؟ بلکه دوست داریم بیان کنیم با یک ماشین چه کارهایی می‌توان انجام داد و بیننده را غافلگیر کنیم؛ مثلا برای برنامه ویژه سال نو، سوار سه ماشین قدیمی بریتانیایی شدیم و به سمت آفریقا رفتیم تا سرچشمه رود نیل را پیدا کنیم. خیلی‌ها به ما می‌گفتند شما دیوانه شده‌اید، ولی این دقیقا همان چیزی بود که می‌خواستیم. قصد داشتیم نشان بدهیم وقتی فکر می‌کنیم ماشینی از کار افتاده است هنوز هم کارایی‌های اعجاب‌انگیزی دارد. ما براحتی به آفریقا رسیدیم. این یکی دیگر از عناصر جذابیت برنامه‌ماست؛ نشان دادن مکان‌های بسیار زیبا و جالبی که مردم به‌طور عادی به آنجا سفر نمی‌کنند.»

سویه طنز استارت خاصیت دوگانه دارد. از یک‌سو خود برنامه و شیوه اجرای مجریان آن با طعم طنز همراه است. از سوی دیگر وجه کمیک برنامه در دوبله ایرانی آن پررنگ‌تر شده است.

به عنوان مثال در یکی از قسمت‌های برنامه نامه‌ای برای یکی از این شخصیت‌ها روی خودرو گذاشته می‌شود که محتوی آن را کلاه قرمزی و پسرخاله نوشته‌اند که به موضوع برنامه مربوط می‌شود یا در جای دیگر یکی از شخصیت‌ها می‌گوید این خبر را باید در بخش خبری بیست و سی پخش کرد!

ظاهرا متولیان دوبله و پخش استارت در ایران قصد داشتند با افزایش چاشنی طنز برنامه آن را از یک برنامه صرفا صنعتی و علمی خارج کرده و به یک برنامه سرگرم‌کننده رسانه‌ای تبدیل کنند. هرچند به نظر می‌رسد برخی تاثیرات ناخواسته این برنامه بر مخاطب ایرانی با آسیب‌هایی همراه شود؛ مثلا یکی از مهم‌ترین عناصری که دراستارت مخاطب را تا سرحد هیجان شدید برمی‌انگیزاند، جنون سرعت و میل به آن است.

نمایش و رقابت خودرو‌های پرسرعت که تا 400 کیلومتر برساعت حرکت می‌کنند، ممکن است به برانگیختن جنون سرعت در برخی مخاطبان جوان منجر شود که با توجه به این‌که ما امکانات جاده‌ای مناسبی برای حرکت در سرعت‌های بالا نداریم و حتی پیست‌های اتومبیل‌سواری ما هم فاقد چنین جاده‌هایی است، تاثیرات این برنامه ممکن است آسیب‌زا شود. هرچند که سازندگان این برنامه به این موضوع بی‌توجه هم نبودند، چرا که پخش این برنامه در هر کشوری ممکن است با چنین تهدیدی همراه باشد مثلا در سری‌های جدید این برنامه استیگ که یک راننده ناشناس است به برنامه اضافه شده که همیشه کلاه ایمنی به سر دارد و وظیفه‌اش آزمایش و بررسی خودروهای مختلف است.

مستند استارت می‌تواند برای دست‌اندرکاران صنعت خودرو‌سازی در کشورمان و کسانی که به طراحی و فناوری خودرو علاقه دارند نیز جذاب باشد و آنها را به ایده‌های جدید و خلاقانه در طراحی اتومبیل برساند. گرچه استارت بیش از همه برای عاشقان اتومبیل و اتومبیل سواری جذاب است، ولی ساختار بصری و اجرایی آن از حیث رسانه‌ای هم به حدی جذاب و سرگرم‌کننده است که یک مخاطب عادی و بی‌علاقه به خودرو را هم راضی می‌کند. اگر شما هم به اتومبیلرانی علاقه‌مندید لذت تماشای این مستند را از دست ندهید.

سیدرضا صائمی / جام‌جم