دوقلوی افسانه​ای ترکیه در دوران جدید

او بیش از 11 سال نخست‌وزیر ترکیه بود و اکنون برکرسی بالاترین مقام این کشور تکیه می‌زند. اردوغان بارها و در خلال مبارزات انتخاباتی نیز اعلام کرده بود که به هیچ عنوان قصد ندارد مانند عبدالله گل و اسلاف وی تنها یک مقام تشریفاتی باشد.

او وزیر امور خارجه خود را نیز به عنوان جانشین خود در حزب معرفی کرد و داوود اوغلو در نشست فوق‌العاده حزب عدالت و توسعه به عنوان دبیرکل جدید حزب سوگند خورد. پس از مراسم تحلیف اردوغان، مسئولیت تشکیل دولت جدید نیز از سوی رئیس‌جمهور به‌عهده داوود اوغلو گذاشته شد، زیرا وی یکی از نزدیک‌ترین یاران اردوغان محسوب می‌شود و به همین خاطر است که ناظران امور ترکیه عقیده دارند رئیس‌جمهور و نخست‌وزیر جدید ترکیه یک خط سیاسی مشترک را دنبال خواهند کرد؛ البته اپوزیسیون ترکیه همچنان از داوود اوغلو به عنوان عروسک خیمه شب بازی اردوغان یاد می‌کند.

اما نخست‌وزیر جدید بشدت چنین اتهامی را رد می‌کند و تاکید دارد که هرگز «یک کارگزار» محض نخواهد شد. در نشست فوق‌العاده حزب که چهارشنبه هفته گذشته برگزار شد، تردیدی در این مورد باقی نماند که این دو نفر اهداف و اولویت‌های کاملا یکسانی دارند و داوود اوغلو قول داد که همراه با اردوغان، ترکیه نوینی را پایه‌گذاری کند: «دست در دست و شانه به شانه».

اردوغان نیز به هواداران خود قول داد که خط‌مشی حزب عدالت و توسعه تغییر نخواهد کرد: «نام‌ها اهمیتی ندارد. امروز نام‌ها تغییر می‌کند، اما جوهره، ماموریت، روح، اهداف و ایده‌آل‌های ما به همان صورت باقی است.»

اردوغان در گام نخست از اختیارات فعلی رئیس‌جمهور کاملا استفاده خواهد کرد و در این چارچوب می‌تواند وزرا را برای جلسات دولت دعوت کرده و این جلسات را اداره کند و البته در صورت موافقت دولت، اوامر و فرمان‌های خود را مستقیم صادر کند.

اما در درازمدت هدف اردوغان تغییر قانون اساسی به نفع یک سیستم ریاستی است و چه‌بسا انتخابات پارلمانی سال 2015 بتواند این امکان را در اختیار وی قرار دهد. شاید هم با اعلام انتخابات زودهنگام بتواند خیلی زودتر به این هدف دست یابد. به همین دلیل داوود اوغلو وظیفه سنگینی بر دوش خواهد داشت و باید بتواند با حفظ انسجام حزب برای برگزاری رقابت انتخاباتی آینده آماده شود.

مبارزه با دولت موازی

از جمله اهداف و مشغولیت‌های دولت جدید ترکیه «مبارزه علیه ساختارهای موازی» اعلام شده است. از قرار معلوم منظور از ساختارهای موازی همان جنبش گولن به رهبری آن واعظ معروف و مقیم آمریکا یعنی فتح‌الله گولن است که در ماه‌های اخیر دردسرهای زیادی را برای دولت حزب عدالت و توسعه ایجاد کرده است.

اردوغان در آن نشست فوق‌العاده حزب، ماموریت سنگینی برعهده جانشین خود گذاشت و گفت: «من اطمینان دارم داوود اوغلو با قاطعیت و جسارت علیه این دولت موازی مبارزه خواهد کرد.»

به گفته اردوغان یکی از دلایل انتخاب داوود اوغلو پیش بردن همین ماموریت بوده است. حزب عدالت و توسعه و جنبش گولن در جریان جنگ قدرت علیه تشکیلات عظیم لائیک و سکولار ترکیه با یکدیگر متحد بودند، اما امروز اردوغان، گولنی‌ها را متهم می‌کند که تشکیلات و ساختارهایی موازی در دولت ایجاد کرده و قصد سرنگونی او را داشته‌اند.

از سوی دیگر داوود اوغلو اعلام کرد روند صلح با کردها را که اردوغان در زمان نخست‌وزیری خود آغاز کرده بود دنبال خواهد کرد.

دولت قبلی ترکیه تلویحا موافقت کرده بود رهبران نظامی حزب منحله پ.ک.ک می‌توانند در جریان گفت‌وگوهای صلح حضور داشته باشند. زیرا پ.ک.ک در ماه مارس امسال اعلام آتش‌بس کرده و پس از آن بود که روند خروج نیروهای خود از ترکیه به سوی شمال عراق را آغاز کرد. اما این مساله با توجه به توقف روند صلح و مذاکرات ناتمام ماند و متوقف شد.

