چند‌ می‌گیری نمایشنامه بنویسی؟

در حال حاضر نمایش‌های موفقی در مرکز هنرهای نمایشی ضبط می‌شوند که بعد از پخش در رادیو توانسته‌اند مخاطب زیادی را به خود جذب کنند. شبکه رادیویی نمایش مدت‌هاست که دست به تولید آثار گوناگونی در ژانرهای مختلف زده که براساس نظرات شنوندگان استقبال زیادی از آنها هم شده است، با وجود این مشکلی به نام کمبود متن خوب برای اجرای نمایشنامه رادیویی همچنان خودنمایی می‌کند. تلاش کردیم با کارشناسان این حوزه درباره ویژگی‌های نگارش نمایشنامه خوب برای رادیو گپ‌وگفت‌هایی انجام دهیم که در ادامه می‌خوانید:

نویسندگان ماهر ‌ بیکارند

محمد عمرانی، کارگردان و بازیگر موفق آثار نمایشی رادیو است. او که به تازگی کارگردانی بخش اول سریال رادیویی «قصه‌های لاله‌زار» را به عهده داشته است، درباره وضع نمایشنامه‌نویسی رادیو به قاب کوچک می‌گوید: واقعیت این است که کیفیت متن‌ها روز به روز کاهش می‌یابد و کیفیت سابق را ندارد. متن نمایش‌های رادیویی که نوشته می‌شود باید از سوی کارشناس خوانده و تائید شود، در غیر این صورت بیشتر از این رسانه‌مان آسیب می‌بیند. من نویسندگی نمی‌کنم و در این سال‌ها فقط در حیطه کارگردانی و بازیگری فعالیت داشته‌ام. با این حال زمانی که بیشتر متن‌ها را می‌خوانم با مشکل مواجه می‌شوم؛ زیرا اصلا از محتوا و فضای خوبی برخوردار نیستند.

وی می‌افزاید: باید با نویسندگان حرفه‌ای که در حال حاضر اغلبشان بیکار هستند کار کنیم. افراد زیاد و با مهارتی در این حرفه هستند که هم‌اکنون دوران بیکاری خود را سپری می‌کنند اگر با آنها که از دانش رادیویی خوبی برخوردار هستند کار کنیم، قطعا کیفیت نمایش‌ها بهتر از قبل خواهد شد.

این کارگردان و بازیگر آثار نمایشی خاطرنشان می‌کند: کارگردان‌های بسیار کاربلدی در رادیو داریم که اگر متن‌های با محتوا به دستشان برسد حتما کارهای بهتر و جدیدتری به شنوندگان ارائه می‌دهند.

دستمزد پایین مشکل اصلی است

بیوک میرزایی، بازیگر قدیمی نمایش‌های رادیویی یکی از اصلی‌ترین ویژگی‌های ضعف نمایشنامه‌نویسی در رادیو را مشکل مالی می‌داند و در این باره می‌گوید: ما همواره با متن‌های مختلف سر و کار داریم، بنابراین باید به روز باشیم، اما یکی از اصلی‌ترین مشکلات نمایشنامه‌های رادیویی پرداخت دستمزد کم به نویسندگان این آثار است. به همین دلیل شما نمی‌توانید متوقع باشید که با این روند در این زمینه اتفاق خاصی بیفتد. طبیعی است که هر متنی خوب نوشته و پرورانده شود، هنگام اجرا نیز بیشتر سر و شکل پیدا می‌کند و در نهایت تاثیر خود را روی مخاطب خواهد گذاشت، اما همه این اتفاقات وقتی می‌افتد که متن خوب و درخشانی در اختیار داشته باشید.

به پیشکسوتان نویسندگی نمایش رادیویی بها دهیم

ایوب آقاخانی نمایشنامه‌نویس، کارگردان و بازیگر نام‌آشنای نمایش‌های رادیویی هم مشکل اصلی را در دستمزد نویسندگان نمایش‌های رادیویی می‌داند و می‌گوید: یک نویسنده خوب حتما باید دانش نوشتن را داشته باشد و براساس یک سری نکته‌ها راه‌های جذب مخاطب را فرا گیرد.

