آرایش بی‌اخلاقی با اخلاق

شاید یکی از بی‌رحمانه‌ترین رفتارهایی که ما این سال‌ها با واژه‌ها داشته‌ایم، همین نوع رفتار ما با کلمه مصلحت و چسباندن آن به یکی از بزرگ‌ترین قبح‌های رفتاری یعنی دروغ بوده است.

این است که به نام اخلاق و امر اخلاقی، مجوز بی‌اخلاقی صادر و بر سردر بی‌اخلاقی، شعارهای اخلاقی ظاهر و ایوان بی‌اخلاقی با نقش‌های اخلاقی تزئین می‌شود.

2 ـ آنچه از دروغ گفتن مذموم‌تر است، ریختن قبح دروغگویی است. این چاقو برنده‌تر و خون‌ریزتر از چاقوی اول است. اگر در جامعه‌ای قبح دروغگویی ریخته شود، اخلاق به یک کالای تزئینی و روبنایی تبدیل خواهد شد. در چنین جامعه‌ای اخلاق روی در و دیوار دیده می‌شود، اما در رفتار و کردار آدم‌ها به چشم نمی‌آید.

3 ـ دروغ، صحنه‌گردان بسیاری از آسیب‌های اجتماعی و از جدی‌ترین بداخلاقی‌های پنهان اجتماعی ماست که با تاسف تمام، هنوز چندان جدی‌اش نگرفته‌ایم. به‌عنوان مثال اگر در جامعه‌ای خیانت زوج‌ها به همدیگر افزایش پیدا ‌کند، جز این است که آنها به هم دروغ می‌گویند؟ حتی اگر دروغ‌هایشان برای همدیگر فاش شده باشد. اگر مثلا آمار تصادف‌ رانندگی در جامعه ما بالاست جز این است که رانندگان ما به دروغ گفته‌اند خوابمان نمی‌آید؟ جز این است که ما به دروغ، مهر استاندارد را بر بدنه خودرویی چسبانده‌ایم، در حالی که آن خودرو واجد آن استاندارد نبوده است؟ اگر طلاق زوج‌های جوان در جامعه‌ای بالاست، جز این است که زوج‌ها یا خانواده‌هایشان پیش از ازدواج به همدیگر دروغ گفته‌اند و صادقانه رفتار نکرده‌اند؟

4 ـ در جامعه‌ای که اخلاق، زیربنای رفتارهایش باشد، راستگویی و راست راه بروی و راست رفتار کنی کارت راه می‌افتد، اما در جامعه‌ای که اخلاق، لقلقه لسان می‌شود و امری روبنایی و تزئینی است باید به دروغ متوسل شوی که کار تو راه بیفتد و گره‌ات باز شود. در چنین جامعه‌ای، قوانین نانوشته و شفاهی‌ای وجود دارد که جامعه را به دروغ گفتن تشویق می‌کند، حتی اگر خلاف این قوانین نانوشته بر در و دیوار نوشته شود.

حسن فرامرزی ‌/‌ جام‌جم