صدای پای سرما؛ قاتل خاموش را بیدار کرد

آمار گازگرفتگی در شش ماهه نخست امسال کاهش داشته، اما با شروع فصل سرما، اخباری درخصوص مرگ خاموش منتشر شده که زنگ خطر را به صدا درآورده است. در آخرین حادثه، روشن کردن گازپیک نیکی برای گرما در یک چادر مسافرتی، دو راننده را به کام مرگ برد.

یک اشتباه، 4 قربانی

از ظهر هوا سرد شده بود. پدر وقتی شب به خانه آمد، کتش را درآورد و مستقیم به انباری رفت تا بخاری را بیاورد.

بچه‌ها وقتی بخاری را در آغوش پدر دیدند، خوشحال به استقبالش رفتند. دیگر مجبور نبودند با پتو و لباس‌های بافتنی خود را گرم نگه دارند. پدر بخاری را نصب و شعله‌اش را زیاد کرد تا خانه زود گرم شود. بچه‌ها دفتر و کتاب را جلوی بخاری باز کردند و مشغول درس خواندن شدند.

پدر و مادر هم مشغول تماشای تلویزیون بودند. مرد احساس سردرد داشت به همین دلیل یک قرص مسکن خورد. همزمان با گرم شدن خانه، چشم‌های اعضای خانواده هم سنگین تر می‌شد. صبح کفش‌ها مقابل در بود، اما کسی پاسخگوی زنگ تلفن و خانه نبود.

همه نگران به خانه آنها آمدند. تلویزیون روشن بود، اما کسی در را باز نمی‌کرد. امیر محمد و امیرمهدی هم آن روز به مدرسه نرفته بودند.

با تماس بستگان، آتش‌نشانان خود را به آنجا رساندند. در که باز شد، چشمان نگران صحنه‌ای دلخراش را دیدند. اجساد چهار عضو خانواده روی زمین بود. پدر سعی کرده بود خود را به تلفن برساند، اما نتوانسته بود. امدادگران اورژانس مرگ هر چهار نفر را بر اثر مسمومیت با گاز منواکسیدکربن تائید کردند. کارشناسان آتش‌نشانی برای شناسایی منشاء انتشار گاز منواکسیدکربن به بررسی خانه پرداختند. هیچ مورد مشکوکی جز بستن تمام منافذ در خانه دیده نشد. کارشناسان به پشت‌بام رفتند. روی لوله بخاری وسایلی قرار داشت که راه خروج دود را مسدود کرده بود. همین اشتباه کافی بود تا چهار عضو این خانواده قربانی قاتل خاموش شوند.

مرگ روزانه 3.5 نفر بر اثر گازگرفتگی در فصل سرما

پنج ماهه نخست امسال، آمار تلفات مسمومیت با گاز منواکسیدکربن در مقایسه با مدت مشابه سال گذشته 14.5درصد کاهش داشت. در این مدت 148 نفر بر اثر گازگرفتگی فوت شده‌اند که از این تعداد 112 نفر مرد و 36 نفر زن بودند. طی این مدت استان‌های تهران با 36،‌ اصفهان با 15 و البرز با 12 فوتی، بیشترین آمار تلفات گازگرفتگی را داشتند در حالی که این آمار در دیگر استان‌ها کمتر از هشت نفر و در برخی استان‌ها صفر بود. با توجه به استفاده از وسایل گرمایشی در نیمه دوم هر سال، آمار تلفات مسمومیت با گاز منواکسیدکربن در این مدت با رشد قابل توجهی همراه است به نحوی که سال گذشته از کل تلفات مسمومیت با گاز که 828 نفر بوده 645 نفر در نیمه دوم سال ثبت شده و تنها 183 نفر مربوط به نیمه اول سال است.

براساس این گزارش، سال گذشته از کل تلفات مسمومیت با گاز 588 نفر مرد و 240 نفر زن بودند که در مقایسه با سال قبل از آن رشد 18.8 درصدی داشته است. در نیمه دوم سال گذشته هر ماه در مقایسه با مدت مشابه آن در سال 91 با رشد آمار گازگرفتگی مواجه بودیم.