او ادامه می‌دهد: نگه داشتن مخاطب با دیالوگ‌نویسی یکی از اصلی‌ترین نکته‌ها در این حرفه به شمار می‌رود که حتما باید به آن توجه زیادی شود. البته باید بگویم که دانش و تجربه حتما در این عرصه حرف اول را می‌زند. در گذشته دانش به طور کامل وجود نداشت و اغلب کارهایی که نوشته می‌شد به صورت تجربی بود، اما این روزها دانش افراد به نسبت قدیم بیشتر شده، اما تجربه نویسندگان جوان این آثار مثل قدیم نیست.

بازیگر سریال «داوران» می‌افزاید: به افرادی که می‌خواهند در حوزه نویسندگی فعالیت کنند، توصیه می‌کنم حتما باید دانش و تجربه را در کنار یکدیگر داشته باشند تا براساس آن بتوانند قوه تخیل‌شان را هم قوی کنند. ما آدم‌های زیادی را داشته‌ایم که به صورت تجربی یا داشتن اطلاعات رشد کردند، اما به دلیل نداشتن این دو کنار هم نتوانستند ماندگار شوند.

او ادامه می‌دهد: اصلی‌ترین مساله‌ای که در این حوزه وجود دارد تغییر سیستم درونی صدا و سیماست. من بارها در مصاحبه‌ها گفته‌ام و اینجا هم تاکید می‌کنم تا زمانی که دستمزدهای رادیویی با دیگر دستمزدهای رسانه‌ها تفاوت دارد در این زمینه با مشکل مواجه خواهیم بود و مجبوریم نیروهای ارزانقیمت را به خدمت بگیریم که آنها هم فقط جوان‌های علاقه‌مند به پیدا کردن شغل هستند.

آقاخانی خاطرنشان می‌کند: سازمان صدا و سیما باید برای آدم‌های بزرگ و قدیمی هزینه کند. جوان‌ها هم باید در تولید نمایش‌های رادیویی حضور داشته باشند تا تجربیات قدیمی‌ترها به آنها هم منتقل شود.

وی می‌افزاید: اگر سازمان دستمزد هنرمندان قدیمی را بپردازد قطعا آنها از کارها استقبال می‌کنند و با انرژی فراوان دوباره به جمع رادیویی‌ها برمی‌گردند. من خودم یکی از افراد قدیمی هستم که الان فقط به دلیل علاقه قلبی در رادیو حضور دارم و اگر غیر از این بود همان چند سال قبل از این حوزه خداحافظی می‌کردم چراکه تلاش‌هایی که برای تهیه برنامه‌ها صورت می‌گیرد، با خروجی مالی‌اش خیلی مطابقتی ندارد. معتقدم که باید از جوان‌ها حمایت کنیم، اما در این میان هم باید افرادی که برای نویسندگی پا به این حوزه می‌گذارند، بعد از گذراندن کارآموزی مشغول به کار شوند تا از تجربه‌های بزرگان رادیویی هم درس بگیرند.

کیفیت فدای کمیت

صفا آقاجانی بازیگر آثار نمایشی رادیو هم که این روزها مشغول بازی در سریال رادیویی«کوچه‌های لاله‌زار» است با اشاره به مشکلات پیش روی نویسندگی در نمایش‌های رادیویی می‌گوید: کارهای زیادی تولید شده که متاسفانه برخی از آنها از کیفیت بالایی برخوردار نیستند و یکی از دلایل اصلی هم خطوط قرمز برای نویسندگان است که باعث می‌شود نویسنده‌ها نتوانند ایده و افکار درست را در این حیطه به کار برند.

او ضمن اشاره به ویژگی‌های نمایشنامه خوب رادیویی می‌گوید: نمایشنامه خوب باید به لحاظ نگارش کیفیت مناسبی داشته باشد؛ چراکه در رادیو تصویر وجود ندارد و شنونده با گوش خود باید تصاویری را در ذهنش ترسیم کند. نویسنده باید از قوه تخیل بالایی برخوردار باشد و علاوه بر آن کارگردان حرفه‌ای نیز در ادامه این روند تاثیرگذار است، آن هم به این دلیل که ریتم موسیقی جذاب نواخته شود تا زمان پخش یک سریال رادیویی شنونده متوجه شود کدام شخصیت در حال حرف زدن یا انجام کاری است.

