گشت‌و‌گذار در سرزمین تزارها

این کشور گرچه در دوران حاکمیت حزب کمونیست جایگاه ویژه‌ای در صنعت گردشگری جهانی نداشت، اما با فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی در اوایل دهه 90 میلادی، روسیه توانست پس از برقراری آرامش و تسلط بر امور کشور با برنامه‌ریزی و البته استفاده بهینه از زیرساخت‌های موجود طبیعی و تاریخی از سال 2000 میلادی کم‌کم جایگاه ویژه‌ای در صادرات نامرئی یعنی همان صنعت گردشگری بین‌المللی برای خود دست و پا کند؛ به این ترتیب که روسیه هم‌اکنون جزو ده کشور ویژه گردشگرپذیر در رده‌بندی جهانی از سوی سازمان جهانی گردشگری شناخته شده و جایگاه نهم را به خود اختصاص داده است.

براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی سازمان جهانی گردشگری در سال 2012 میلادی، روسیه 26 میلیون گردشگر خارجی را پذیرایی کرده و این در حالی است که همین کشور در سال 2011 میلادی تنها 22 میلیون گردشگر را به خود جذب کرده بود. کارشناسان سازمان جهانی گردشگری معتقدند روسیه توانسته با توجه به نیاز و علاقه بازارهای هدفش از موقعیت جغرافیایی و طبیعت بسیار منحصربه‌فرد خود استفاده کند و روند رو به رشدی در صنعت گردشگری را برای صادرات نامرئی این کشور به ارمغان بیاورد.

در همین گزارش آمده صنعت گردشگری روسیه اکنون به‌عنوان یکی از پرسرعت‌ترین صنایع در حال رشد این کشور است و بیشتر از صنعت خودروسازی برای اقتصاد روسیه سودآوری داشته و تعداد افراد شاغل در آن که حدود چهار میلیون نفر برآورد شده‌اند نیز بسیار بالاتر از صنایع خودروسازی روسیه بوده است.

همچنین تحقیقات جدید از سوی انجمن مرکزی گردشگری روسیه نشان داد، صنعت گردشگری روسیه به‌عنوان منبع قابل توجهی از درآمد صادراتی این کشور به اقتصادش رونق بخشیده و سهم آن در تولید ناخالص داخلی بسیار سریع‌تر از دیگر بخش‌های روسیه در حال رشد است و کارشناسان رشد این سهم را برای یک دوره ده ساله به‌طور متوسط 4 درصد در سال پیش‌بینی کرده‌اند.

لازم به یادآوری است، براساس آمارهای موجود در این گزارش، روسیه در سال 2011 میلادی به‌طور کلی 106 میلیارد دلار از صادرات نامرئی خود درآمد کسب کرده که تقریبا معادل 6 درصد از کل تولید ناخالص داخلی این کشور عنوان شده است. این سهم در مقایسه با 8‌/‌4 برای تولید خودرو و 9‌/‌2 در خدمات ارتباطات یا 3‌/‌3 در صنایع شیمیایی واقعا رقم قابل ملاحظه و نشانه‌ای از رشد صنعت گردشگری در این سرزمین پهناور است. جالب است بدانیم صنعت گردشگری روسیه هم‌اکنون حدود پنج میلیون شغل مستقیم و غیرمستقیم را به متقاضیان کار روسیه هدیه داده است.

2013، سال سرنوشت گردشگری روسیه

روسیه با توجه به داشته‌های طبیعی و البته تاریخی خود توانست موقعیت مناسبی در صنعت گردشگری جهان کسب کند و چرخ بخش عمده‌ای از اقتصاد کشورش را از طریق دلارهای گردشگران به حرکت درآورد، اما با توجه به روند رو به رشد بسیار سریع صادرات نامرئی در جهان و رقابت بسیار سنگین کشورهای مختلف در این زمینه برای جذب بیشتر گردشگران از گوشه و کنار جهان، این کشور نیز بیکار ننشسته و با ابتکارعمل‌هایی در سال گذشته میلادی و با استفاده از تمام فرصت‌ها از جمله بیستمین اجلاس وزرای گردشگری، میزبانی المپیک زمستانی و دریافت اجازه میزبانی جام جهانی 2018 میلادی جایگاه صنعت گردشگری روسیه را به‌عقیده بسیاری از کارشناسان در مسیر رشد و شکوفایی جدیدی قرار داد.

