داستان یک پلاک و چند پلان

و این بجز موارد دیگری همچون ساخت تندیس‌ها و تهیه برنامه‌های مناسبتی دیگر است که باعث می‌شود نسل جوان تلاش و فعالیت گذشتگانشان را از یاد نبرند و پرچم‌های پدرانشان را برافراشته نگه دارند.

جمله آن نویسنده البته قابلیت تسری بسیار بیشتری دارد و می‌توان از جمله تمثیلی او بهره‌های دیگری هم برد. جنگ‌ها خانمان‌براندازتر از آن هستند که به تاوانی چون خونریزی بسنده کنند. داغ یک ملت را چگونه می‌توان جبران کرد و اساسا پایان ظاهری یک جنگ و حتی یک صلح قطعی می‌تواند التیامی بر زخم‌های روحی مادران داغدار باشد؟

جنگ تحمیلی و دوران دفاع مقدس ما اما به دلیل باورها و اعتقاداتی که ریشه در دین و معنویت داشت، حکایتی بس متفاوت و جداگانه از دیگر نبردهای تاریخ جهان دارد. از این رو تا تاریخ است جنگ و مقاومت ما تمام نمی‌شود و هیچ آتش‌بس و تفاهمی نمی‌تواند به معنای چشم بستن بر سال‌ها رشادت و جانفشانی باشد. از همین رو نگاه الفت آن مادر چشم انتظار فیلم «شیار 143» می‌تواند تا پایان تاریخ جهان به آستانه در دوخته شود، حتی اگر به نظر پیکر یونس شهیدش را هم در آغوش گرفته باشد.

دفاع مقدس و دوران جنگ تحمیلی ظرفیت‌های قصه‌پردازی و روایتی بسیاری دارد که باوجود کارهای فراوان حتی هنوز هم حق مطلب ادا نشده و می‌توان سال‌های سال از آن گفت و حکایت همچنان باقی باشد.

اما همین دیدگاه و این‌که هرکس در این مملکت به حق یا ناحق سهمی از جنگ و مقاومت برای خودش متصور بوده، باعث شده جملگی یا دست کم بیشتر افراد و نهادها و ارگان‌ها برای نمایش تلاش‌ها و ایثارگری رزمندگان به​صورت همزمان و موازی و یا با تقدم و تاخر آستین بالا بزنند و خود را در این زمینه دغدغه‌مند معرفی کنند. نفس حرکت و نیت البته مثبت و خیرخواهانه است، ولی فعالیت متداخل برخی از نهادها و تشکل‌ها باعث شده نتیجه کار آن طور که شایسته مقاومت و عرصه دفاع مقدس است، نشود و مردم در نهایت شاهد فیلم‌هایی جذاب و در عین حال به لحاظ مضمونی ارزشمند نباشند.

سینمای جنگ و دفاع مقدس گرچه طی سال‌ها با ساخت آثار متعدد و تولید کمی بالا توانست فضای جدیدی در سینمای کشور ایجاد کند و زیرژانری را به​صورت انحصاری به وجود بیاورد که نمونه اش در هیچ جای دنیا وجود ندارد، اما از نظر کیفیت دوره طلایی و درخشانش منحصر به مقطع زمانی خاصی بود و تا امروز امتداد پیدا نکرد. با این‌که هرازگاهی شاهد جرقه‌هایی دراین ارتباط هستیم و «روزهای زندگی»، «شیار 143»، «چ» و «ملکه»‌ای ساخته می‌شود که واجد استانداردی درخور هستند، اما این وضعیت ثبات و ماندگاری ندارد.

معلوم نیست خروجی این همه انجمن و تشکل مرتبط یا بهتر بگوییم مدعی پرداختن به این موضوع واقعا چه کار می‌کنند که اگر فعالیتشان ثمربخش بود، حتما باید خروجی مناسب آن را روی پرده سینماها می‌دیدیم. البته ناگفته نماند اندک جرقه‌های فعلی هم از فعالیت جسته و گریخته و پراکنده همین نهادهای موجود زده می‌شود و از این رو جای قدردانی هم دارد، اما می‌توان با هم‌افزایی و همگرایی همه فعالیت‌های مرتبط با تولید و اکران فیلم‌های دفاع مقدسی را در ساختاری منسجم و یکپارچه متمرکز کرد تا بتوان با دستیابی به برآیندی درست و آسیب شناسی، نسخه موثری برای ادامه راه تجویز کرد.

انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس شاید مهم‌ترین و معتبرترین نهاد مرتبط با عرصه سینمای دفاع مقدس باشد. هسته اولیه این انجمن در شهریور 70 شکل گرفت و جلسات متعددی برای بررسی تاسیس چنین انجمنی برگزار شد.