این بازیگر نمایشنامه‌های رادیویی تصریح می‌کند: رادیو خانه من است و تمام زمانم را برای نگارش متن‌های رادیو می‌گذارم. امیدوارم بتوانم در چند کار خوب حضور داشته باشم و علاوه بر این متن‌های قوی‌ای نیز به دستمان برسد که محتوای داستانی جذابی داشته باشد.

اهمیت حضور نویسندگان در ضبط نمایش‌ها

نورالدین جوادیان که از سال63 فعالیت خود را به طور جدی در عرصه رادیو شروع کرده است، درباره نگارش متن‌های نمایش‌های رادیویی عقیده دارد: متن‌های رادیویی از نظر داستانی و نگارشی پیشرفت خاصی نداشته و باید حتما یک تغییر و تحولی در آن ایجاد شود. این نمایش‌ها باید به شکلی باشد که شنونده بتواند از طریق گوش خود تخیلات خود را به کار بگیرد و اگر تنظیم این گونه نمایش‌ها فاقد استاندارد باشد و نویسنده نتواند آن مفاهیم را برای مخاطب زنده کند، به طور قطع نمایش با مشکل مواجه شده و شنوندگان آن هم سراغ رسانه‌های دیگر می‌روند.

وی ادامه می‌دهد: من نویسنده هستم و در نمایشنامه‌ها به طور جدی فعالیت دارم. همچنین توصیه‌ای به دوستان نویسنده دارم که اگر می‌خواهند درست نوشتن را یاد بگیرند باید خودشان حتما در ضبط کارها حضور پیدا کنند.

جوادیان خاطرنشان می‌کند: بیشتر جوان‌ها فکر می‌کنند کارشان را بلد هستند و بدون هیچ مشورتی به ادامه راهشان می‌پردازند، اما این اصلا درست نیست چراکه همین موضوع یکی از اصلی‌ترین عوامل رویگردانی شنوندگان از نمایش‌های رادیویی است. این افراد حتما باید از تجربه افراد قدیمی استفاده کنند تا ضعف کارهایشان برطرف شود.

نمایش رادیویی را دریابیم

مهرداد عشقیان که فارغ‌التحصیل دانشگاه هنرهای زیباست و از سال 74 فعالیت خود را در زمینه گویندگی، دوبلور و بازیگری شروع کرده است، در این باره می‌گوید: متن‌های رادیویی این روزها به دلیل پرداخت نکردن دستمزد منطقی به نویسندگان از اوضاع کیفی خوبی برخوردار نیست.

او ادامه می‌دهد: زمانی که نویسنده به این نتیجه می‌رسد که اگر متن‌هایش را به سینما یا تلویزیون دهد، دستمزد بیشتری نیز دریافت می‌کند، پس ترجیح می‌دهد شانس خود را در رادیو فقط یک بار امتحان کند و همین باعث می‌شود که عطایش را به لقایش ببخشد.

این بازیگر رادیو ادامه می‌دهد: نگارش نمایش‌های رادیویی تخصص ویژه‌ای می‌خواهد که اگر با آنها آشنایی نداشته باشید، قطعا به مشکل بسیار بزرگی بر می‌خورید.

متاسفانه در حال حاضر برخی از نویسندگان قدیمی فعالیت‌شان را در زمینه نگارش نمایش رادیویی کم کرده‌اند و آنهایی هم که به تازگی وارد شده‌اند به دلیل شروع فعالیت‌هایشان در این زمینه چندان ماهر نیستند.

عشقیان خاطرنشان می‌کند: باید به رسانه‌های کشور مخصوصا رادیو آن هم در حیطه نویسندگی توجه بیشتری شود تا متن‌های قوی و پرمحتوایی را برای اجرا داشته باشیم. ما باید نمایش‌هایی تولید کنیم که از محتوای آموزشی بالایی برخوردار باشند البته این مقوله تنها مربوط به رادیو نیست بلکه برای تلویزیون و سایر رسانه‌ها نیز مصداق دارد، چراکه کیفیت برنامه‌های دیگر رسانه‌ها هم پایین آمده البته رادیو در این عرصه بیشترین آسیب را دیده است.

عشقیان در پایان می‌افزاید: به قول استاد عمرانی اگر نمایش رادیویی را به اهلش بسپاریم مخاطب با رادیو آشتی دوباره‌ای می‌کند.

محمدحسین داوودی / قاب کوچک (ضمیمه شنبه روزنامه جام جم)