در این مدت بیشترین قربانیان مسمومیت با گاز به ترتیب با 154 و 153 فوتی در ماه‌های دی و بهمن گزارش شده است.بر اساس آمار پزشکی قانونی، در ده سال گذشته (1392 ـ 1383) 8447 نفر از هموطنان به علت مرگ‌های ناشی از مسمومیت با گاز منواکسیدکربن جان خود را از دست داده‌اند.

در همین بازه زمانی (10 سال گذشته) سال 86 با 1024 نفر، بیشترین تعداد مرگ‌های ناشی از گازگرفتگی را داشته است. براساس آمارهای موجود، شمار تلفات ناشی از مسمومیت با گاز منواکسیدکربن اغلب در فصل زمستان به دلیل استفاده از وسایل گرمایشی بیشتر از دیگر ایام سال است؛ بنابراین سازمان پزشکی قانونی با تأکید بر رعایت اصول ایمنی در نصب وسایل گازسوز به هموطنان توصیه می‌کند: در فصل پاییز و زمستان و با سرد شدن هوا، شهروندان به نصب وسایل گرم‌کننده اقدام می‌کنند که بیشتر مصرف آنها گاز شهری است. رعایت نشدن اصول ایمنی باعث مسمومیت با گاز منواکسیدکربن می‌شود، بنابراین هموطنان در استفاده از این وسایل نهایت دقت را داشته باشند. به هموطنان توصیه می‌شود با استفاده بهینه از وسایل گرمازا،‌ به توصیه‌های ایمنی درباره سالم بودن و استفاده صحیح از وسایل گرمایشی و مسیر خروجی گاز منواکسیدکربن از دودکش این وسایل توجه کنند.

محمد غمخوار

125

دودکش را جدی بگیرید

به گفته مهندس قدیری، معاون پیشگیری سازمان آتش‌نشانی تهران، 70 درصد حوادث گازگرفتگی مربوط به نصب نادرست دودکش و لوله‌های بخاری است. در کشورهای دیگر آتش‌نشانان می‌توانند برای بررسی ایمنی ساختمان‌ها سرزده به آنجا سرکشی کنند، اما در ایران ما فقط می‌توانیم به ساختمان‌های در حال ساخت سرکشی و نکات ایمنی را بررسی کنیم. هموطنان توجه داشته باشند در صورتی که گاز منواکسیدکربن در فضایی به 3000 پی‌پی‌ام برسد، خطرناک بوده و باعث مرگ می‌شود حال آن که دستگاه‌هایی تعبیه شده‌ که در صورت وجود 70 پی‌پی‌ام منواکسیدکربن در فضا هشدار می‌دهند، اما برای این که قربانی منواکسیدکربن نشد، باید انتهای تمام دودکش‌ها حداقل یک متر از سطح بام و حداقل یک متر از دیوار جانبی بام فاصله داشته و دارای کلاهک مخصوص به شکل H باشد.

دودکش و اتصالات آن باید از جنس مقاوم وبدون هیچ منفذ نشتی در سراسر آن باشد. شیب لوله‌های افقی در داخل واحدها باید به شکل بعلاوه و رو به بالا وارتفاع عمودی لوله‌ها در بیرون حداقل سه برابر طول افقی آن باشد. قطرلوله دودکش باید مساوی با قطر لوله خروجی دستگاه گازسوز باشد. اگر فضای خانه یا محیط کار خود را با شوفاژ سیستم حرارت مرکزی گرم می‌کنید، درزبندی و بستن منافذ به منظور جلوگیری از اتلاف حرارتی بلامانع است. در صورتی که از بخاری‌های گازسوز برای گرمایش محیط استفاده می‌کنید، مختصری تهویه از طریق در یا پنجره در فضا ایجاد و از درزبندی و بستن منافذ خودداری کنید. اگر لوله دودکش بخاری شما سرد باشد دلیل آن خارج نشدن محصولات احتراق و گازهای سمی از دودکش است. در این صورت باید با رفع نقص و باز کردن قسمتی از در یا پنجره، تهویه مناسب در محیط ایجاد کنید. به‌کارگیری آبگرمکن‌های دیواری در فضاهای بسته یا مکان‌های فاقد جریان هوا مجاز نیست. از قرار دادن لوله خروجی بخاری به داخل ظرف آب جدا خودداری کنید. طول شیلنگ گاز باید حداکثر 5/1 متر باشد.