بیل گلن، مدیر یکی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری و گردشگری در روسیه، به امریکن‌اکسپرس در این زمینه گفته: با توجه به داده‌های منطقه‌ای از تازه‌ترین پژوهش سازمان جهانی گردشگری WTTC، درمی‌یابیم درآمد حاصل از گردشگری می‌تواند به تولید ناخالص داخلی، ایجاد شغل و رونق اقتصاد خرد کشورها کمک کرده و باعث ایجاد نشاط اقتصادی مناسبی در آن منطقه باشد، بنابراین بجاست با استفاده از تبلیغات و زمینه سازی‌های مناسب و فاصله گرفتن از مدیریت سنتی در گردشگری در جهت توسعه گردشگری گام‌های موثری برداریم.

راز موفقیت روسیه در گردشگری

روسیه در واقع توسعه گردشگری خود را از ابتدای سال 2000 میلادی آغاز کرد و تاکنون رشد بسیار مناسبی را در کارنامه خود باوجود تمام فراز و نشیب‌های سیاسی و اقتصادی ثبت کرده است، اما سوال اصلی اینجاست که چطور روسیه توانسته از میراث سیاه دوران کمونیسم به این نقطه از موفقیت در گردشگری خود برسد؟

در این زمینه سیمون وینسنت ، مدیر روابط بین‌المللی هتل‌های زنجیره‌ای هیلتون در روسیه می‌گوید: این کشور با شناخت دقیق از بازارهای هدف و به اتکای جاذبه‌های طبیعی و تاریخی خود توانسته در یک برنامه‌ریزی ده ساله از ابتدای سال 2000 روند صعودی گردشگری را تجربه کند.

به عقیده وی، تبلیغات گسترده در بازارهای هدف و استفاده از پتانسیل‌های جراید به زبان‌های محلی بازارهای هدف، افتتاح شبکه‌های ماهواره‌ای با موضوع معرفی جاذبه‌های گردشگری روسیه مثل RUSSIA TRAVEL و در نهایت برگزاری یا میزبانی رویدادهای مهم ورزشی، سیاسی و تجاری در این زمینه توانسته موتور محرکه گردشگری روسیه طی سال‌های اخیر باشد. این در حالی است که نمی‌توان به فعالیت گسترده سفارتخانه‌های این کشور در اقصی نقاط جهان در زمینه ایجاد انگیزه سفر بین گردشگران کشور میزبانشان چشم‌پوشی کرد.

جاذبه‌های روسیه

سرزمین تزاری برای بسیاری از گردشگران ایرانی ناشناخته است. به‌طور کلی می‌توان جاذبه‌های گردشگری روسیه را به سه بخش طبیعت‌گردی، گردشگری تاریخی و گردشگری ورزشی تقسیم‌بندی کرد. هرچند دیگر جاذبه‌های گردشگری روسیه مثل گردشگری فرهنگی را نمی‌توان نادیده گرفت، اما این سه بخش موضوع اصلی تبلیغات گسترده روسیه در صنعت گردشگری است.

جاذبه‌هایی که روسیه از هر کدام از آنها بخوبی توانسته استفاده کند و رونق صادرات نامرئی را به ارمغان آورد. اگر از جاذبه‌های طبیعی این کشور بخواهیم بگوییم، می‌توان به چشمه‌های آب گرم، کوه‌های سربه فلک کشیده و جنگل‌های وسیع با رودخانه‌های خروشان بگوییم اما در بخش تاریخی جای تردید نیست که این سرزمین با توجه به قدمت و تاریخ کهن گفتنی‌های بسیاری را دارد. این در حالی است که براساس آمارهای موجود، جاذبه‌های هیجانی مثل سفر به قطب شمال، شکار و قایقرانی در رودخانه‌های خروشان در روسیه نیز مورد توجه گردشگران خارجی بوده است. در حالی که روسیه ۲۵ اثر ثبت شده در فهرست میراث جهانی یونسکو را با تفکیک 15 اثر میراث فرهنگی و ده اثر میراث طبیعی در کارنامه جاذبه‌های گردشگری خود جای داده؛ مهم‌ترین شهر‌های گردشگری روسیه عبارتند از مسکو، ایرکوتسک، قازان، نیژنی نووگورود، سن پترزبورگ، سوچی، ولادی وستوک، ولگاگراد و یکاترینبورگ که برای بسیاری از گردشگران بین‌المللی شناخته شده است. به‌طور کلی دریاچه بایکال، دریاچه استان تور، دریاچه‌های استان لنینگراد، دریاچه‌های جمهوری کارلیا، دریای خزر، اثر تاریخی مادر میهن، کلیسای جامع سنت باسیل، کاخ کرملین مسکو، میدان سرخ مسکو، قطب‌های جمهوری کومی، کوه‌های البروس، مامف کورگن، کاخ موزه هرمیتیج، پارک لاپلند، قصر تابستانی پیترهوف، تئاتر‌های باله و آتشفشان‌های کامچاتکا، آواچینسکی، تیتیلا، اوستری و اوپالا از مهم‌ترین جاذبه‌های گردشگری روسیه به شمار می‌رود.