ناصر شفق، هدایت لطفیان، محمدباقر ذوالقدر، حسن خامنه‌ای و حجت‌الاسلام سعادتی اعضای اصلی این جلسات بودند. پس از برگزاری 27 جلسه پیاپی، در نهایت در اردیبهشت 72 انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در محل بنیاد شهید تاسیس شد.

انجمن سینمای انقلاب و دفاع مقدس در زمینه تولید فیلم کوتاه، مستند، داستانی و سینمایی فعالیت می‌کند و درکنار آن در زمینه تربیت فیلمساز و کشف استعدادها و حمایت و مشارکت در تولید آثار هم حضور پررنگی دارد. بجز اینها این انجمن به هرحال نقش نظارتی هم در زمینه فیلم‌های تولیدی با موضوع دفاع مقدس دارد.

دلتنگی‌های عاشقانه، خاکستر و برف، صبحانه‌ای با طعم مرگ، جوخه، حنانه و نامه‌ای به مادرم بخشی از آثار تولیدی این انجمن در سال‌های اخیر است که با موضوع انقلاب اسلامی و دفاع مقدس ساخته شده‌اند.

شهرک سینمایی دفاع مقدس با وسعت بالغ بر 600 هکتار که در آزادراه تهران – قم قرار دارد، مهم‌ترین لوکیشن سینمایی کشور در حوزه تولید فیلم‌های دفاع مقدسی است که تا به حال در فیلم و سریال‌های بسیاری مورداستفاده واقع شده است. قرارگاه، بیمارستان صحرایی، زندان، نیزار و شلمچه برخی از فضاهای بازسازی شده این شهرک است.

سازمان سینمایی و هنرهای نمایشی دفاع مقدس هم ارگان تازه تاسیسی است که در تابستان سال قبل در مراسمی رسمی که با حضور سرلشکر فیروزآبادی، رئیس ستاد نیروهای مسلح، دکتر سیدمحمد حسینی وزیر وقت فرهنگ و ارشاد اسلامی، سردار بهمن کارگر رئیس بنیاد حفظ آثار و ارزش‌های دفاع مقدس و جمعی از مسئولان لشکری و کشوری و هنرمندان این عرصه در سالن کوثر ستادکل نیروهای مسلح برگزار شد، به طور رسمی فعالیت خود را آغاز کرد.

حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی هم از جمله ارگان‌هایی است که به واسطه تولید آثار ارزشی و متعهدانه توجه و نگاه ویژه‌ای به ساخت فیلم‌هایی با موضوع انقلاب و دفاع مقدس دارد. فیلم «مهمان داریم» ساخته محمدمهدی عسگرپور که در بخش رقابتی سیزدهمین جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت حضور دارد، یکی از تازه ترین فعالیت‌های حوزه هنری دراین زمینه است. این فیلم با بازی پرویز پرستویی، آهو خردمند، بهروز شعیبی و سهیلا گلستانی ادای دین به مردان و زنانی است که برای این مملکت ایثار و فداکاری کرده‌اند.

تولید سری فیلم‌های «نام ها» از سوی رضا میرکریمی که با شیوه کمیک موشن ساخته شده و می‌شود، یکی دیگر از اقدامات حوزه هنری درباره دفاع مقدس است. این مجموعه در فضایی جدید و متفاوت از برخی سرداران شهید دفاع مقدس سخن می‌گوید.

بنیاد شهید و امور ایثارگران که مسئولیت رسیدگی به امور خانواده‌های معظم شهدا و ایثارگران را به عهده دارد، علاوه بر فعالیت‌های همیشگی و منظم در این ارتباط درخصوص فعالیت‌های فرهنگی مرتبط نیز به انجام وظیفه می‌پردازد. ساخت فیلم تحسین شده «روز سوم» به کارگردانی محمدحسین لطیفی که توسط این بنیاد تولید شد، یکی از برجسته ترین اقدامات این نهاد دولتی دراین زمینه است.

جدا از این، نشست‌های مشترک فرهنگی و تعاملی این ارگان با نیروهای مسلح همچون ارتش و سپاه و سازمان صدا و سیما هرازگاهی به تولید فیلم‌ها و سریال‌هایی چون شوق پرواز، سیمرغ و مرواریدهای خلیج‌فارس منجر شده است.

سازمان صدا و سیما و رسانه ملی به عنوان قدرتمندترین و فراگیرترین رسانه کشور همواره نسبت به تولید آثاری درخصوص ارزش‌های دفاع مقدس و دوران انقلاب اسلامی توجه و اهتمامی ویژه داشته و این مساله را با ساخت فیلم‌ها و سریال‌هایی فاخر و ماندگار بارها به اثبات رسانده است. خاک سرخ ساخته ابراهیم حاتمی کیا، رقص پرواز به کارگردانی احمد مرادپور، شوق پرواز ساخته یدالله صمدی و نابرده رنج به کارگردانی علیرضا بذرافشان فقط چند نمونه از گستره فعالیت چشمگیر تلویزیون در این زمینه است.