مسمومیت مزمن با CO

دکتر رضا جعفری‌/‌ متخصص مسمومیت

گاز منواکسیدکربن، بی‌رنگ، بی‌بو و بی‌طعم است که در ترکیب با عنصری در خون که وظیفه جذب اکسیژن را به عهده دارد، ابتدا شخص را دچار سردرد، حالت تهوع و گیجی می‌کند. سپس با از دست رفتن قدرت تمرکز فرد و افت فشارخون، جان وی را می‌گیرد. معمولا نخستین علامت مسمومیت با این گاز سردرد و سرگیجه است که با پیشرفت مسمومیت، اختلال در تمرکز حواس و تحریک‌پذیری، ضعف، تهوع و اختلال در تشخیص و قضاوت به علائم فوق اضافه می‌شود و از آنجا که مسمومیت با منواکسیدکربن تدریجی و پیش‌رونده است، فرد قدرت عکس‌العمل خود را از دست داده و به آرامی به آغوش مرگ می‌رود. وقتی در صحنه گازگرفتگی حاضر می‌شویم، روی میز با قرص مسکن و آبلیمو روبه‌رو می‌شویم که دلیل آن، شباهت علائم گازگرفتگی با مسمومیت غذایی است. مسمومیت بر اثر استنشاق گاز منواکسیدکربن، عوارضی همچون ناشنوایی، نابینایی، اختلالات قلب، کلیه، کبد و حتی سکته قلبی در پی دارد. حال آن که تنها با پرهیز جدی از قرار دادن بخاری در محیط‌های بسته و در نظر گرفتن محیطی که گازهای اضافی از آن خارج شود و نصب دودکش، براحتی می‌توان مانع وقوع حوادث مرگبار ناشی از مسمومیت‌های گازگرفتگی شد. شهروندان کلانشهرها گاهی دچار مسمومیت‌های مزمن ناشی از گاز CO می‌شوند. به طوری که اغلب شهروندان حداقل در سال یک بار با علائم این نوع مسمومیت همچون ریزش اشک، سردرد و بی‌حالی مواجه خواهند بود. زیرا احتراق سوخت در خودروها ناقص صورت می‌گیرد و در این شرایط هر خودرو تا ۸ درصد گاز CO تولید می‌کند. البته باید توجه داشت مسمومیت مزمن به خودی خود منجر به مرگ نمی‌شود. به همین دلیل اغلب مرگ‌ها در زمان افزایش شدت آلودگی هوا، مربوط به افرادی است که دچار بیماری‌های قلبی ـ عروقی هستند.

115

چگونه امدادرسانی‌کنیم

حسن عباسی‌/‌ کارشناس اورژانس

اولین و مهم‌ترین اقدام برای نجات فردی که دچار مسمومیت با منواکسیدکربن و دیگر انواع گازگرفتگی شده، رساندن اکسیژن و هوای تازه به اوست.

به همین دلیل به محض مشاهده فردی که دچار گازگرفتگی شده، باید پنجره‌ها را باز کرد تا هوای تازه وارد محیط شود و در صورت امکان، فرد گازگرفته را به پنجره نزدیک کرد. سپس منبع نشت گاز را باید شناسایی و قطع کرد و با اورژانس 115 تماس گرفت. در این شرایط به زنان باردار، کودکان و سالمندان زودتر از دیگر افراد آسیب‌دیده باید کمک شود. در این حالت، اطرافیانی که وضع بهتری دارند، باید دستمال مرطوب جلوی دهان و بینی خود بگیرند تا دچار گازگرفتگی نشوند و تا رسیدن اورژانس هیچ خوراکی یا نوشیدنی به فرد گاز گرفته داده نشود، چون به دلیل حالت تهوع احتمال خفگی بیشتر می‌شود.

