دختر ناصرالدین شاه هم خاطره نوشت

زهرا تاج السلطنه متولد سال 1301 قمری فرزند ناصرالدین شاه و توران السلطنه دختر پسرعموی شاه بوده است.

خاطرات شاهزاده خانم ایرانی، در سال 1306 آماده و از اواخر پاییز آن سال به شکل پاورقی در روزنامه کوشش چاپ شده است که با توجه به حجم کتاب، تألیف و تدوین آن می‌باید از حدود سال‌ 1303 -1304 شروع شده باشد.

از فعالیت‌ها و چگونگی زندگی تاج السلطنه در سال های پس از 1307 اطلاعی در دست نیست اما تأکیدهای مکرر او در کتاب حاضر درباره وجود حجم وسیعی از نوشته‌هایش این امید را زنده نگه می‌دارد که در آینده بتوان بخش‌های دیگری از نوشته‌های او را یافت.

محتوای کلیت کتاب در پیش روی در چهار محور ذیل تمرکز یافته است:

1- ارائه متن کامل سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی

2- شناسایی هویت نویسنده سرگذشت

3- بررسی عللی که سبب شد تاج السلطنه اصرار در پنهان ماندن نامش به هنگام انتشار روزنامه‌ای سرگذشت، داشته باشد.

4- عیار سنجی اظهارات مدعیان مجعول بودن خاطرات تاج السلطنه.

تاج‌السلطنه در این کتاب که روایتی داستانی از زندگی خودش و محیط پیرامونش است، می‌کوشد تصویری از ایران عهد ناصری ارائه کند؛ اما از آنجا که ظاهرا بخش‌هایی از این کتاب، اوایل حکومت پهلوی نوشته یا بازنویسی شده است، در جاهایی از آن، جلوه‌هایی از دوران جدید هم دیده می‌شود. این کتاب علاوه بر اینکه از نظر تاریخی اهمیت دارد، از جنبه دیگری هم بسیار مهم است. تصویری که از عصر مشروطه تاکنون از تاج‌السلطنه به عنوان زنی لاابالی ارائه شده جای خود را به تصویر زنی فاضله و مبادی آداب و اخلاق می‌دهد که به مسائل مهم ایران در دوران گذار به عصر جدید، عمیقا می‌اندیشیده و برنامه‌هایی نیز برای اصلاح امور داشته است.

فهرست مطالب:

مقدمه

بخش نخست: ملاحظاتی پیرامون «سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی» و تاج السلطنه

مقدمات و زمینه‌های انتشار متن سرگذشت و شناخت نویسنده آن

بررسی اشکالات مطرح شده در باره خاطرات تاج السلطنه

بررسی محتوایی متن «سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی»

بخش دوم: متن کامل سرگذشت شاهزاده خانم ایرانی

واژه نامه

نمایه عمومی