داوود اوغلو در یکی از آخرین سخنرانی‌های خود تاکید کرد روند پیوستن به اتحادیه اروپا را «با عزمی جزم» پیگیری می‌کند. مذاکرات برای پیوستن احتمالی ترکیه در سال 2005 آغاز و البته از چند سال پیش متوقف شده است.

در آخرین مورد اتحادیه اروپا اعلام کرد که از اقدامات دولت ترکیه علیه قوه قضاییه و نیروهای پلیس این کشور بشدت ناراضی است و این مساله می‌تواند تاثیری منفی بر عضویت ترکیه در اتحادیه اروپا داشته باشد. طی سال 2014 صدها پلیس و دادستان ترکیه که دست‌اندرکار پرونده‌های فساد محافل نزدیک به دولت این کشور بودند به صورت اجباری به نقاط دیگر منتقل یا اخراج شدند.

اردوغان از چند سال پیش بارها در مورد «چشم‌انداز 2023» گفته است در نظر دارد ترکیه در آن سال که مصادف با یکصدمین سالروز تاسیس جمهوری در این کشور است به یکی از ده اقتصاد برتر دنیا بدل شده باشد و برای رسیدن به این هدف از سال‌ها پیش سرمایه‌گذاری‌های زیادی صورت گرفته است. دولت اردوغان برای رسیدن به اهداف بسیار بلندپروازانه، شمار زیادی طرح‌های زیرساختی و عظیم را کلید زد که البته غالب آنها در متروپل میلیونی استانبول اجرا خواهد شد. اما این طرح‌ها بسیار جنجال‌برانگیز بود.

طرح‌های بلندپروازانه

یکی دیگر از طرح‌های بلندپروازانه اردوغان، ساخت یکی از بزرگ‌ترین فرودگاه‌های جهان در شمال استانبول است که ظرفیت پذیرش و خدمات‌رسانی به 150 میلیون مسافر در سال را داشته باشد. برای آگاهی از عظمت این طرح باید گفت یکی از بزرگ‌ترین فرودگاه‌های فعلی جهان یعنی فرودگاه فرانکفورت سالانه ظرفیت پذیرش 58 میلیون مسافر را دارد.

فرودگاه استانبول بر پایه گزارش رسانه‌ها در پایان سال 2018 به بهره‌برداری خواهد رسید. اما آغاز این طرح با اعتراض‌های شدید فعالان حقوق بشری و زیست‌محیطی ترکیه همراه بود که البته نتیجه‌ای نداشت. در این اواخر شایع شده که قرار است این فرودگاه جدید به نام اردوغان نامگذاری شود.

یک طرح جنجال‌برانگیز دیگر اردوغان سومین پل «بسفر» است. کارهای مقدماتی این طرح از یک سال پیش آغاز و در سال آینده افتتاح خواهد شد. اجرای این طرح البته مستلزم طرح‌هایی بلندپروازانه است از جمله ستون‌هایی به ارتفاع 322 متر که در نوع خود بلندترین ستون‌های جهان خواهد بود و دو خط آهن و هشت خط اتومبیل که روی این پل به طول 1408 متر قرار خواهد گرفت. فعالان محیط‌زیست هشدار داده‌اند ساخت این پل ذخایر آب آشامیدنی استانبول را با خطر جدی روبه‌رو می‌کند.

افزون بر آن برای کاهش بار ترافیک استانبول در سال گذشته و همزمان با نودمین سالگرد تاسیس جمهوری ترکیه، تونل متروی مرمره در زیر آب‌های بسفر افتتاح شد.

اما جنجال‌برانگیزترین طرح دولت ترکیه همان مسیر جایگزین کشتیرانی است که به موازات «بسفر» کشیده می‌شود. این آبراهه در واقع نوعی بسفر مصنوعی به شمار می‌آید که از آن با نام «کانال استانبول» یاد می‌شود.

این کانال که 145 متر پهنا و 25 متر عمق و 45 کیلومتر طول دارد طبق برنامه موجود در سال 2023 به بهره‌برداری خواهد رسید.

شخص اردوغان البته از این طرح به عنوان «طرح احمقانه» یاد می‌کند و به گزارش رسانه‌ها اکنون مقامات ذی‌صلاح در حال مطالعه بیشتر روی این طرح هستند. مخالفان این طرح بر این عقیده‌اند کانال استانبول تاثیرات بالقوه منفی بر محیط‌زیست خواهد داشت و افزون بر آن هزینه اجرای چنین طرحی بسیار عظیم و کمرشکن خواهد بود.

زود دویچه تسایتونگ / مترجم: محمدعلی فیروزآبادی