بیمارستان شوروی، یادگاری از جنگ جهانی دوم

نخستین بنای بیمارستان و باغ نسبتا بزرگ آن در خیابان نادری چهارراه یوسف‌آباد بود، جایی که امروز گودبرداری شده است و آموزشگاه در کنج جنوب شرقی چهارراه، مقابل پاساژ علاءالدین فعلی قرار داشت. ساختمان بیمارستان افت و خیز‌های زیادی داشت؛ اما آثار ساختمان آموزشگاه تا دو سال پیش هم باقی بود.

برای بیماری‌های مفاصل و رماتیسم، یکی از معروف‌ترین معالجات بیمارستان در زمان خود لجن‌درمانی بود، کاری که امروز در بسیاری از مراکز پزشکی ـ درمانی دنیا صورت می‌گیرد. لجن دریاچه ارومیه خمیره کار بود که بیمار باید به دفعات، مدتی را در آن تا زانو یا گردن فرو می‌رفت. از دیگر عمل‌های رایج این بیمارستان، عمل لوزه بود. پزشکی آمریکایی عقیده داشت تا جایی که ممکن است لوزه‌ها باید حفظ شود، در صورتی که پزشکی شوروی بر این عقیده بود که لوزه هیچ فایده‌ای برای بدن ندارد و فقط باعث آنژین می‌شود.

این بیمارستان تا اواخر سال‌های 1330 در همان مکان اولیه فعالیت داشت، اما قبل از دهه 40 شرکت بهداشتی تیدی، بیمارستان و باغ آن را یکجا خرید. به جای بیمارستان آزمایشگاه‌های مواد بهداشتی و دفاتر کار ساخته شد و باغ بیمارستان، بری از درخت، پارکینگ بزرگی شد. سال‌ها شرکت تیدی همان جا به فعالیتش ادامه داد.

بعد از خیابان نادری، بیمارستان شوروی به خیابان آبان جنوبی نقل مکان کرد؛ جایی که امروز به نام بیمارستان 15 خرداد شناخته شده است. این ساختمان به نسبت ساختمان قبلی کوچک‌تر، اما نوسازتر بود و به جای باغ حیاطی داشت که آن هم امروز محل پارک خودرو پزشکان و آمبولانس است. این ساختمان در واقع موقت بود، چون پروژه نسبتا بزرگی در راه بود: ساختن بیمارستانی بزرگ در انتهای خیابان ویلای شمالی، استاد نجات اللهی. پروژه این ساختمان از آن جهت حائزاهمیت بود که بیمارستانی چندین طبقه در دست ساخت بود و در کنار آن ساختمانی مرتفع برای اسکان پزشکانی که قرار بود برای کار در بیمارستان از شوروی بیایند.

اواخر دهه 40 ساختمان خیابان آبان جنوبی تخلیه شد و بیمارستان خیابان ویلای شمالی افتتاح شد. این بیمارستان تا سال 1358 با پزشکان روسی و پرستارانی که یا روس بودند یا روسی بلد بودند، فعال بود. بعد از آن فعالیت بیمارستان شوروی در ایران متوقف شد. نام بیمارستان تغییر کرد، نخست با نام بیمارستان زنان آغاز به کار مجدد کرد؛ اما چون بیمارستانی به همین نام در پیچ شمیران وجود داشت، نام جدید بیمارستان شوروی شد بیمارستان میرزا کوچک خان؛ فعالیت آن نیز مختص به بیماری‌های زنان شد که تا امروز نیز ادامه دارد.

دکتر ایلمیرا دادور / دانشیار دانشگاه تهران