جذابیت‌های پنهان انیمیشن برای معرفی حیات‌وحش ایران

سری دوم این مجموعه به حیوانات بومی ایران اختصاص دارد. کوشا و دو دوست پرنده‌اش روزهای خوبی را می‌گذرانند. آنها با تحقیق و همفکری، دانش خود را در حوزه طبیعت و حیوانات افزایش می‌دهند و آموخته‌های خود را به خردسالانی که شبکه پویا را تماشا کرده منتقل می‌کنند، ضمن این که کوشا و دوستانش یک دوست دیگر به نام «باش‌ تا باشم» دارند که یک دستگاه دیجیتالی با فناوری بالاست و می‌تواند مثل اینترنت اطلاعات خوبی را در اختیار دوستانش قرار دهد.

فرانک زحلی تحصیلاتش در رشته نقاشی را تا اخذ مدرک کارشناسی ادامه داده و چند سالی است که به ساخت انیمیشن روی آورده و با شبکه پویا همکاری مستمری دارد. او با ساخت انیمیشن‌هایی مانند داستان تاریخ، قصه‌های ریزه میزه، ماجراهای نیکی و نیکان، خرمگس، ماجراهای قورقوری و وزوزو و نقاش و سیمرغ وارد دنیای انیمیشن شد.

سری اول انیمیشن کوشا به کارگردانی فرانک زحلی سال پیش پخش شد که با توجه به استقبال خوبی که از آن شد، سری دوم آن نیز ساخته شد و در حال پخش است. به مناسبت پخش این مجموعه با زحلی به گفت‌وگو نشستیم.

کمی درباره روند اولیه ساخت مجموعه کوشا توضیح دهید.

ماجراهای کوشا مجموعه‌ای 52 قسمتی است که به سفارش مرکز صبا ساخته شده و اکنون در حال ساخت سری چهارم آن هستیم. تولید این مجموعه از پاییز 92 آغاز شده است. سری اول با تکنیک انیمیشن دوبعدی تولید شد، ولی تکنیک ما در ساخت سری‌های بعدی سه‌بعدی است.

شخصیت‌های اصلی این انیمیشن یک پسربچه دوست‌داشتنی به نام کوشاست که با پدربزرگ و دو پرنده که در حقیقت دو طوطی سبز و قرمز هستند، ماجراهای داستان را شکل می‌دهند. پدربزرگ کوشا در این داستان محور اصلی و هدایت‌کننده داستان است و کوشا نیز در نقش یک محقق ظاهر می‌شود.

در سری قبل ارائه اطلاعات درباره موضوعات داستان را یک چمدان به​عهده داشت، ولی در این سری جدید از یک رایانه به نام «باش تا باشم» استفاده کرده‌ایم و با این شخصیت جدید اطلاعات کامل را به کوشا و دو طوطی او می‌دهیم. این موجود با کوشا و دوستانش همراه می‌شود و کودکان را به دنیای حیوانات موجود در طبیعت ایران می‌برد.

یعنی حیوانات بومی ایران سوژه این سری از برنامه کوشاست؟

در این سری ویژگی‌های حیوانات ایرانی را به مخاطب معرفی می‌کنیم. برخی از حیوانات مختص ایران هستند و در جاهای دیگر وجود ندارد، مثل سمندر لرستان، شیر ایرانی یا یوز ایرانی یا حتی در یکی دو قسمت سراغ برخی حیوانات که منقرض شده‌اند مثل گورخر ایرانی هم رفتیم که یکی دو نمونه از این حیوانات در برخی نقاط دنیا نگهداری می‌شوند.

با تحقیق درباره حیوانات بومی ایران و دانش کودکان دنیا درباره حیوانات به این نتیجه رسیدیم که اطلاعات کودکان خارجی درباره حیوانات بومی ایران از کودکان خود ما بیشتر است زیرا برنامه‌هایی را که درباره این حیوانات ساخته شده، زیاد دیده‌اند.

در این کشورها برنامه‌های زیادی برای حفظ حیات این حیوانات تولید و پخش می‌شود. به عنوان نمونه کشور فرانسه تلاش زیادی برای حفظ سمندر لرستان انجام می‌دهد، بنابراین ما نیز عزم خودمان را جزم کردیم تا حیوانات ایرانی را در قالب مجموعه انیمیشنی به کودکان بشناسانیم تا هم رابطه عاطفی و حس بچه‌ها را نسبت به این حیوانات و موجوداتی که در جهان هستی وجود دارند بیشتر کرده و هم این موجودات و راه‌های حفظ آنها را به مخاطبان معرفی کنیم.

ما در سری دوم مجموعه کوشا به این نکته اشاره می‌کنیم که برخی اوقات محبت و وظایف خودمان را نسبت به حیوانات فراموش می‌کنیم و حتی برخی حیوانات را آزار می‌دهند و برخی اوقات حیوان‌آزاری را به بچه‌ها هم منتقل می‌کنند یا گاهی ترس‌های بیجا از حیوانات که به بچه‌ها منتقل می‌شود در حفظ و نگهداری حیوانات تاثیر منفی می‌گذارد. ما در مجموعه کوشا حس ارتباط بچه‌ها با طبیعت را زنده می‌کنیم.

