اعتراض صیادان بندر انزلی به قرارداد لیازانوف

این ماهی فلس‌دار بود ولی دو دندان بزرگ داشت از این رو گیلانیها آن را حرام می‌دانستند صیادان ناچار بودند ماهی سوف ”سوراک“ را با قیمت نازل هفت تومان در برابر هزار ماهی به شرکت لیانازوف تحویل دهند.

در جریده حبل المتین چاپ کلکته نمره بیست و شش مورخ دوشنبه 15 محرم 1316 هجری قمری و 6 جون 1989 میلادی آمده است:
"شیلاتی را که لیازانوف از دولت ایران اجاره دارد وصید ماهی می کند معلوم است، ولی (هستند) صیادهای فقیر که جداگانه از خود دام می گذارند و صید ماهی می کنند و به مصرف فروش میرسانند ؛ لکن یک جور ماهی است که او را سوف می گویند و آنکه لیازانوف به زور و جبر آن سوف را از آن صیادهای فقیر و بیچاره هر هزار قطعه را پانزده قران خریده پول میدهد و اگر کسی آن ماهی سوف را در یکجایی به قدر خوراک خود نمک کند و شور نماید و برای خود احتیاطا بخواهد نگاه داردو اجزای واتکه مذکور خبردار شوند فورا آن ماهی را ضبط کرده تماما مال خود می کنند احیانا شخصی اگر در میان چلیک ماهیهای دیگر پنج قطعه از آن سوف را بخواهد از انزلی به مازندران یا بادکوبه بفرستد وقتی که اجزا خبردار شوند با سرعت هر چه تمامتر بر می آیند اسبابی فراهم می آورند آن بیچاره باید کلی خسارت به باو وارد شود و حال آنکه لیازانوف هیچ حق ندارد زیرا که صیاد از دریا گرفته و باو فروخته است اگر از دستگاه صیادی خود لیازانوف بوده باشد بلی می تواند مانع شود ولی صیاد بالا دخلی به دستگاه او نداردبا وجود این می گوید من باید بخرم و به قیمت نازل و کسی هم نیست که رسیدگی کند..."

لیازانوف با پشتیبانی مامورین سیاسی روسیه روز بروز فشار خود را بر صیادان انزلی بیشتر می کرد تا اینکه صیادان انزلی در ۳۰ آبان ۱۲۸۵/ ۲۱ نوامبر ۱۹۰۶ / ۴ شوال ۱۳۲۴ برای اعتراض به امتیازنامهٔ لیانازوف در تلگرافخانه تحصن کردند.
صیادان انزلی تلگرافی به آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی اعلام کردند‌: ” اعیان انزلی به ما سخت گرفته‌اند که ماهی سوف را به لیانازوف بدهیم، اما تاکنون این کار را انجام نداده‌ایم.“
و گفتند هرچه ماهی صید کردیم بایستی مال خودمان باشد و منتظر اقدام مجلس هستیم.

نمایندگان مجلس از دولت خواستند به شکایت صیادان انزلی رسیدگی کنند. پس از مدتی دولت پاسخ داد که ” قرارنامه لیانازوف از قرار هزاری پنج تومان بسته شده دو سال قبل به اقدامات اولیاء دولت علیه محض مراعات صیادان انزلی هزاری دو تومان علاوه بر پنج تومان شده فعلاً مخالفت با قرارنامه غیرممکن است.“ تعدادی از نمایندگان مجلس به پاسخ دولت اعتراض کردند.

آیت‌الله سیدمحمد طباطبایی اعلام کرد : ” نمی‌شود ماهیگیران را اجبار به فروش ماهی کرد. “ دولت مدعی بود که اگر قرارداد را لغو کند ناگزیر است پنجاه هزار تومان غرامت بدهد.

سیدمحمد پاسخ داد : ” اشخاصی را می‌شناسد که حاضرند جای لیانازوف را بگیرند و آن پنجاه هزار تومان غرامت را تقبل کنند. “

در تاریخ 30 نوامبر میان صیادان انزلی و نمایندگان حکومت درگیری می شود که منجربه کشته شدن یک صیاد می شود .
در یک دسامبر 1906 وزیر اکرم (حاکم گیلان) برای آرام کردن مردم انزلی رفته مردم آنجا آشکارا به وی فحش میدهند.
15 دسامبر فرستادگان بدون اینکه بتوانند آرامشی در میان صیادان بوجود آورند از انزلی باز می گردند.
31 دسامبر اهالی انزلی و رشت در باب امتیاز لیزانوف در باب صید ماهی و خرید ماهی سوف به اعتراض برخاسته تصمیم به تحریم کالاهای روسی میگیرند

با تمام این اقدامات و اقداماتی که در سالهای بعد توسط مردم صورت می گیرد، صیادان انزلی موفق نشدند تأثیری بر امتیاز لیانازوف بگذارند. این امتیاز تا سالها بعد در انحصار خانواده لیانازوف باقی ماند و دولت تزاری روسیه نیز با تمام قوا از آن حمایت می‌کند، زیرا با این امتیاز تقریباً انحصار خاویار دنیا در اختیار لیانازوف بود.
بعد از سرنگونی تزار، حکومت شوروی به جانشینی مارتین لیانازوف نواده استپان لیانازوف مدعی امتیاز شیلات بحر خزر می شود.
این امتیاز که از خرداد ۱۲۵۵ ش/ ژوئن ۱۸۷۶م/ جمادی‌الاول ۱۲۹۳ق منعقد شد تا ۱۱ بهمن ۱۳۳۱ش/ ۳۱ ژانویه ۱۹۵۳م / ۲۶ جمادی‌الاول ۱۳۷۳ق به اشکال مختلف دامنگیر ایران بود.

منبع: موسسه مطالعات تاریخ معاصر ایران ـ آزیتا لقایی