ضمن این‌که اشاره به تلویزیون و رسانه ملی دراین مطلب فقط به دلیل نقش پررنگ آن در بازتاب رویدادهای هشت سال دفاع مقدس است، اگرنه اساسا باید بحث صدا و سیما را در این موضوع در فضای جداگانه‌ای بررسی کرد و نمی‌توان فعالیت آن را در کنار نهادهای فعال دیگر در این ارتباط سنجید و به عنوان موازی‌کاری از آن سخن گفت.

جشنواره بین‌المللی فیلم مقاومت که این روزها شاهد برگزاری سیزدهمین دوره آن هستیم، مهم‌ترین و معتبرترین رویداد فرهنگی و سینمایی مرتبط با آثار سینمایی دفاع مقدسی است. این جشنواره که تا دوره یازدهم با عنوان جشنواره فیلم دفاع مقدس شناخته می‌شد و پس از آن با رویکردی منطقه‌ای و جهانی تر به جشنواره فیلم مقاومت تغییر نام داد، بهترین محل برای نمایش و رقابت فیلم‌هایی با موضوعاتی چون دفاع مقدس، انقلاب اسلامی، مقاومت و بیداری اسلامی است که می‌تواند انگیزه زیادی در فیلمسازان متعهد و با دغدغه‌ ایجاد کند و جدا از آن تاثیرات مثبتی هم بر روند تولید پررونق این آثار بگذارد.

فیلمسازان برجسته و شناخته شده‌ای در طول دوره‌های مختلف برگزاری این رویداد به آن توجه و علاقه نشان داده اند و با ساخت آثاری بعضا درخور، برنده جوایزی نیز شده‌اند. فیلم‌های هور در آتش ساخته عزیزالله حمیدنژاد، سجاده آتش ساخته احمد مرادپور، بوی پیراهن یوسف و آژانس شیشه‌ای ساخته ابراهیم حاتمی کیا، سجده برآب ساخته حمید خیرالدین، لیلی با من است ساخته کمال تبریزی، شب واقعه ساخته شهرام اسدی، روزهای زندگی ساخته پرویز شیخ‌طادی و ملکه ساخته محمدعلی باشه‌آهنگر از جمله فیلم‌های شاخصی است که در بخش‌ها و دوره‌های مختلف این جشنواره موردتوجه قرار گرفت.

جشنواره مردمی فیلم عمار هم که امسال چهارمین دوره خود را پشت سرگذاشت، در کنار پرداختن به موضوعاتی چون بیداری اسلامی، اقتصاد مقاومتی، جنگ نرم، نقد درون گفتمانی و فتنه سال 88، توجه ویژه‌ای هم به حوزه انقلاب اسلامی و دفاع مقدس دارد و در بخش‌های رقابتی و غیررقابتی به نمایش فیلم‌های مستند و داستانی در این زمینه می‌پردازد.

آثاری چون «آخرین روزهای زمستان»، «فتح بستان»، «گل پا»، «مستند حاج بخشی» و «راهیان بهشت» چند نمونه از کارهایی با موضوع دفاع مقدس است که در جشنواره اخیر فیلم عمار برای علاقه‌مندان به نمایش درآمد.

جشنواره فیلم کوتاه بسیج هم که سومین دوره آن فروردین امسال با داوری چهره‌هایی چون محمود پاک نیت، محمدعلی باشه‌آهنگر، حمید بهمنی و جمال شورجه برگزار شد، از جمله رویدادهایی است که موضوعاتش ارتباط مستقیمی با حوزه انقلاب و دفاع مقدس دارد.

این جشنواره که متولی برگزاری آن سازمان بسیج هنرمندان است، به فیلمسازان بسیجی اختصاص دارد که آثار تولیدی خود را در پنج بخش داستانی، انیمیشن، مستند، نماآهنگ و فیلمنامه ارائه می‌کنند.

جایزه شهید آوینی نیز که مختص فیلم‌های مستند حوزه مقاومت، انقلاب اسلامی و دفاع مقدس است، به عنوان یکی از بخش‌های ویژه جشنواره بین‌المللی فیلم سینماحقیقت به معرفی آثار برگزیده در این خصوص می‌پردازد.

مرکز گسترش سینمای مستند و تجربی به عنوان متولی برگزاری جشنواره فیلم‌های مستند (سینما حقیقت) در مقاطع مختلف نشان داده که به مستندهای حوزه مقاومت، دفاع مقدس و انقلاب اسلامی که منبعث از تفکرات و نظرات شهید آوینی است، توجه خاصی دارد. بجز این جشنواره، جشنواره‌هایی مثل فیلم کوتاه تهران، جشنواره بین‌المللی پویانمایی تهران و جشنواره فیلم رشد هم در دوره‌های مختلف از آثار دفاع مقدسی و نگاه ویژه به آن برخوردار بوده‌است.