مکش نامناسب یا قطع مکش لوله‌های بخاری گازی یا نفتی، سوختن ناقص نفت بخاری، بد کار کردن شومینه گازی یا سوختن ناقص شومینه‌هایی که سوخت آنها چوب است، سوختن ناقص زغال در منقل‌هایی که برای کرسی استفاده می‌شود، بد کار کردن اجاق خوراک‌پزی، سوختن ناقص یا نامناسب آبگرمکن ژنراتورهای خانگی و در جا کار کردن خودرو در پارکینگ دربسته، از دلایل عمده مسمومیت با گاز منواکسیدکربن است.

در فصل سرما همه روزنه‌های جریان هوا ‌را در منزل یا محیط کار مسدود نکنید. از نصب آبگرمکن در حمام خودداری کنید. خودرو را در پارکینگ دربسته به مدت طولانی روشن نگه ندارید و نحوه استفاده از وسایل گرمازا را بر اساس اقتضای سن فرزندان ‌ به آنها بیاموزید.

اشتباهاتی که تکرار می‌شود

دکتر جواد نوفرستی

رئـیس کارگروه پیشگیری از مرگ‌های خاموش ناشی از گاز CO

با سرد شدن هوا در واحدهای مسکونی وسایل و سیستم‌های حرارتی و گرمایشی راه‌اندازی یا نصب و استفاده می‌شود تا اعضای خانواده از سرما در امان بمانند. اما برخی اشتباهات سهوی و صدالبته از روی غفلت و ناآگاهی سبب می‌شود برای نجات از سرما، میزبان قاتل نامرئی یا همان گاز منواکسیدکربن شویم.

با افزایش برودت هوا، خطر گازگرفتگی و مرگ ناشی از مسمومیت با گاز منواکسیدکربن بشدت افزایش می‌یابد به گونه‌ای همه ساله تقریبا 70 درصد آمار سالانه مرگ خاموش در پنج ماه پایانی سال رخ می‌دهد و معمولا در ماه‌های سرد سال بیش از صد نفر در هر ماه قربانی قاتل نامرئی (گاز منواکسیدکربن یا CO) می‌شوند.معمولا شروع رشد جهشی آمار مرگ خاموش در آبان ماه و دومین مرحله رشد سریع آن در دی‌ماه رخ می‌دهد.چرا هر ساله شاهد تکرار این وضع تلخ هستیم؟ چرا با اولین موج سرما، آمار مرگ خاموش سیر صعودی پیدا می‌کند؟

پاسخ این پرسش بسیار آسان و باور آن سخت است که چگونه یکی از اعضای خانواده با یک غفلت، اقدام و اشتباهی مرگبار انجام می‌دهد. این اشتباه که عامل رشد سریع حوادث گازگرفتگی می‌شود، نصب و راه‌اندازی بخاری‌ها بدون توجه به وضع دودکش آنهاست. توجه نمی‌کنیم شاید در فاصله چند ماه گذشته که از بخاری استفاده نشده است، دودکش ساختمان به هر دلیل و به‌تدریج مسدود شده، کلاهک پشت بام افتاده باشد و... و در نهایت کارکرد یا مکش قبلی را نداشته باشد. این نحوه راه‌اندازی بخاری یعنی استقبال از قاتل نامرئی. بستن تمام منافذ و مسیرهای ورود هوای تازه به محل سکونت بخصوص در فضاهای کوچک، مکمل اشتباه مرگبار اولی است.

توجه به این نکته ضروری است که براساس گزارش‌های مراجع رسمی، اغلب حوادث گازگرفتگی و مرگ خاموش به دلیل مشکلات اساسی موجود در دودکش ساختمان‌ها و سپس بسته شدن راه ورود هوای تازه یا تهویه هواست.

بی‌توجهی به اهمیت و حساسیت دودکش‌ها و کارکرد صحیح آنها بویژه در شروع فصل سرما، نصب و راه‌اندازی وسایل گرمایشی بدون کنترل سلامت دودکش آن، نصب و به‌کارگیری غیرایمن و غیرمجاز از وسایل حرارتی، ‌استفاده از سرویس‌کاران و تعمیرکاران غیرمجاز برای نصب و سرویس وسایل موردنظر و... از مهم‌ترین اشتباهات مرگبار رایج است. (ضمیمه تپش)