گردشگری ایران و روسیه

اگرچه دسترسی به دیدنی‌های روسیه برای گردشگران ایرانی به‌دلیل وجود مسیرهای پروازی مناسب بسیار آسان بوده و همواره روابط سیاسی و تجاری بین دو کشور عاملی برای گسترش تبادل گردشگر میان دو فرهنگ شناخته شده، اما هنوز صنعت گردشگری میان ایران و روسیه به جایگاه اصلی خود نرسیده و به نوعی می‌توان گفت تقریبا جاده‌ای یکطرفه از ایران به سمت روسیه کشیده شده است.

این در حالی است که هر ساله بسیاری از کارشناسان اقتصادی و تجاری روسیه به کشورمان برای امور مختلف سفر می‌کنند یا حتی اقامت دارند اما هنوز ایران با جاذبه‌های فراوانش نتوانسته آن‌طور که شایسته است دیدنی‌های ایران را برای گردشگران روس معرفی کند.

در این زمینه اولگا کولیووا گردشگر بیست و هشت ساله روس که دو بار از ایران بازدید کرده است، می‌گوید: طی دو سفر تفریحی به ایران متوجه شدم کشور باستانی ایران گفتنی‌های فراوانی برای گردشگران خارجی بخصوص گردشگران روس، دارد چون به نوعی دو کشور اشتراکات تاریخی فراوانی داشته‌اند، اما نقاط ضعف بسیاری در این زمینه باعث شده جاذبه‌های ایران برای گردشگران روس که امروزه به‌عنوان گروه عمده‌ای از گردشگران بین‌المللی جهان شناخته شده‌اند و بسیاری از کشورها به روسیه به‌عنوان بازار هدفی بسیار مناسب برای جذب گردشگران می‌نگرند؛ ناشناخته باقی بماند.

از دید این گردشگر روس، کمبود منابع اطلاعاتی درباره جاذبه‌های گردشگری ایران به زبان روسی، دسترسی‌نداشتن به شبکه بانکی ویزا و مسترکارت، سختگیری در صدور ویزا برای گردشگران و از همه مهم‌تر کمبود مراکز اقامتی ارزان قیمت در ایران باعث شده روند توسعه تبادل گردشگران بین دو کشور کند باقی بماند.

اولگا کولیووا درباره هزینه سفر به ایران از طریق تورهای گردشگری می‌گوید: همه فکر می‌کنند با افزایش قیمت دلار در ایران این کشور مقصد ارزان قیمتی برای گردشگران خارجی است، اما واقعیت امر این نیست. اگر کمی دقت کنید برای تور هفت روزه ایران گردشگران روس تقریبا باید حدود 3000 دلار بپردازند، این در حالی است که با همین میزان پول می‌توان به ترکیه برای 15 روز سفر کرد و از جاذبه‌های مختلف این کشور لذت برد؛ پس تورهای گردشگری برخلاف تصور برای گردشگران خارجی ارزان نیست.

این گردشگر حرفه‌ای روس می‌گوید اکنون کشورهای ترکیه، تایلند، آلمان، اسپانیا، آمریکا، ژاپن، چین، امارات متحده عربی، کرواسی و لهستان به‌عنوان برترین انتخاب‌های گردشگران روس بوده و سالانه سفرهای متعددی به این مناطق صورت می‌گیرد. اما از سوی دیگر موضوع گردشگران ایرانی در روسیه کاملا متفاوت است؛ آژانس‌های گسترده‌ای از دیدنی‌های روسیه می‌گویند و با تبلیغات رنگارنگ خود همواره به جذب گردشگران اقدام می‌کنند، هرچند تعداد جاذبه‌های مورد استقبال گردشگران ایرانی با توجه به هزینه‌های سنگین برخی از آنها مثل سفر به قطب یا تورهای شکار و قطار مسافرتی مسکو ـ پکن زیاد گسترده نیست و به چند شهر مختلف منتهی می‌شود اما روند صادرات گردشگر از ایران به روسیه همچنان روبه رشد است.

قیمت برخی تورهای گردشگری از ایران به روسیه

عماد عزتی‌/ جام‌جم