تئاتر، ابزاری برای خودباوری افراد کم‌توان ذهنی و جسمی

او این روزها قصد دارد نمایش پرده‌برداری را روی صحنه ببرد. او این روزها اجرای نمایش «پرده‌برداری» کاری از گروه نمایش پاپیون را در خانه نمایش اداره تئاتر آغاز کرده است. با او درباره این نمایش گفت‌وگویی کوتاه انجام دادیم.

هدف اصلی شما از اجرای نمایش با معلولان، افراد کم‌توان ذهنی و جسمی چیست؟

من 12 سال پیش با بچه‌های کم‌توان ذهنی و جسمی آشنا شدم که اجرای نمایش «اینجا فقط آرزو» در کرمانشاه و ایلام حاصل این همکاری بود. این کار زمینه‌ساز همکاری با بچه‌های معلول بود. بعد از چند سال از سال 87 تصمیم گرفتم دوباره کار با این افراد را آغاز کنم که حاصلش اجرای چند اثر نمایشی است.

اعضای گروه شما دقیقا چه کسانی هستند؟

اعضای این گروه شامل افراد نابینا، ناشنوا و کم‌توان ذهنی ـ حرکتی هستند که من در طول سال‌ها که به مراکز مختلف نگهداری از این بچه‌ها سر می‌زدم آنها را پیدا کرده و کسانی را که فکر می‌کردم در زمینه تئاتر استعداد دارند، شناسایی کردم. بیشتر این افراد هیچ تجربه‌ای در زمینه حضور در یک نمایش نداشتند و برخی آنها هم در حد اجرای یک نمایش ساده و غیرحرفه‌ای با تئاتر آشنا بودند. همچنین این روزها نیز با بچه‌های کم‌توان ذهنی مستقر در مرکز «به‌کوش» گرگان نمایش «در انتظار گودو» را تمرین می‌کنم.

بازی کردن با این افراد خیلی سخت نیست؟

شیوه کار با این بچه‌ها بسیار سخت است، چون این افراد معمولا در زندگی‌شان نقشی به عهده ندارند و ایزوله هستند، بنابراین با تئاتر باید آنها را به خود باوری رساند و به آنها آموزش داد همان طور که در صحنه نمایش می‌توانند نقشی را به عهده بگیرند در زندگی اجتماعی‌شان هم می‌توانند این کار را انجام دهند.

برای اجرای «پرده‌برداری» حدود شش ماه تمرین کردیم. بازیگر زن این نمایش شنو قادری است که نیمه چپ مغز و نیمه راست بدنش در زمان تولد به دلیل اصابت بمبی به بیمارستانی در پاوه در زمان جنگ تحمیلی دچار ضایعه شده است.

همچنین مهران قندهاری نیز سندروم داون دارد، بنابراین کار کردن با این بازیگران بسیار سخت بود، اما خوشبختانه از نتیجه کار بسیار راضی هستم. شنو قادری در این نمایش بیش از 30 دقیقه مونولوگ می‌گوید و حتی مخاطبان تا پایان نمایش متوجه نمی‌شوند که او مشکل حرکتی دارد چون با تمرین‌های زیادی که روی صحنه انجام دادیم بدرستی حرکت می‌کند.

دقیقا در چه حوزه‌ای سعی دارید به این بچه‌ها کمک کنید؟

اکنون در دو حوزه به عنوان تئاتر درمانگر فعالیت می‌کنم. اول حوزه مربوط به حل مشکلات این بیماران است. مشکلات جسمی، حرکتی، مهارت‌های زندگی و در کل آموزش زندگی کردن و از پس کارهای خود برآمدن در مواقعی که خانواده به هر دلیلی امکان رسیدگی به آنها را ندارد. به عنوان نمونه به آنها آموزش می‌دهیم که چطور خرید کنند، از مترو، تاکسی و اتوبوس استفاده کنند و به تنهایی به خیابان بروند. شیوه دیگر به بچه هایی مربوط می‌شود که سطحشان بالاتر است و می‌توان از آنها در تئاتر استفاده کرد. با آموزش‌هایی که به این افراد می‌دهیم آنها علاوه بر آموزش تئاتر یاد می‌گیرند چطور زندگی‌شان را مدیریت کنند و بیان درستی داشته باشند.

ظاهرا این روزها قصد دارید نمایش «پرده‌برداری» را روی صحنه ببرید. کمی هم درباره این نمایش توضیح دهید.

نمایش «پرده‌برداری» پیش از این در جشنواره «مهر آیین» که مخصوص معلولان برگزار می‌شود، اجرا شده و جوایزی چون تقدیر ویژه هیات داوران، کارگردانی و بازیگری اول را کسب کرده است. این نمایش همچنین در جشنواره «هایفست» ارمنستان نیز اجرا شد. با این که جشنواره یک فستیوال حرفه‌ای محسوب می‌شد و مختص بچه‌های معلول نبود، اما گروه ما را برای اجرا دعوت کردند.

داستان این نمایش چیست؟

داستان این نمایش درباره همسر مردی نویسنده است که بعد از فوت شوهرش به مراسم پرده‌برداری از مجسمه او دعوت می‌شود. در این مراسم مشخص می‌شود که زن به دلیل رفتارهای نامناسب شوهرش مدتی در تیمارستان بوده و این مرد در زندگی واقعی‌اش کمبودهای زیادی داشته و شخصیتش به شکلی که مردم فکر می‌کنند، نبوده است. این نمایش واگویه‌های این زن از زندگی گذشته‌اش را بازگو می‌کند. این نمایش با هدف تبدیل جامعه معلولان به جامعه‌ای نقش‌پذیر آماده اجرا شده است، چون متن نمایشنامه قابلیت این را داشت تا مهارت‌ها و توانایی‌های یک فرد معلول را به نمایش بگذارد.

تئاترهای دیگری که داشتید چه بوده‌اند؟

با همین گروه نمایش «صندلی‌ها»ی اوژن یونسکو را هم در جشنواره «مهر آیین» به صحنه بردم که موفق به دریافت جوایز زیادی ازجمله بازیگری و کارگردانی اول شد و آن را برای اجرا به جشنواره تئاتر فجر نیز معرفی کردند که متاسفانه جدول اجراها بسته شده بود و این امکان فراهم نشد.

نمایش «صندلی‌ها» به 9 جشنواره مختلف ازجمله جشنواره‌های میندتون آمریکا، لیورپول کانادا، کوفار بلاروس، آرتوکیای روسیه و آبنت هاوزر اتریش دعوت شده است. اکنون با همین گروه که کمی گسترش پیدا کرده و به 11 ـ 12 نفر رسیده، مشغول تمرین دو نمایش «آوازه خوان طاس» نوشته اوژن یونسکو و «پزشک نازنین» نیل سایمون هستیم.

آروین موذن‌زاده / جام‌جم