برای ایجاد این ارتباط از چه روش‌هایی استفاده می‌کنید؟

در هر قسمت یک حیوان به عنوان شخصیت جدید به داستان وارد می‌شود و کوشا و طوطی‌ها و پدربزرگ با آن ارتباط برقرار می‌کنند که در این ارتباطات حیوان و خصوصیات آن معرفی می‌شود. ما سعی کردیم درباره حیوانات منقرض شده هم اطلاعاتی به مخاطبان بدهیم. هر حیوانی که در طبیعت وجود دارد یک چرخه زندگی دارد و در جهان هستی جایگاهی دارد.

ما می‌خواهیم جایگاه آنها در جهان هستی را به بچه‌ها گوشزد کنیم و بگوییم که وجود هر حیوانی در طبیعت بی‌دلیل نیست؛ به عنوان نمونه ما در یک برنامه به سوسک‌ها که در فاضلاب‌ها زندگی می‌کنند، می‌پردازیم که باعث تصفیه فاضلاب می‌شوند و اگر نباشند خیلی از فعل و انفعالات لازم در فاضلاب‌ها انجام نمی‌شود؛ پس کار بسیار اشتباه بزرگ‌ترها ترس بی‌دلیل از سوسک‌هاست که با این ترس باعث می‌شویم کودکان خیلی چیزها را متوجه نشوند و علت اصلی به وجود آمدن حیوانات را ندانند.

چرا برای همراهی کوشا، طوطی انتخاب کردید؟

طوطی‌ها به زندگی انسان‌ها وارد شده و حضوری همیشگی داشته و دارند. این پرندگان حیوانات محبوب خانگی به شمار می‌روند که هم بامزه بوده و در بسیاری از موارد سخنگو هم هستند، پس مخاطب با آنها ارتباط بیشتری برقرار می‌کند.

این چهار شخصیت در همه قسمت‌ها هستند؟

کوشا و دو پرنده‌اش و پدربزرگ کوشا تقریبا در تمام قسمت‌های مجموعه حضور دارند ولی در یکی دو قسمت به خاطر حضور برخی شخصیت‌ها، پدربزرگ نیست.

یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت یک مجموعه انیمیشنی، داستان‌های آن است. داستانی که مخاطب کودک را به سمت خود جذب می‌کند. داستان‌های کوشا بر چه اساسی نوشته شده است؟

کار ما براساس یک تحقیق دانشگاهی درباره حیوانات که از سوی خانم زهرا حیدری انجام شده بود، تولید شد. مبنای اصلی این تحقیق معرفی حیوانات بود. موسسه فرهنگی - هنری حور که تهیه‌کنندگی مجموعه کوشا را برعهده دارد این تحقیق را خرید و بعد فیلمنامه‌نویسان موسسه براساس این تحقیق فیلمنامه‌ها را تهیه کردند.

این مجموعه در 52 قسمت تولید شده است؛ یعنی در این مجموعه 52 حیوان را معرفی می‌کنید. این حیوانات بر چه اساسی انتخاب شده‌اند؟

بحث اصلی برای انتخاب این حیوانات این بود که آنها متعلق به جغرافیای ایران باشند. گزینه دیگر برای انتخاب حیوانات این بود که حیوانات ایرانی منقرض شده را هم انتخاب کنیم تا مردم آنها را بیشتر بشناسند که البته این حیوانات خیلی زیاد نیستند و فقط چند قسمت به آنها اختصاص یافت.

بار طنز داستان بر دوش طوطی‌های کوشا یعنی سبزه و قرمزه است. چه اصراری برای وارد کردن طنز به داستان داشتید و آیا یک مجموعه علمی - آموزشی نیاز به طنز دارد؟

مخاطب اصلی ما کودکان هستند و روش آموزش آنها بازی و تفریح است. برای این که کودکان مخاطب برنامه ما بشوند و کوشا را ببینند مجبور به استفاده از طنز و شوخی شدیم. این برنامه برای اوقات فراغت بچه‌هاست. انیمیشن کوشا برای درس و مدرسه نیست که ساختار جدی داشته باشد. ما باید در برنامه چیزی می‌گنجاندیم تا بچه‌ها را جلب کند، پس طنز را به مجموعه کوشا تزریق کردیم تا کودکان حس مفرح بودن را پیدا کنند و برنامه را ببینند و ما در کنار شوخی‌ها به کودکان آموزش هم بدهیم. کودکان مانند بزرگسالان نیستند که وقت بگذارند و حوصله داشته باشند تا یک برنامه جدی آموزشی را تماشا کنند.

فکر می‌کنید این روش آموزشی موثر است؟

طبق نظرسنجی‌های صداوسیما، ساختار این برنامه موثر بوده و کودکان با آن ارتباط برقرار کرده‌اند. این یک روش خوب و تثبیت شده برای آموزش به کودکان است. انیمیشن در زمانی کوتاه، ابزاری قوی برای جذب کودکان دارد که اساس آموزش آنها سرگرمی، بازی و تخیل است و همچنین بزرگسالان با زنده کردن کودک درونشان می‌توانند این برنامه را تماشا کنند ما نیز می‌توانیم به یادشان بیاوریم که همیشه چیزهایی برای آموختن و دانستن هست. این انیمیشن‌ها فرصتی را فراهم می‌کند تا کودک و بزرگسال در کنار هم یک برنامه را تماشا کنند و از آن لذت ببرند.

مجید احمدی / گروه رادیو و تلویزیون